کودکان نحیف و لاغر زیر ذره بین والدین و کارشناسان

با فرزند لاغرم چه کنم؟

در این روزها که به نوعی روزهای فرزندسالاری محسوب می شوند، تقریبا بیشتر پدر و مادرها به نوعی وسواس رسیدگی امور مختلف فرزندان خود دچار هستند و در ذهن خود برنامه کاملی برای رسیدگی به وجوه مختلف رشد و بالیدن آن ها دارند.

ماهنامه هشمهری تندرستی - ترجمه لیلا مهریار: در این روزها که به نوعی روزهای فرزندسالاری محسوب می شوند، تقریبا بیشتر پدر و مادرها به نوعی وسواس رسیدگی امور مختلف فرزندان خود دچار هستند و در ذهن خود برنامه کاملی برای رسیدگی به وجوه مختلف رشد و بالیدن آن ها دارند.

اما در این راه خیلی وقت ها به دلیل ناآگاهی و حتی آشنا نبودن با این وجوه مختلف از بعضی عارضه ها چه جسمانی و چه روحی و روانی غفلت می کنند. در خیلی از دورهمی های خانوادگی و دوستانه وقتی پدر و مادرها درباره کودکان خود و روش های مختلف تربیتی که در فضای مجازی با آن آشنا شده اند، حرف می زنند موارد نامعمول و حتی گاهی کاملا نادرست در میان گفت و گوی آن ها شنیده می شود.

در این نوشتار به یکی از موارد بسیار مهم در مورد کودکان- که پایه جسمانی دارد اما روی رشد و سلامتی روحی و روانی آن ها تاثیر مستقیم دارد- صحبت خواهدشد. این نوشتار بر پایه برداشت های کاملا شخصی و تجربی پدر مادرها از وضعیت جسمانی فرزندان خود و لاغری مفرط آن ها و نحوه تغذیه و رسیدیگ و اصلاح این مشکل و نیز نظرات کارشناسان رشته های مختلف از جمله تغذیه و روان شناسی تنظیم شده است.

لورا در این باره می گوید: «من همیشه انواع و اقسام غذاها را برای امیلی آماده می کنم اما او کوچک ترین علاقه ای به خوردن این غذاها نشان نمی دهد. حتی در سنین چهار یا پنج سالگی امیلی تنها یک لقمه می خورد و کل غذاخوردنش در همین یک لقمه خلاصه می شد.»

امیلی که اکنون کلاس اول دبستان است با قدی برابر سه فوت و هشت اینچ (cm111.76) (تقریبا برابر با یک متر و 10 سانتیمتر) از اکثر همکلاسانش در مدرسه بلندتر است. وی با زون دود 36 پوند (16 کیلوگرم) تنها اندکی از یک نوزاد نوپا سنگین تر است. تقریبا وزن 99 درصد از دختران هم سن و سال امیلی از وزن او بیشتر است. این موضوع به این مفهوم است که به لحاظ استانداردهای پزشکی، وزن امیلی رسما کمتر از حد متعارف است. با این حال به گفته کارشناسان بهتر است در این زمینه تنها به آمار و ارقام متکی نباشیم.

به گفته دکتر نویل گلدین Neville Golden عضو کمیته تغذیه وابسته به آکادمی پزشکان متخصص اطفال، نکته حائز اهمیت، آهنگ رشدی مداوم و مستمر است. وی در ادامه اظهار می دارد که کاهش ناگهانی وزن و افزایش نیافتن وزن در اوج دوران رشد و نمو در کودکان از جمله مواردی است که به دغدغه های اصلی والدین بدل می شود.

مقوله افزایش وزن

نوزادان در دوازده ماه اول زندگی به میزان قابل ملاحظه ای رشد می کنند و وزن آن ها به 15 پوند (برابر با 6.8 کیلوگرم) افزایش می یابد. سالانه حدود پنج پوند (حدود دو کیلوگرم) به وزن کودکان گروه سنی یک تا پنج سال اضافه می شود. سپس از سرعت روند افزایش وزن به تدریج کاسته می شود به طوری که تا قبل از رسیدن به سن بلوغ در اغلب موارد، کودکان سالانه چند پوند افزایش وزن خواهندداشت.

اشتهای کودکان بر اثر عوامل متعدد- حتی در طی مراحل افزایش وزن- کاهش می یابد. به گفته دکتر نانسی کربس (Nancy Krebs) متخصص تغذیه کودکان در بیمارستان کودکان کلرادو، مرکز اشتها در مغز میزان مصرف غذای انتخابی کودک را کنترل می کند. تغذیه خردسالان (مگر در مواردی که پای عوامل دیگری به مساله باز شود) از حیث میزان غذای مورد نیازشان بسیار قانونمند است. بسیاری از داروها مانند داروهایی که برای درمان اختلال (کم توجهی- بیش فعالی) (ADHD (1) Attention- drficit hyperactivity disorder)- تجویز می شود می توانند باعث کاهش اشتها در کودکان باشند.

هنگامی که کودکان مبتلا به این عارضه در صبح از داروهای پیوسته رهش استفاده کنند تاثیرات کاهش اشتها هنگام ظهر بسیار دچار نوسان می شود. برای جلوگیری از این حالت با پزشک معالج فرزندتان درباره استفاده از این داروها صحبت کنید. یا با فرارسیدن تعطیلات مدارس برای مدتی از این داروها استفاده نکنید. موارد دیگری نظیر اختلال در کارکرد تیرویید و اختلالات خوردن (eating disorder)، رفلکس معده و... هم می تواند روند افزایش وزن را با مشکل مواجه کند.

سلایق غذایی کودکان کم بنیه

سلامتی کودکانی که عادات تغذیه ای ناسالم دارند همواره در معرض خطر قرار دارد. به این مفهوم که ممکن است این کودکان از کالری های لازم، ویتامین های ضروری و مواد معدنی که بهترین سوخت برای رشد مغز و بدن محسوب می شود محروم شوند. در نتیجه این محرومیت ها، آن ها در برابر انواع سرماخوردگی ها مصون نیستند و با کاهش میزان انرژی و دشواری در تمرکز در مدرسه مواجه اند و اغلب بسیار بتندخود و بداخلاق هستند.

به گفته دکتر کربس، فقر آهن در مواد غذایی از جدی ترین مصادیق بارز سوءتغذیه محسوب می شود. کمبود آهن، کم خونی و احساس خستگی مفرط را به دنبال دارد. همچنین باعث کاهش تمرکز در کودکان و ناهنجاری های رفتاری آن ها می شود. به اعتقاد دکتر گلدن، زینک (روی)، کلسیم و ویتامین دی علاوه بر آنکه از مواد ضروری مورد نیاز بدن هنگام رشد و نمو به شمار می روند، خطر ابتلا به عارضه پوکی استخوان در دوران بزرگ سالی را کاهش می دهند و موجب حفظ سلامت استخوان ها می شوند. با انجام آزمایش ساده خون می توانید به کمبود ویتامین کودک دلبندتان پی ببرید و با کمک مکمل های دارویی به توصیه پزشک قدیمی در حل این معضل بردارید.

آیا کودکان دچار اختلالات خوردن می شوند؟

در عین حال که ابتلا به بیماری anorexia (بی اشتهایی عصبی) و Bulimia (پراشتهایی روانی) بین نوزادان و کودکان زیر شش سال به واسطه شرایطی سنی آن ها کاملا بعید به نظر می رسد اما نوعی اختلال در جذب غذا موسوم به ARFID (۱) Avoidant food intake disorder در برخی از آن ها گزارش شده است. نوزادان مبتلا به عارضه سوءجذب غذا از خوردن شیر امتناع می کنند و اغلب خواب آلود هستند و بی قراری می کنند.

از علائم بروز این عارضه در بین کودکان می توان به کاهش اشتها اشاره کرد که به دنبا آن، کودکان مبتلا تنها به میزان کمی غذا می خورند بلکه از خوردن غذاهایی با رنگ های خاص هم خودداری می کنند. تمامی این موارد بیانگر ترس این کودکان از گیر کردن لقمه در گلو و یا ترس از استفراغ است. بنابر مشاهدات علمی به دنبال این عارضه، مراحل رشد با وقفه و تاخیر صورت می گیرد. چنان چه فرزند شما از مشکلاتی از این دست رنج می برد به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. ممکن است پزشک در مرحله بعدی شما را به متخصص کاردرمانی با تخصص در امر بلع ارجاع دهد.

فرصتی برای رشد و نمو کودک دلبند شما

معمولا نیاز نیست کودکتان را بالاجبار به سمت پروسه چاقی و افزایش وزن سوق دهید اما اگر در مجموع نگران میزان جذب مواد مغذی در بدن فرزندتان هستید یا تنها می خواهید به عادات غذایی بهتری دست پیدا کنید بهتر است از متخصصان و کارشناسان این حوزه کمک بگیرید. از هرگونه جنگ و درگیری بر سر مصرف مواد غذایی پرهیز کنید.

همان طور که تهیه وعده های غذایی بر عهده پدر و مادر است، کودک هم در زمینه خوردن و انتخاب مواد غذایی دلخواهش حق انتخاب و اظهارنظر دارد. هرگز برای افزایش وزن کودک و افزایش جذب کالری، از میلک شیک و سیب زمین سرخ کرده استفاده نکنید، چرا که استفاده بی رویه از میان وعده های بسیار شیرین یا شور و پرنمک، خطر بروز عوارضی نظیر دیابت و افزایش فشار خون را افزایش می دهد.

اگر نمی خواهید کودک نحیف و لاغرتان با شکم خالی به رختخواب برود، غذای مورد علاقه او را برای تهیه و آماده کنید. از غذاهای با کالری بالا و مملو از مواد مغذی استفاده کنید. لبنیات پرچرب در این زمینه بسیار سودمند خواهندبود. از مصرف کره، پنیر یا انواع و اقسام سس ها در کنار سبزیجات، پاستا و گوشت غافل نشوید. استفاده از مواد غذایی سرشار از چربی های مفید نظیر انواع آجیل و مغزهای مختلف و آووکادو و استفاده از خامه در سوپ از دیگر گزینه های مفید، در این زمینه به شمار می روند.

سعی کنید شام با حضور تمامی اعضای خانواده سرو شود زیرا هر چقدر هم که کودک با غذای خود بازی کند وقتی ببیند بقیه اعضا از این غذا لذت می برند، او هم به صرافت می افتد غذا را برای یک بار هم که شده امتحان کند. برای جلوگیری از تمرکزنداشتن کودک هنگام صرف غذا، هیچ گاه از رسانه های مختلف نظیر تلویزیون استفاده نکنید.

میان وعده ها را در روز در ساعتی معین و طبق برنامه سرو کنید چرا که به این ترتیب اشتهای کودک به تدریج براساس زمان بندی و عده های اصلی غذایی پرورش خواهدیافت.
زمانی را به تمرین های ورزشی با حضور فرزندتان اختصاص دهید. به این ترتیب اشتهای کودک افزایش یافته و استخوان ها و ماهیچه هایش قوی تر می شوند، سلامت قلب تضمین می شود و موجب خوابی آرام تر و بهتر و افزایش نیروی دماغی بیشتر می شود.

و در پایان، آگر فرزندتان از سردرد، خستگی یا گیجی شکایت دارد، حتما با پزشک معالج وی در این باره صحبت کنید. گاهی لازم است برای دستیابی به طیف وسیعی از غذاها و افزایش کالری و مواد مغذی در غذای فرزندتان با یک متخصص تغذیه هم کلام شوید.

حمایت از پسرهای لاغر و نحیف

کنار آمدن با مقوله لاغری برای پسران به مراتب بسیار سخت تر از پذیرش آن از سوی دختران است. چرا که این مساله اغلب باعث رنجش آنها می شود. آرون بلاشیل (Aaron Blashill) استادیار رشته روان شناسی در دانشگاه سن دیه گو در کالیفرنیا راهکارهایی را برای والدین پسربچه های لاغر ارائه می دهد که در ذیل به آنها اشاره می شود:

ارتباط خود را با آنها افزایش دهید

پسرها به ندرت درباره ظاهرشان صحبت می کنند چرا که این مقوله را اصولا مرتبط با مسائل دختران می دانند بنابراین بهتر است از مورادی که باعث رنجش فرزندان می شود و به ظاهر وی بستگی دارد مطلع شوید.

کلمات را به دقت انتخاب کنید

گفتن عباراتی نظیر این که «باید یک پرده گوشت بیاد روی استخوانات» یا «مثل گنجشک غذا می خوری» می تواند به تقویت الگوهای منفی و تصویر منفی که او از ظاهر خود در ذهنش ساخته است کمک کند. به عبارت دیگر از به کار بردن تعابیر این چنینی درباره ظاهرش پرهیز کنید چرا که این امر می تواند این حس را به او القا کند که ظاهرش برای شما اهمیت دارد.

مراقب عبارات و اصطلاحاتی که درباره ظاهر خود به کار می برید نیز باشید چرا که شما الگوی فرزند خود از همه جوانب هستید. حتی طفل نوپا هم می تواند انتقادات پدر و مادر خود را انتخاب و آنها را به خود بگیرد که این امر می تواند به کاهش وزن غیراصولی بینجامد.

بر توانایی های فرزندتان تاکید کنید

مهم تر از پاسخی که پسرها به حریفان قلدر خود می دهند چیزی است که براساس تعالیم و آموزه ها در خلوت به خود می گویند. بدون هر گونه اظهارنظر درباره ظاهر پسرتان به او یادآوری کنید ارزش و قدر و منزلت وی بسیار بیشتر و فراتر از ترکیب اندام وی است. شما می توانید کارایی های جسمی وی در فعالیت هایی نظیر دویدن، پریدن یا بالا رفتن از درخت، نواختن پیانو و مواردی از این دست را متذکر شوید.