وسواس در سالمندی

هفته نامه سلامت - دکتر آزاده مظاهری*: وسواس در هر سن و سال و از هر نوعی که باشد، آزاردهنده است و از نظر روانی و جسمی فرد مبتلا را دچار مشکل می کند. منظورم از وسواس، وسواس فکری یا عملی مکرر است که به بیمار رنج و عذاب قابل ملاحظه ای تحمیل می کند؛ به گونه ای که روند زندگی فرد و روابطش مختل شود.

شروع وسواس معمولا از ۲۰ سالگی است و فقط ۱۵ درصد افراد بعد از ۳۵ سالگی به وسواس مبتلا می شوند. شروع وسواس در سالمندی بسیار نادر است اما آنچه اهمیت دارد، این است که جنس وسواس در سالمندی با بقیه سنین تفاوت دارد چون در سالمندی به دلیل تحلیل عضلات و کم شدن توان خود فرد تبعات وسواس می تواند بدتر بروز پیدا کند.


جنس وسواس در سالمندان تفاوت دارد

شیوع وسواس در سالمندی تنها یک درصد است ولی الگوی آن با وسواسی که در سنین جوانی بروز پیدا می کند، متفاوت است. بیشتر سالمندانی که دچار وسواس هستند، عمدتا وسواس شستشو و ترس از گناه دارند. از آنجایی که وسواس از سنین جوانی آغاز می شود، اگر سالمندی دچار وسواس است، قاعدتا باید شکل خفیف آن را از قبل داشته باشد. البته اگر تازه وسواس در فرد سالمند ظاهر شده، به این دلیل است که ممکن است اتفاقی در زندگی اش افتاده باشد که تحملی برایش سخت بوده و یکباره دچار وسواس شده است.

همچنین ممکن است فرد از دوره جوانی وسواس داشته ولی خیلی جدی نبوده است ولی رد سالمندی به صورت تشدید یافته بروز پیدا می کند. علاوه بر اینها، اگر در دوره سالمندی شاهد ابتلا به وسواس باشیم، می توانیم با کمی جستجو دریابیم یک بیماری جسمی عامل وسواس است. البته منظورم بیماری هایی است که مغز را درگیر می کند؛ مثل سکته مغزی، تومور مغزی یا مسمومیت هایی که در اثر موادی مانند حشره کش ها ایجاد می شود و در مغز تاثیر می گذارد. شروع اختلال های شناختی یا زوال مغز نیز می تواند در بروز وسواس در سالمندی نقش داشته باشد.

وسواس به تنهایی نمی آید!

یکی از مشکلاتی که وسواس می تواند برای سالمندان ایجاد کند، این است که وسواس معمولا با بیماری های دیگری همراه است. جالب است بدانید وسواس در ۶۷ درصد موارد با افسردگی اساسی همراه است. حتی ممکن است با ترس اجتماعی نیز همراه باشد که در این صورت عملکرد فرد مختل می شود به گونه ای که گوشه گیرتر می شود و بیرون رفتن از خانه برایش مشکل خواهد شد.


از سوی دیگر، همان طور که گفتیم، سالمندان بیشتر به وسواس شستشو و ترس از گناه مبتلا می شوند؛ به صورتی که به دنبال وسواس فکری با تصور اینکه آلودگی در اطراف وجود دارد، مدام در فکر شستشو هستند تا اضطرابشان از این طریق کم شود. وسواس ترس از گناه نیز به شکلی بروز پیدا می کند که فکرهای وسواس گونه در مورد گناه مدام افراد را آزار می دهد و به صورت جبرانی ممکن است ذکرهای طولانی بگویند یا مدام در حال عبادت باشند و یا به صورت اغراق آمیز صدقه دهند. در حقیقت، با این کارها فرد می خواهد احساس گناهش و اضطرابش را کم کند.

علایم وسواس در طول زمان کم و زیاد است

وسواس یک بیماری مزمن است و اگر تنها ۳۰ درصد به درمان پاسخ دهد، ما ادعا می کنیم فرد به درمان پاسخ داده است چون با ۳۰ درصد پاسخ به درمان نیز کیفیت زندگی فرد بالا می رود.

نکته مهم دیگر این است که سیر بیماری وسواس درازمدت است و معمولا از ۲۰ سالگی شروع می شود و ممکن است اگر درمان نشود تا سالمندی نیز ادامه پیدا کند ولی در طول زمان، علایم بیماری وسواس کم و زیاد می شود. درمان وسواس در سالمندی نیز همانند سایر سنین، روان درمانی به کمک دارودرمانی است و با توجه به اینکه وسواس در چه موقعیتی تشدید می شود، تکنیک هایی به مبتلایان آموخته می شود تا به کمک آن بتوانند اضطرابشان را کم کنند.

مثلا به کمک یک تکنیک رفتاری- شناختی وقتی فکر وسواس به سراغشان می آید مدام این رفتار را با خودشان تکرار کنند تا اثرش از بین برود و برایشان تکراری شود.


ضرورت درمان فوری وسواس در دوران سالمندی

ممکن است بسیاری از سالمندان به دلیل تفکرات سنتی شان برای درمان وسواس پیش پزشک نروند و اطرافیانشان دنبال راهی باشند که به آنها کمک کنند. باید بدانید هیچ گونه کمکی نمی توانید به این سالمندان داشته باشید جز اینکه آنها را تنها نگذارید.

پس حتما آنها را مجاب کنید پیش پزشک بروند چون در سالمندی توان جسمی افراد کمتر می شود اگر قرار باشد مدام در حال شستشو باشند هم توانشان کمتر می شود و زودتر به انواع بیماری ها مبتلا می شوند و هم بیشترین آسیبی که می بینند مربوط به پوستشان است. این اتفاق خیلی مهم است چون در سنین سالمندی پوست دچار خشکی و با وسواس خشکی پوست بیشتر می شود. بنابراین بهتر است برای درمان وسواس حتما به پزشک مراجعه کنید.

* روان پزشک، استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی