درمان فلـج صورت با طب جايگزين

فلج صورت كه از آن با عنوان فلج محيطي صورت هم ياد مي شود از جمله شايع‌ترين بيماري‌ها در جهان است كه به دلايل مختلف از قبيل تصادف، ضربه، قرار گرفتن در معرض آب‌وهواي بسيار گرم يا سرد، ابتلا به ويروس و هر آنچه عملكرد ريشه‌هاي عصبي اين ناحيه را مختل كند، به‌وجود مي‌آيد. براساس آمار ارائه شده از سازمان جهاني بهداشت از هر ۵ هزار نفر در جهان، يك نفر به اين بيماري مبتلا مي‌شود. اين بيماري كه خيلي آرام و بي‌صدا به سراغ بيمار مي‌آيد از جمله بيماري‌هايي محسوب مي‌شود كه علاوه بر درگير كردن بخشي از اعضاي بدن به لحاظ روحي و رواني بيمار را تحت‌تاثير قرار داده و به مرور برخي بيماري‌هاي روحي از قبيل افسردگي و اضطراب را در او ايجاد مي‌كند. زيرا اين بيماري جذابيت، جذابيت و شادابي صورت بيمار را نشانه مي‌رود. براي آشنايي بيشتر با اين بيماري و شيوه درمان آن با دكتر رضا حشمت، متخصص طب سوزني از چين و فرانسه و رئيس انجمن طب سوزني ايران به گفت‌وگو نشستيم.



در جهان بيماري‌هاي مختلفي وجود دارد كه ابتلا به آنها تاثير مستقيم يا غيرمستقيم بر ظاهر و جذابيت فرد مبتلا به آن دارند. انواع فلج‌ها، بيماري‌هاي عصبي، ضعف سيستم ايمني، بيماري‌هاي مغزي و حوادثي از قبيل تصادف و آتش‌سوزي ممكن است، آسيب‌هاي جدي به عضلات، ماهيچه‌ها و پايانه‌هاي عصبي بدن وارد كند. يكي از اين بيماري‌ها، بروز اختلالات در عملكرد ريشه‌هاي حسي و حركتي عصبي بدن به‌ويژه صورت است كه به دلايل مختلف از قبيل ابتلا به ويروس، تصادف و ضربه ممكن است فرد را دچار تغيير حالت در يكي از اعضاي صورت مثل ابرو، چشم، عضلات گونه و لب را كند. اين بيماري‌ها اگر چه در طب رايج يا كنوني درمان دارند و متخصصان با تجويز داروهايي خاص به درمان اين بيماري مي‌پردازند اما براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، در مكاتب مختلف درمان‌هاي طبيعي در سراسر جهان شيوه‌هاي درماني وجود دارد كه به‌عنوان درمان كمكي يا مكمل مي‌تواند نقشي موثر در پيشرفت روند درماني بيمار و بهبود او داشته باشد. به‌عنوان مثال براساس جدول درمان‌هاي طبيعي موثر سازمان بهداشت جهاني در مورد فلج‌هاي صورت، كارشناسان اين سازمان از طب سوزني و طب سنتي چين به‌عنوان يكي از درمان‌هاي موثر در بهبود فلج‌هاي صورت و بدن نام برده‌اند. در اين شماره براي آشنايي بيشتر با روند درماني اين شيوه درماني با دكتر رضا حشمت، رئيس انجمن طب سوزني ايران به گفت‌وگو نشستيم. علاوه‌بر اين در پرونده حاضر درباره «دريا درماني» يكي از شيوه‌هاي درماني طب مكمل، مكتب شكسته‌بندي طب سنتي ايران و درمان‌هاي خانگي طب سنتي هند مطالبي را مرور خواهيم كرد.



فلج اعصاب صورت يكي از بيماري‌هاي شايع در جهان است كه به دلايل مختلف در افراد بالغ بروز مي‌كند. غالبا اين فلج به‌صورت مركزي يا محيطي در زنان و مردان ديده مي‌شود. فلج صورت به‌دليل بروز اختلال در سيستم و شاخه‌هاي اعصاب مركزي و مغز به دلايل مختلف از قبيل تصادف، ضربه، عفونت، سكته مغزي يا انسداد عروق مغزي به‌وجود مي‌آيد. شايع‌ترين نوع فلج‌هاي عصبي مربوط به التهاب شاخه‌هاي محيطي عصب هفتم است كه اعصاب حركتي صورت را شامل مي‌شود. وقتي اختلالي در نزديكي عصب يا نزديك به كانال استخواني ايجاد مي‌شود، صورت دچار فلج محيطي مي‌شود كه معمولا به‌صورت فلج‌هاي يكطرفه و به ندرت به‌صورت دوطرفه ديده مي‌شود.



از جمله شايع‌ترين علائمي كه در افراد مبتلا به اين بيماري ديده مي‌شود، عدم عملكرد اعصاب و ماهيچه‌هاي يك سوي صورت است. فردي كه به اين بيماري مبتلا شده باشد چين و چروك‌هاي صورتش در سمت مبتلا از بين مي‌رود. به اين ترتيب فرد مبتلا نمي‌تواند ابرويش را بالا بدهد، پلكش را ببندد يا بخندد. او در باز و بسته كردن پره‌هاي بيني نيز مشكل دارد. اختلال در حركت زبان، جويدن و بلع غذا از ديگر مواردي است كه در افراد مبتلا به فلج صورت ديده مي‌شود. احساس درد در ناحيه گوش نيز از ديگر اختلالاتي است كه با ابتلا به اين بيماري در برخي از افراد ديده مي‌شود.



به‌طور كلي ۶۰ درصد افراد مبتلا به فلج‌هاي محيطي صورت به‌طور خودبه‌خود درمان مي‌شوند. غالب بيماراني كه به واسطه ابتلا به ويروس اين بيماري دچار فلج اعصاب صورت مي‌شوند پس از گذراندن دوره‌هاي درماني بهبود مي‌يابند. طب سوزني با تاثير گذاشتن روي اعصاب موجب كاهش و از بين رفتن التهاب‌هاي ايجاد شده در اعصاب صورت شده و به مرور موجب درمان اختلالات عصبي و درمان بيمار مي‌شود. براساس شواهد موجود ۶۰ درصد بيماران با كمك شيوه‌هاي درماني طب رايج يا طب مكمل درمان مي‌شوند. ۳۰ درصد بيماران ممكن است آثار بسيار خفيفي از بيماري را به همراه داشته باشند و در ۱۰ درصد از بيماران اين آثار روي صورت‌شان باقي مي‌ماند.



در اساس متون كهن و آموزه‌هاي طب سنتي چين از بيماري فلج محيطي صورت با نام «انحراف يكطرفه چشم يا دهان» ياد شده است. اين بيماري حدودا از 2هزار سال پيش در ميان مردم جهان وجود داشته است. بسياري از درمانگران طب سنتي چين اقليم و شرايط آب و هوايي خيلي سرد يا خيلي گرم را در ابتلا به اين بيماري موثر مي‌دانند. به اعتقاد اين درمانگران قرار گرفتن در معرض بادهاي سرد، ابتلا به ويروس و كم‌خوني از جمله مواردي است كه امكان ابتلا به اين بيماري را در افراد افزايش مي‌دهد. از ديدگاه اين درمانگران اين عوامل و برخي عوامل خارجي ديگر مي‌تواند تعادل بدن را به هم زده و با ايجاد اختلال در عملكرد كبد مانع از دفع سموم و مواد موذي از بدن و ابتلا به اين بيماري شود.




غالبا فلج صورت به‌صورت ناگهاني در افراد بروز مي‌كند. به اين ترتيب كه فرد شب به خواب مي‌رود و صبح كه بيدار مي‌شود احساس مي‌كند به‌صورت جزئي با حركت نكردن عضلات صورت در يك طرف صورت روبه‌روست يا علائم سرماخوردگي دارد. درصورتي كه اين اختلال‌ها به‌صورت همزمان در فردي مشاهده شد بهتر است در نخستين فرصت به پزشك مراجعه كرده و براي درمان اقدام كند.



بايد توجه داشت، درمان اين بيماري حتما بايد تحت نظارت پزشك و متخصص مربوطه انجام شود زيرا گاهي مشاهده شده، بي‌تفاوتي نسبت به درمان موجب اختلال در عملكرد اعصاب شده و گاهي عملكرد بد عضلات صورت را به همراه داشته باشد. به‌عنوان مثال، لب هنگام خنديدن، جمع شود و عملكرد لازم را نداشته باشد. اين بيماري با شيوه‌هاي مختلف درماني با تجويز داروهاي ضد‌ويروس، فيزيوتراپي، ماساژ و به كمك طب سوزني قابل درمان است.



براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، طب سوزني در درمان بيماري فلج صورت به‌عنوان يك درمان مكمل در كنار شيوه‌هاي درماني رايج قرار مي‌گيرد. به اين معني كه متخصصان طب كنوني با تجويز داروهاي شيميايي مورد نياز به‌ويژه داروهاي مغز و اعصاب اقدامات لازم را براي درمان بيمار آغاز مي‌كنند و متخصصان طب سوزني در كنار اين شيوه درماني از متدهاي خود براي درمان بيمار كمك مي‌گيرند. درمان مكمل با طب سوزني درست ۱۰ روز پس از شروع درمان دارويي آغاز مي‌شود.



درمانگران شيوه درماني طب سوزني با هدف از بين بردن التهاب اعصاب از سوزن‌هاي خود استفاده مي‌كنند. در اين روش علاوه بر برطرف كردن التهاب‌ها به كاهش درد بيمار پرداخته و بر نقاطي كه به درمان افسردگي و اختلالات روحي بيمار كه ناشي از ابتلا به فلج‌هاي محيطي به‌ويژه در حوزه صورت است، مي‌پردازد. در اين شيوه درماني، بيمار با دريافت سوزن در نقاط خاصي از بدن با فعال شدن سيستم از طريق اعصاب محيطي به مغز دستور بهبود و بازسازي ريشه‌ها و اعصاب فلج شده را مي‌دهد. علاوه‌بر اين دريافت اين سوزن‌ها كمك مي‌كند تا گردش جريان خون در بدن بيشتر شده و مواد ضدالتهابي بيشتري به سلول‌ها و اعصاب برسند و به اين ترتيب به از بين رفتن التهاب‌هاي عصبي و درمان بيمار كمك كنند.



درمانگران طب سوزني معتقدند، پس از شروع تكنيك‌هاي طب سوزني روي بيمار و دريافت نخستين سوزن‌ها بيمار بايد يك روز در ميان به متخصص طب سوزني مراجعه كند تا روند درمان بيماري قابل كنترل باشد. به اين ترتيب بعد از گذشت ۱۰روز ميزان پيشروي تكنيك‌ها در درمان بيماري توسط متخصص ارزيابي مي‌شود و روند درماني تا ۳۰ جلسه ادامه پيدا مي‌كند. درصورتي كه روند درماني رضايت‌بخش بود بيمار تنها لازم است ماهي يك‌بار براي چك كردن و پيشگيري از بازگشت بيماري به متخصص خود مراجعه كند. بيمار در اين مرحله درماني در نقاط روي صورت، نقاط پشت‌گردن و نقاط دور دست كه روي دست يا پا قرار دارند، سوزن دريافت مي‌كند.




خوشبختانه طب سوزني در فلج اعضا و اندام‌هاي ديگر بدن نيز مي‌تواند مؤثر باشد. در مواردي كه اعصاب مركزي بدن دچار اختلال مي‌شود ممكن است يك تا چهار اندام بدن دچار فلج شود كه با كمك شيوه درماني طب سوزني مي‌توان جهت درمان آن اقدام كرد. در حقيقت درمانگر در اين شيوه با كمك سوزن‌ها روي عضو مورد نظر تاثير گذاشته و با تقويت آن و از بين رفتن درد و گرفتگي عضلات و كاهش ميزان التهاب اعصاب به درمان بيماري كمك كند. در اين روش براي افرادي كه بيماري آنها مزمن است هفته‌اي يك بار از شيوه درماني طب سوزني و براي گروهي كه بيماري آنها حاد است هفته‌اي ۲ تا ۳ بار از طب سوزني استفاده مي‌كنيم.




در شرايط معمولي افراد مبتلا به فلج صورت نه تنها بايد از داروهاي شيميايي استفاده كنند بلكه بهتر است از فيزيوتراپي نيز بهره ببرند. اما اگر از طب سوزني به‌عنوان درمان مكمل استفاده كنيم ديگر نيازي به فيزيوتراپي نيست. چرا كه در طب سوزني به‌دليل استفاده از الكتريسيته خفيف، ماساژ و بادكش استفاده مي‌شود، نياز بيمار را به فيزيوتراپي مرتفع مي‌كند.



بايد توجه داشت كه با كمك سوزن‌هاي طب سوزني مي‌توان نتايج بسيار خوبي به دست آورد. اما بايد پيش از آغاز درمان، بايد نسبت به نوع درمان و ميزان اثر بخشي آن مطلع بود. متخصصان طب سوزني بر اين باورند كه با كمك طب سوزني مي‌توان بسياري از اختلال‌هاي حسي- حركتي در ناحيه ابرو و چشم مانند بالا انداختن ابروها، بستن پلك‌ها، بادكردن گونه را به راحتي بهبود بخشيد و درمان كرد. اما درمان انحراف لب‌ها در بيماران از جمله نكاتي است كه نياز به صبر و دوره درماني بلندتري دارد. اما اين شيوه در درمان اختلالات حركتي پلك‌ها و بستن چشم بسيار موفق عمل كرده است. چرا كه بسياري از بيماران مبتلا به فلج پلك قادر به بستن چشمان خود حتي هنگام خواب نيستند و اين مسئله موجب مي شود كه آنها همواره از چشم‌بند استفاده كنند. باز ماندن پلك‌ها علاوه بر از بين رفتن عملكرد اعصاب اين ناحيه موجب زخم شدن و خشكي چشم‌ها نيز مي شود.



با شروع مراحل درماني درمانگر با تحريك اعصاب حسي به كمك سوزن‌هاي شفابخش، اعصاب حركتي را وادار به ارائه عملكرد خوب و مناسب مي‌كند. نقاطي كه در طب سوزني چين براي دريافت سوزن مشخص شده است در حقيقت تفاوت‌هاي زيادي به لحاظ مقاومت در برابر فشار، درد و جريان الكتريسيته دارند. درمانگران با تحريك اين نقاط كمك مي دهند تا خون رساني بهتري به اعصاب صورت گيرد و درعين حال فرمان‌هاي حركتي و حسي، سريع‌تر به وسيله اعصاب به مغز برسند.


در اين شيوه درماني، بيمار با دريافت سوزن در نقاط خاصي از بدن با فعال شدن سيستم motor recovery از طريق اعصاب محيطي به مغز دستور بهبود و بازسازي ريشه‌ها و اعصاب فلج شده را مي‌دهد



در مواردي كه بيمار دچار بيماري مزمن است، درمانگران از طب سوزني به همراه جريان خفيف الكتريسيته استفاده مي كنند. مقصود از بيماري مزمن بيماري است كه مدت زمان ابتلا به آن بيشتر از ۶ ماه باشد. در اين مرحله درمانگر با كمك جريان الكتريسيته موجب تقويت عضلات محيطي صورت شده و به اين ترتيب اعصاب، پيام‌هاي موثرتري را براي پيشبرد روند درمان به مغز مي‌فرستند. اما بايد دقت كرد كه برخلاف بيماري‌هاي مزمن، در مورد فلج هاي حاد نبايد در جريان الكتريسيته استفاده كرد. در اين شيوه، درمانگران تنها به كمك سوزن هاي طب سوزني و قرار دادن آنها در نقاطي خاص و تحريك نقطه مورد نظر با كمك چرخاندن سوزن‌ها در خلاف جهت عقربه‌هاي ساعت به بهبود بيماري كمك مي كنند.




بسياري از مردم در جهان در ماه‌هاي سرد سال به اين بيماري دچار مي شوند. به اين ترتيب كه با قرار گرفتن در معرض هواي سرد به بي‌حسي عضلات صورت و عدم‌حركت آن‌ها مبتلا مي شوند. بنابراين اين افراد بايد سعي كنند در زمان‌هايي كه در معرض هواي سرد قرار دارند صورت خود را با كمك شال يا دستمال از برخورد مستقيم با جريان هواي سرد، محافظت كنند. البته گاهي هواي خيلي گرم نيز موجب بروز اين اختلال مي شود. بنابراين بايد عضلات صورت را از قرار گرفتن در معرض آب و هواي بسيار گرم يا بسيار سرد هستند، جلوگيري كرد.



در ادامه فرآيند درماني درمانگر طب سوزني تكنيك‌هاي ساده اما بسيار كاربردي را به بيمار آموزش مي دهد كه بيمار مبتلا به فلج صورت از اين تكنيك‌ها در طول روز و در محل كار يا منزل استفاده كند.

• ماساژ نقطه هاي گيج‌گاهي در ۲ طرف سر از جمله نقاطي است كه ماساژ دادن آن در طول روز ۲ تا ۳ بار به‌مدت ۲ دقيقه توسط درمانگران توصيه شده است.

• درمانگران ماساژ، نقطه ميان ۲ ابرو را نيز براي بهبود حركات چشم، پلك و عملكردهاي مناسب آن توصيه مي كنند. اين نقطه را ۲ تا ۳ بار در روز هر بار به‌مدت ۲ دقيقه ماساژ دهيد.

• براي افزايش ميزان حركت پره هاي بيني فشار دادن نقاط كنار پره بيني نيز بسيار مؤثر است.

• افرادي كه به دليل ابتلا به فلج صورت قادر به خنديدن نيستند و اعصاب دور لب آنها دچار اختلال حركتي شده است با ماساژ دادن نقاط اطراف لب در خلاف جهت عقربه هاي ساعت مي توانند به بهبود خود كمك كنند.

• درمانگران طب سوزني چين به افراد مبتلا به فلج هاي محيطي مانند؛ فلج صورت توصيه مي كنند كه نقاط ذكر شده را در مجموع روزي ۱۰ تا ۱۵ دقيقه ماساژ دهند.

• ماساژ اين نقاط تاثير زيادي در روند بهبودي بيماران و بازگشت حركت هاي حسي و حركتي آنها خواهد داشت.

در طول پروسه درماني رژيم غذايي ويژه اي وجود دارد كه توسط متخصص طب سوزني به بيمار ارائه مي شود. در اين رژيم غذايي رعايت نكات و دستوراتي به پيشروي بهتر روند درماني و كوتاه شدن مراحل درمان بسيار كمك مي كند. يكي از مهم‌ترين اين پرهيزها، عدم‌مصرف مواد غذايي، خوراكي‌ها و ميوه‌هاي اسيدي است. بنابراين بهتر است در طول مدت درمان از مصرف گوجه سبز، سركه، آب ميوه و ساير مواد اسيدي پرهيز كنيد.