چگونه زبان کوچولو ها را بفهميـم؟

در اين مطلب قرار است چند تا از نشانه‌هاي زبان نوزادان را به همراه معني شان بازگو كنيم. بچه‌ها درست از زماني كه به‌دنيا مي‌آيند مي‌توانند بعضي از احساسات‌شان مثل احساس اضطراب يا رضايت را بدون كلام نشان دهند. اگر والدين بتوانند مفهوم اين زبان را بفهمند و با كودك‌شان ارتباط برقرار كنند نه تنها نيازهاي كودك برآورده مي‌شود بلكه عشق، علاقه و پيوند بين والدين و كودك‌شان هم محكم‌تر خواهد شد. حالات چهره نوزادان بسيار ظريف‌تر و خواندن آنها بسيار مشكل‌تر از حالات چهره بزرگسالان است. بنابر‌اين براي درك دقيق اين حالت‌ها بايد دقت زيادي به خرج دهيد و نااميد نشويد. اولش سخت است ولي به‌زودي آسان خواهد شد.


وقتي نوزاد رويش را از شما برمي‌گرداند يا فقط نگاهش را، به اين معناست كه او از برقراري تماس چشمي با شما خسته شده. كودكان تقريبا از ۲ ماهگي مي‌توانند اين كار را انجام دهند و آن هم وقتي است كه احساس مي‌كنند تحريكات محيطي براي آنها بيش از حد زياد است. بعضي اوقات كودكان به‌دنبال اين احساس روي‌شان را بر مي‌گردانند، بعضي اوقات با دست‌ها يا پاهاي‌شان بازي مي‌كنند و بعضي وقت‌ها حتي ممكن است به اين دليل شروع به گريه كنند.


بعضي از والدين جوان موقع بازي با نوزادشان بيش از حد هيجان زده مي‌شوند. به‌‌همين دليل دوست دارند حتما خودشان را وارد ديد نوزاد كنند و حتي اگر او توجهي به والدين ندارد، توجهش را به‌خودشان جلب كنند. آنها براي جلب توجه نوزاد مدام صداهاي بچگانه در مي‌آورند، با نوزاد حرف مي‌زنند يا حتي او را قلقلك مي‌دهند اما راه درست آن است كه به خواسته كودك‌تان براي آرام ماندن و تنها بودن احترام بگذاريد. به‌زودي او دوباره مشغول برقراري ارتباط با شما خواهد شد. مي‌توانيد به او لبخند بزنيد و بازي را از سر بگيريد.


شايد خيلي وقت‌ها به‌نظر برسد كه نوزادان و شيرخواران لبخند مي‌زنند اما حقيقت اين است كه لبخند واقعي و ارادي كودك از ۶ تا ۸ ماهگي شروع مي‌شود و معمولا اين لبخند حاكي از رضايت او از مسائل و شرايط فيزيكي است. مثلا اگر بعد از حمام آنها را در يك حوله لطيف و گرم و نرم بپيچيد ممكن است آن قدر كيف كنند كه لبخند بزنند! طولي نمي‌كشد كه اين كار در كنترل كودك در مي‌آيد و هر وقت كساني كه دوستش دارند در اطراف او باشند، او به آنها لبخند مي‌زند.


هر وقت نخستين لبخند كود‌‌‌ك‌تان را ديديد نسبت به آن واكنش نشان دهيد. او را تشويق كنيد و به او بگوييد چه دختر يا پسر خوبي است. ممكن است حرف‌تان را نفهمد اما پيام مهرآميزتان را دريافت مي‌كند.



پژوهش‌ها نشان مي‌دهد، بيش از 90 درصد ارتباط بين كودكان و بزرگسالان غيركلامي است. مثلا خيلي از نوزادان وقتي گرسنه‌شان است مشت‌ خود را جمع مي‌كنند. وقتي به اندازه كافي شير خوردند و رضايت پيدا كردند دست آنها راحت باز مي‌شود.


كودكان معمولا وقتي شروع به خسته شدن مي‌كنند چشم يا گوش‌شان را با دست مي‌مالند. قبل از ۶ ماهگي آنها وقتي خسته مي‌شوند يا صورت‌شان مي‌خارد صورت‌شان را به تشك يا بالش مي‌كشند و سعي مي‌كنند آن را به اين ترتيب بخارانند! بعد از ۶ ماهگي يك روز تصادفا گوش‌شان را كشف مي‌كنند و حس كنند كشيدن يا ماليدن آن چقدر كيف دارد! گوش‌ها بخشي حساس در بدن هستند و نوزاد دوست دارد وجود آنها را حس كند.


به محض آنكه ديديد ني‌ني گوش‌ها يا چشم‌هايش را مي‌مالد، برنامه خواب او را رديف كنيد البته دقت كنيد: اگر كودك شما گوش‌هايش را مي‌خاراند، تب دارد و بي‌قرار است. بايد به پزشك مراجعه كنيد؛ ممكن است او دچار عفونت گوش شده باشد.


حدود چند هفته بعد از تولد، اين رفتار شروع مي‌شود. وقتي كودك احساس ناراحتي مي‌كند پشتش را خم مي‌كند. اين كار مي‌تواند به معناي ريفلاكس (برگشت شير از معده به دهان) باشد به‌خصوص وقتي كودك همزمان با اين حركت گريه هم مي‌كند. كودك در اين حالت مدام وول مي‌خورد و سعي مي‌كند راحت‌ترين وضعيت را پيدا كند كه در آن ريفلاكس كمتر شود. يكي ديگر از وقت‌هايي كه كودكان پشت خود را خم مي‌كنند وقتي است كه به‌اندازه كافي شير خورده‌اند و مي‌خواهند از سينه مادر جدا شوند. البته اين حركت در ۴ يا ۵ ماهگي معناي ديگري پيدا مي‌كند و آن اين است كه كودك مي‌خواهد براي نخستين‌بار غلت بزند.


وقتي كوچولوي شما اين حركت را انجام مي‌دهد در واقع لازم دارد تا تغيير وضعيت بدهد. به هر حال او هنوز نمي‌تواند به تنهايي خودش حركت كند. بنابر اين بهتر است او را از درون تخت، گهواره يا رختخواب بلند كنيد و به‌صورت عمودي در آغوش بگيريد. چند دقيقه اجازه دهيد در همين حالت باقي بماند. مي‌توانيد چند دقيقه كودك را روي زمين آزادانه رها كنيد تا تمرين غلت زدن بكند!


والدين خواه ناخواه الگوهاي اوليه كودك هستند. وقتي كودك به چهره آنها نگاه مي‌كند سعي مي‌كند حالت‌هاي آن‌ها را تقليد كند. شايد جالب باشد بدانيد نوزادان در حدود ۳ تا ۶ ماهگي ياد مي‌گيرند حالات مختلف چهره مانند ترس، خشم و غم را تقليد كنند. وقتي كودك به ۹ ماهگي مي‌رسد هنگام روبه‌رو شدن با يك موقعيت جديد، فورا به شما نگاه مي‌كند. مثلا: اگر غريبه‌اي وارد خانه بشود كودك به شما نگاه مي‌كند و اگر اضطراب را در چهره شما ببيند او هم از خود، علائم اضطراب را نشان مي‌دهد. مثلا به شما مي‌چسبد و گريه مي‌كند.


يادتان باشد اگر شما دچار استرس شويد كودك‌تان هم همين احساس را پيدا خواهد كرد. اگر استرسي كه با آن مواجه هستيد، خفيف است چند نفس عميق بكشيد و به‌طور ارادي عضلات صورت‌تان را منبسط و رها ‌سازيد. در بسياري موارد لبخند زدن كمك مي‌كند تا چهره شما گشاده‌تر و فشار عضلات صورت‌تان كمتر شود. بعد از آن بايد كودك را در آغوش بگيريد و نوازش كنيد تا او متوجه شود كه اوضاع رو به راه است. البته اگر منشا ترس يا استرس شما واقعا موضوعي جدي است و خودتان هم بيش‌از‌حد عصباني يا مضطرب هستيد بايد بچه را به يك فرد ديگر بسپاريد يا اگر تنها هستيد قبل از هر چيزي او را در جايي امن مثل تخت يا گهواره‌اش بگذاريد تا زماني كه خودتان آرام شويد.


شايد شما هم دقت كرده باشيد وقتي با نوك انگشت به لپ يا گوشه دهان نوزادتان ضربه مي‌زنيد او دهانش را به سمت نوك انگشت شما برمي‌گرداند. اين يك واكنش طبيعي است كه از بدو تولد در نوزادان وجود دارد. اين واكنش طبيعي كه در طب اطفال به آن rooting مي‌گويند. در حقيقت ابزاري غريزي براي يافتن غذاست و به نوزاد كمك مي‌كند تا بر گرسنگي غلبه كند اما بعضي از والدين فكر مي‌كنند هر وقت با نوك انگشت به لپ كودك ضربه مي‌زنيم و او دهانش را به سمت انگشت ما مي‌چرخاند به اين معناست كه او گرسنه است درحالي‌كه اين طور نيست و اين يك واكنش غريزي است.


اين واكنش در عرض چند هفته اول از بين مي‌رود ولي شما مي‌توانيد از آن بهترين استفاده را ببريد. وقتي نوزاد را زير سينه نگه مي‌داريد و او سينه را نمي‌گيرد با ضربه‌هاي آرام به لپش مي‌توانيد او را متوجه غذا كنيد!