علل خجالتی بودن نوجوانان و راه‌های مقابله با آن
خجالت می‌کشم، پس هستم!
افراد خجالتی از نظر فیزیولوژیک خصوصیاتی دارند که در اعمال و رفتار آنها ظاهر می‌شود و تشدید ضربان قلب، سرخ شدن چهره، اختلالات تنفسی، تغییرات صدایی به هنگام صحبت و... از جمله این عوامل است.
نی‌نی سایت - منیره ساکت: افراد خجالتی از نظر فیزیولوژیک خصوصیاتی دارند که در اعمال و رفتار آنها ظاهر می‌شود و تشدید ضربان قلب، سرخ شدن چهره، اختلالات تنفسی، تغییرات صدایی به هنگام صحبت و... از جمله این عوامل است. در این میان برخی از رفتارهای اضطرابی، بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود. به عنوان مثال مخفی کردن خود از اطرافیان و آشنایان و فرار کردن از جمع، به لکنت افتادن، مضطرب و دستپاچه بودن، با انگشتان خود بازی کردن، با لباس خود ور رفتن، از این پا به آن پا شدن، سر را خم کردن و عدم برقراری ارتباط بصری مستمر و طبیعی با دیگران.
خود توجهی بیشتر از حد، ضعف اعتماد به نفس، عدم برخورداری از ابتکار عمل و خلاقیت‌های ذهنی از جمله این رفتارها در میان نوجوانان است و اگر این مشکل در دوران نوجوانی حل نشود ممکن است فرد تا پایان عمرشان خجالتی باقی بمانند. در این بین، یکی از احساسات ناخوشایندی که به نوجوانان خجالتی منتقل می‌شود احساس تنفر و بیزاری بی‌دلیل از افراد دیگر و یا خودکم‌بینی و حسادت نسبت به آنهاست که باید این تفکرات را شناخت و به کمک روش‌های گفته شده نسبت به حل آنها اقدام کرد.
ترس از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، یکی از عوامل مهم بروز خجالت در نوجوانان و ایجاد این حس تنفر در آنهاست بنابراین مهم‌ترین راهکار این است که به نوجوان کمک کنیم در فعالیتی گروهی شرکت کند (مثلا در یک باشگاه ورزشی ثبت نام کند) و با افراد مختلفی آشنا شود تا به مرور زمان احساس خجالت او از بین برود و با تقویت نقاط مثبت شخصیت خود به اعتماد به نفس مطلوبی دست یابد.
از کجا بفهمیم نوجوان‌مان اعتماد به نفس مناسبی دارد؟
نوجوانی که از اعتماد به نفس مطلوبی برخوردار است همیشه مستقل عمل می‌کند، مسوولیت‌پذیر است و متکی به فرد خاصی نیست.
نوجوان با اعتماد به نفس مطلوب از حضور در جمعی غریبه و ناشناس احساس ترس نمی‌کند، گوشه گیر و پرخاشگر نیست و همیشه نسبت به پیشرفت‌هایش افتخار می‌کند و دامنه وسیعی از هیجان‌ها و احساسات را بروز می‌دهد.
در عین حال، ناکامی را هم به راحتی می‌پذیرد و خیلی راحت عقایدش را با منطق در جمع مطرح و از آن دفاع می‌کند.
در مقابل، نوجوانی که اعتماد به نفس پایینی دارد همیشه توانمندی‌های خود را دست کم می‌گیرد، معمولا دوست صمیمی یا دوستان زیادی ندارد، هنگام بروز ساده‌ترین مشکلی احساس درماندگی می‌کند و به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد، از موقعیت‌های جدید و تازه دوری می‌کند و در اغلب موارد فقط نقاط ضعف خود را می‌بیند و خودش را سرزنش می‌کند.
نقش پررنگ دوران کودکی
علت بسیاری از رفتارهای غلط نوجوانان مانند پرخاشگری، اضطراب، بزه‌کاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی و... ریشه در کمبود یا ضعف اعتماد به نفس آنها دارد. در واقع اگر نوجوان خود باوری و عزت نفس مطلوبی داشته باشد از موقعیت و کارآمدی بالاتری هم برخوردار بوده و از آسیب‌های روانی و اجتماعی مصون خواهد ماند.
در واقع عزت نفس کودکان به نوع نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند، برمی‌گردد و رفتارهایی مانند طرد، عدم محبت، عدم توجه، غفلت، جدی نگرفتن، توجه به نکات منفی، گوش ندادن، عدم احترام، تحقیر، تمسخر، سرزنش، تهدید، مقایسه، انتظار بیش از حد و بد رفتاری با کودک باعث کاهش عزت نفس او در همه مراحل رشد به‌ویژه دوران نوجوانی می‌شود.
از طرف دیگر رفتارهایی مثل پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت و دادن احساس امنیت و انتظارات واقعی و به‌جا افزایش عزت نفس درکودکان و نوجوانان را به همراه دارد.
والدین کجای ماجرا هستند؟
اگر فرزند نوجوانی دارید باید یاد بگیرید که انتظارات بیش از حدی از آنها نداشته باشید. در عین حال، همیشه توانایی‌ها و موفقیت‌های هر چند کوچک و ناچیز نوجوان باید مورد تشویق و تحسین خانواده قرار گیرد و از فعالیت‌های سازنده و عواطفش حمایت شود.
البته منظورمان این نیست که همه رفتارهای نادرست نوجوان را نادیده بگیرید تا دچار اعتماد به نفس کاذب شود، بلکه باید با او گفت‌وگو و با تکیه بر منطق و خرد نکردن شخصیت فرزندتان، مشکلات را حل کنید و مراقب باشید اعتماد به نفسش تخریب نشود.
از طرفی شما به عنوان والدین باید بدانید گوش کردن به حرف های نوجوان و تایید عقاید مثبت و کوچک نشمردن او در جمع، تاثیر به سزایی در افزایش اعتماد به نفس او دارد. کافی است یک بار امتحان کنید تا نتیجه بگیرید.
خجالت علیه اعتماد به نفس نوجوان
همان طور که اشاره شد بروز هر نوع اضطراب و نگرانی هنگام قرار گرفتن در محیط‌های اجتماعی و گروه‌های فامیلی، تعریف مناسبی برای واژه خجالت کشیدن است و بروز این حس در نوجوانان به دوران کودکی آنها باز می‌گردد.
کودکی که در مقابل پرسش‌های دیگران، پاسخی نمی‌دهد، تمایلی به شرکت در فعالیت‌های گروهی مهدکودک ندارد یا به مکان‌هایی مثل زمین بازی مدرسه نمی‌رود مگر این‌که از طرف معلم یا همکلاسی‌هایش مورد حمایت قرار بگیرند در نوجوانی هم با حس کم‌رویی و خجالت مواجه خواهد شد.
البته بسیاری از کودکان در بعضی از موقعیت‌ها مثل مهدکودک یا پیش‌دبستانی خجالتی هستند و به مرور زمان مشکل‌شان حل می‌شود.
در این بین نباید فراموش کرد یک شخصیت درون‌گرا، خود به تنهایی مشکلی به‌وجود نمی‌آورد، اما زمانی یک رفتار خجالتی می‌تواند آزار‌دهنده باشد که او را از داشتن دوست، شرکت در بازی و دیگر فرصت‌های یادگیری دور می‌کند که این خود می‌تواند مشکل‌ساز باشد و از یک کودک خجالتی، یک نوجوان خجالتی و با اعتماد به نفس پایین بسازد.
شاید برایتان عجیب باشد، اما خجالتی بودن ممکن است ژنتیکی باشد اما محیطی که کودک در آن رشد می‌کند هم تاثیر بسیار زیادی در خجالتی یا اجتماعی شدن یک نوجوان دارد.
در واقع کم‌رویی و خجالتی بودن با توجه به شرایط خانه مثلا بی‌ثباتی در تربیت فرزند، اختلافات خانوادگی، انتقادات تند، تبعیض بین بچه‌ها و... بیشتر خواهد شد.
البته والدینی که فرزندان خود را باور دارند و همیشه از آنها حمایت می‌کنند، موجب می‌شوند تا نوجوان در تعاملات اجتماعی و خانوادگی خود راحت‌تر برخورد کند، اعتماد به نفسش تقویت شود و به یک نوجوان خجالتی تبدیل نشود.
در عوض، دست انداختن و مسخره کردن کودک، بیان کردن نقاط ضعف، اشتباهات، عقاید و احساسات شخصی او در جمع، تاکید بر خجالتی بودن نوجوان و تحمیل ارتباطات اجتماعی چاره‌ساز نخواهد بود و کمکی به رفع این مشکل در دوران نوجوانی او نخواهد کرد.
یک احساس خوب
نوجوانان باید آنچه را که هستند، بپذیرند و احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند تا با رسیدن به اعتماد به نفس مطلوب به فرد بهتر و ایده‌آل‌تری تبدیل شوند.
نوجوانی که اعتماد به نفس مناسبی ندارد، خود را در حدی نمی‌بیند که بتواند پیشرفت کند و خیلی زود سرخورده و گوشه‌گیر خواهد شد. در واقع اولین پله برای افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان این است که یاد بگیرند به خودشان احترام بگذارند و خود را دست کم نگیرند.
البته نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که هر فردی حداقل یک یا چند نقطه ضعف دارد، اما مهم این است که نوجوان نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرد و از آنها احساس گناه و شرمساری نکند چرا که هیچ فردی نمی‌تواند انسانی کامل باشد.
در واقع یک نوجوان موفق با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خشنودی می‌کند و اجازه نمی‌دهد تا محدودیت‌ها و نقاط ضعف جلوی موفقیت‌های او را بگیرد چرا که همیشه درصدد برطرف کردن نقاط ضعف خود است.
خداحافظی با خجالت دوران نوجوانی
بدون شک شیوع خجالتی بودن به ویژه در دوره بلوغ از سایر مراحل دیگر رشدی بیشتر است و این وظیفه خانواده و کادر آموزشی مدرسه است که اعتماد به نفس نوجوان را تقویت کنند و به او بیاموزند اعتماد به نفس از جمله مهارت‌های زندگی و کلید طلایی رسیدن به موفقیت است و هیچ‌وقت هم برای به دست آوردن اعتماد به‌نفس مثبت دیر نیست.
در این میان روش‌های مفید و متعددی وجود دارد تا والدین بتوانند مانع از خجالتی شدن نوجوان‌شان شوند یا به فرزندشان کمک کنند تا از فردی خجالتی به فردی با اعتماد به نفس بالا تبدیل شود.
باید به عنوان والدین نوجوان، یاد بگیرید تا از فرزند خود در محیط‌های ناآشنا حمایت کنید، تنهایش نگذارید و اجازه بدهید قبل از شرکت کردن در جمع آن را به‌دقت بررسی کند.
حتی می‌توانید نمایش‌های خانوادگی ترتیب دهید و گفتن و انجام دادن کارهایی که برای کودک یا نوجوان شما سخت به‌نظر می‌رسد را با او تمرین کنید، اما فعالیت‌هایی را مشخص کنید که فرزند شما از عهده آن بر‌می‌آید.
در عین حال باید به بچه‌ها کمک کنید تا کارهایی را در زمانی که افراد خانواده و دوستان دور هم هستند، انجام دهند؛ مثلا کودک یا نوجوان شما می‌تواند در حضور مهمانان وسایل میز شام بچیند تا به اصطلاح خجالت‌اش بریزد.
از طرفی باید اجازه بدهید فرزندتان برخی مشکلات و مسایلش را خودش حل کند؛ حتی اگر به سختی آن را انجام دهد. در این بین باید اطمینان خود را به توانایی فرزندتان برای رویارویی با مشکلات و پیدا کردن راه حل مناسب نشان دهید تا با اعتماد به نفس لازم به بهترین نتیجه ممکن برسد.
خود توجهی بیشتر از حد، ضعف اعتماد به نفس، عدم برخورداری از ابتکار عمل و خلاقیت‌های ذهنی از جمله این رفتارها در میان نوجوانان است و اگر این مشکل در دوران نوجوانی حل نشود ممکن است فرد تا پایان عمرشان خجالتی باقی بمانند. در این بین، یکی از احساسات ناخوشایندی که به نوجوانان خجالتی منتقل می‌شود احساس تنفر و بیزاری بی‌دلیل از افراد دیگر و یا خودکم‌بینی و حسادت نسبت به آنهاست که باید این تفکرات را شناخت و به کمک روش‌های گفته شده نسبت به حل آنها اقدام کرد.
ترس از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، یکی از عوامل مهم بروز خجالت در نوجوانان و ایجاد این حس تنفر در آنهاست بنابراین مهم‌ترین راهکار این است که به نوجوان کمک کنیم در فعالیتی گروهی شرکت کند (مثلا در یک باشگاه ورزشی ثبت نام کند) و با افراد مختلفی آشنا شود تا به مرور زمان احساس خجالت او از بین برود و با تقویت نقاط مثبت شخصیت خود به اعتماد به نفس مطلوبی دست یابد.
نوجوانی که از اعتماد به نفس مطلوبی برخوردار است همیشه مستقل عمل می‌کند، مسوولیت‌پذیر است و متکی به فرد خاصی نیست.
نوجوان با اعتماد به نفس مطلوب از حضور در جمعی غریبه و ناشناس احساس ترس نمی‌کند، گوشه گیر و پرخاشگر نیست و همیشه نسبت به پیشرفت‌هایش افتخار می‌کند و دامنه وسیعی از هیجان‌ها و احساسات را بروز می‌دهد.
در عین حال، ناکامی را هم به راحتی می‌پذیرد و خیلی راحت عقایدش را با منطق در جمع مطرح و از آن دفاع می‌کند.
در مقابل، نوجوانی که اعتماد به نفس پایینی دارد همیشه توانمندی‌های خود را دست کم می‌گیرد، معمولا دوست صمیمی یا دوستان زیادی ندارد، هنگام بروز ساده‌ترین مشکلی احساس درماندگی می‌کند و به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد، از موقعیت‌های جدید و تازه دوری می‌کند و در اغلب موارد فقط نقاط ضعف خود را می‌بیند و خودش را سرزنش می‌کند.
نقش پررنگ دوران کودکی
علت بسیاری از رفتارهای غلط نوجوانان مانند پرخاشگری، اضطراب، بزه‌کاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی و... ریشه در کمبود یا ضعف اعتماد به نفس آنها دارد. در واقع اگر نوجوان خود باوری و عزت نفس مطلوبی داشته باشد از موقعیت و کارآمدی بالاتری هم برخوردار بوده و از آسیب‌های روانی و اجتماعی مصون خواهد ماند.
در واقع عزت نفس کودکان به نوع نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند، برمی‌گردد و رفتارهایی مانند طرد، عدم محبت، عدم توجه، غفلت، جدی نگرفتن، توجه به نکات منفی، گوش ندادن، عدم احترام، تحقیر، تمسخر، سرزنش، تهدید، مقایسه، انتظار بیش از حد و بد رفتاری با کودک باعث کاهش عزت نفس او در همه مراحل رشد به‌ویژه دوران نوجوانی می‌شود.
از طرف دیگر رفتارهایی مثل پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت و دادن احساس امنیت و انتظارات واقعی و به‌جا افزایش عزت نفس درکودکان و نوجوانان را به همراه دارد.
والدین کجای ماجرا هستند؟
اگر فرزند نوجوانی دارید باید یاد بگیرید که انتظارات بیش از حدی از آنها نداشته باشید. در عین حال، همیشه توانایی‌ها و موفقیت‌های هر چند کوچک و ناچیز نوجوان باید مورد تشویق و تحسین خانواده قرار گیرد و از فعالیت‌های سازنده و عواطفش حمایت شود.
البته منظورمان این نیست که همه رفتارهای نادرست نوجوان را نادیده بگیرید تا دچار اعتماد به نفس کاذب شود، بلکه باید با او گفت‌وگو و با تکیه بر منطق و خرد نکردن شخصیت فرزندتان، مشکلات را حل کنید و مراقب باشید اعتماد به نفسش تخریب نشود.
از طرفی شما به عنوان والدین باید بدانید گوش کردن به حرف های نوجوان و تایید عقاید مثبت و کوچک نشمردن او در جمع، تاثیر به سزایی در افزایش اعتماد به نفس او دارد. کافی است یک بار امتحان کنید تا نتیجه بگیرید.
همان طور که اشاره شد بروز هر نوع اضطراب و نگرانی هنگام قرار گرفتن در محیط‌های اجتماعی و گروه‌های فامیلی، تعریف مناسبی برای واژه خجالت کشیدن است و بروز این حس در نوجوانان به دوران کودکی آنها باز می‌گردد.
کودکی که در مقابل پرسش‌های دیگران، پاسخی نمی‌دهد، تمایلی به شرکت در فعالیت‌های گروهی مهدکودک ندارد یا به مکان‌هایی مثل زمین بازی مدرسه نمی‌رود مگر این‌که از طرف معلم یا همکلاسی‌هایش مورد حمایت قرار بگیرند در نوجوانی هم با حس کم‌رویی و خجالت مواجه خواهد شد.
البته بسیاری از کودکان در بعضی از موقعیت‌ها مثل مهدکودک یا پیش‌دبستانی خجالتی هستند و به مرور زمان مشکل‌شان حل می‌شود.
در این بین نباید فراموش کرد یک شخصیت درون‌گرا، خود به تنهایی مشکلی به‌وجود نمی‌آورد، اما زمانی یک رفتار خجالتی می‌تواند آزار‌دهنده باشد که او را از داشتن دوست، شرکت در بازی و دیگر فرصت‌های یادگیری دور می‌کند که این خود می‌تواند مشکل‌ساز باشد و از یک کودک خجالتی، یک نوجوان خجالتی و با اعتماد به نفس پایین بسازد.
شاید برایتان عجیب باشد، اما خجالتی بودن ممکن است ژنتیکی باشد اما محیطی که کودک در آن رشد می‌کند هم تاثیر بسیار زیادی در خجالتی یا اجتماعی شدن یک نوجوان دارد.
در واقع کم‌رویی و خجالتی بودن با توجه به شرایط خانه مثلا بی‌ثباتی در تربیت فرزند، اختلافات خانوادگی، انتقادات تند، تبعیض بین بچه‌ها و... بیشتر خواهد شد.
البته والدینی که فرزندان خود را باور دارند و همیشه از آنها حمایت می‌کنند، موجب می‌شوند تا نوجوان در تعاملات اجتماعی و خانوادگی خود راحت‌تر برخورد کند، اعتماد به نفسش تقویت شود و به یک نوجوان خجالتی تبدیل نشود.
در عوض، دست انداختن و مسخره کردن کودک، بیان کردن نقاط ضعف، اشتباهات، عقاید و احساسات شخصی او در جمع، تاکید بر خجالتی بودن نوجوان و تحمیل ارتباطات اجتماعی چاره‌ساز نخواهد بود و کمکی به رفع این مشکل در دوران نوجوانی او نخواهد کرد.
یک احساس خوب
نوجوانان باید آنچه را که هستند، بپذیرند و احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند تا با رسیدن به اعتماد به نفس مطلوب به فرد بهتر و ایده‌آل‌تری تبدیل شوند.
نوجوانی که اعتماد به نفس مناسبی ندارد، خود را در حدی نمی‌بیند که بتواند پیشرفت کند و خیلی زود سرخورده و گوشه‌گیر خواهد شد. در واقع اولین پله برای افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان این است که یاد بگیرند به خودشان احترام بگذارند و خود را دست کم نگیرند.
البته نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که هر فردی حداقل یک یا چند نقطه ضعف دارد، اما مهم این است که نوجوان نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرد و از آنها احساس گناه و شرمساری نکند چرا که هیچ فردی نمی‌تواند انسانی کامل باشد.
در واقع یک نوجوان موفق با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خشنودی می‌کند و اجازه نمی‌دهد تا محدودیت‌ها و نقاط ضعف جلوی موفقیت‌های او را بگیرد چرا که همیشه درصدد برطرف کردن نقاط ضعف خود است.
بدون شک شیوع خجالتی بودن به ویژه در دوره بلوغ از سایر مراحل دیگر رشدی بیشتر است و این وظیفه خانواده و کادر آموزشی مدرسه است که اعتماد به نفس نوجوان را تقویت کنند و به او بیاموزند اعتماد به نفس از جمله مهارت‌های زندگی و کلید طلایی رسیدن به موفقیت است و هیچ‌وقت هم برای به دست آوردن اعتماد به‌نفس مثبت دیر نیست.
در این میان روش‌های مفید و متعددی وجود دارد تا والدین بتوانند مانع از خجالتی شدن نوجوان‌شان شوند یا به فرزندشان کمک کنند تا از فردی خجالتی به فردی با اعتماد به نفس بالا تبدیل شود.
باید به عنوان والدین نوجوان، یاد بگیرید تا از فرزند خود در محیط‌های ناآشنا حمایت کنید، تنهایش نگذارید و اجازه بدهید قبل از شرکت کردن در جمع آن را به‌دقت بررسی کند.
حتی می‌توانید نمایش‌های خانوادگی ترتیب دهید و گفتن و انجام دادن کارهایی که برای کودک یا نوجوان شما سخت به‌نظر می‌رسد را با او تمرین کنید، اما فعالیت‌هایی را مشخص کنید که فرزند شما از عهده آن بر‌می‌آید.
در عین حال باید به بچه‌ها کمک کنید تا کارهایی را در زمانی که افراد خانواده و دوستان دور هم هستند، انجام دهند؛ مثلا کودک یا نوجوان شما می‌تواند در حضور مهمانان وسایل میز شام بچیند تا به اصطلاح خجالت‌اش بریزد.
از طرفی باید اجازه بدهید فرزندتان برخی مشکلات و مسایلش را خودش حل کند؛ حتی اگر به سختی آن را انجام دهد. در این بین باید اطمینان خود را به توانایی فرزندتان برای رویارویی با مشکلات و پیدا کردن راه حل مناسب نشان دهید تا با اعتماد به نفس لازم به بهترین نتیجه ممکن برسد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر