۷ متهم خطرناک سلامت کودکان

مجله سلامانه - سها دادمند: شک نکنید بهترین غذا و میوه دنیا را هم که برای کودکان مهیا کنید، هیچ وقت نمی توانید چشم و دل شان را سیر کرده، آنها را از خوردن خوراکی هایی مانند سیب زمینی سرخ کرده، چیپس و پفک و نوشیدنی های رنگارنگ و... منع کنید. کاملا هم طبیعی است؛ به این دلیل که خوراکی های سالم هیچ کدام رنگ و لعاب و طعم خوراکی های ناسالم را ندارند.

به همین دلیل هم نظر کودکان را جلب نمی کنند، اما والدین به این موضوع واقف هستند که خوردن خوراکی های نامناسب نه تنها نیاز کودکان به انواع املاح و ویتامین ها را فراهم نمی کند بلکه باعث اضافه وزن، اختلال در تغذیه و تغییرات نامناسب ثانویه مانند اختلال در ترشح هورمون ها و... در کودکان می شود.


بر همین اساس مرکز تحقیقات تغذیه ای کودکان آمریکا و سایت مطالعاتی سلامت کودکان پژوهش مشترکی درباره وضعیت چاقی کودکان انجام دادند و مدتی قبل آن را منتشر کردند که بخشی از این پژوهش به بررسی تغییر در عادت های غذایی کودکان و اثرهای نامطلوب و بخش دیگر به معرفی ۲۰ غذای نامناسب برای کودکان و ارایه جایگزین مناسب برای آنها اختصاص دارد. آنچه در پی می خوانید، نتایج همین بررسی است.

فرض کنید پدر و مادر کودکی هستید که دوست دارید فرزندتان زندگی سالمی داشته و با تغذیه مناسب و تحرک بدنی کافی، دچار اضافه وزن نشود. به این ترتیب عقیده دارید کدم از این گزینه ها سلامت او را بیشتر تهدید می کند؟ یک جا نشستن و مطالعه بیش از حالت عادی، تماشای تلویزیون و بازی با انواع بازی های کامپیوتری، انجام بازی های نشستنی و کم تحرک یا مصرف فست فودها؟

شاید همه این گزینه ها به شکلی زمینه ساز به هم خوردن تعادل تغذیه ای و سلامت فرزندتان باشد، اما آنچه بیش از گزینه دیگری زمینه ساز آسیب به سلامت کودکان است، «تغذیه نامناسب» به ویژه مصرف انواع فست فودهاست.

یک حساب سرانگشتی ساده

اگر وضعیت تهیه غذاها در رستوران های حال حاضر با سال ۱۹۷۰ میلادی را مقایسه کنید، خواهید دید هر عدد ساندویچ همبرگر تهیه شده از مخلوط گوشت و سویا، همراه با کمی سیب زمینی و یک عدد نوشابه، ۲۱۴ کیلوکالری انرژی بیشتر وارد بدن فرزندتان می کند.

به این دلیل که در حال حاضر شیوه تهیه این مواد و طبخ آنها نسبت به گذشته فرق کرده و به سمت سلامت پیش نرفته است. به فرض آنکه فرزند شما فقط هفته ای یک بار به رستوران رفته و فقط همان خوراکی هایی را که به آن اشاره شد، میل کند؛ او سالانه دچار اضافه وزن، بین ۶ تا ۷ کیلوگرم خواهدشد.

چند درصد چاق هستند؟

آمارها نشان می دهد افزایش وزن بین کودکان سراسر جهان به ویژه آمریکا از سال ۱۹۸۰ رو به رشد بوده و آمار سه برابری را نشان می دهد. این آمار بیشتر مختص کودکان و نوجوانان بین ۶ تا ۱۹ سال بوده و کودکان زیر این سن نیز ۱۵ درصد بیش از سال ۱۹۸۰ میلادی در معرض ابتلا به اضافه وزن قرار دارند.

نکته مهم تر اینکه ۱۷ درصد از افرادی که در بزرگسالی دچار اضافه وزن شده اند، آن را از کودکی با خود به دوره بزرگسالی منتقل کرده اند و چاقی آنها نتیجه عادت های غذایی بد و سبک زندگی نادرست در دوره کودکی بوده است. این افراد در اثر ابتلا به اضافه وزن و چاقی مفرط دچار حمله قلبی- عروقی، مرگ زودرس و دیگر عوارض ناشی از اضافه وزن شده اند.


این فهرست را با اصلاحیه بخوانید

تا این جای کار درباره علت ابتلا به اضافه وزن در کودکان و نوجوانان صحبت کردیم و همان طور که در ابتدای مطلب هم به آن اشاره شد، یکی از علت های اضافه وزن، تغذیه نادرست است. در این بخش به خوراکی هایی اشاره می کنیم که مصرف آنها برای کودکان مضر است، اما به دلیل آنکه کودکان ذاتا به سمت مصرف آنها کشیده می شوند، جایگزین سالمی برای آنها پیشنهاد شده است؛ بنابراین در هر مورد ابتدا خوراکی نامناسب و سپس جایگزین مناسب آن معرفی شده است.

۱- متهم ردیف اول: غلات آماده

اگر شما هم کودک بودید و در زمان کودکی تان از این بسته بندی های زیبا می دیدید واقعا می توانستید در مقابل این بسته ای رنگارنگ مقاومت کنید؟ مسلما نه؛ بنابراین به جای آنکه فقط به بچه ها خرده بگیرید، شرایطی فراهم کنید تا بتوانند خوراکی مورد علاقه شان را به شکل سالم میل کنند.

چرا مضر است: هر بار مصرف غلات آماده به اندازه یک فنجان حاوی ۱۴۶ کیلوکالری انرژی، ۲ گرم چربی، ۱۶ گرم شکر و یک گرم فیبر است.

کالری بالا و شکر موجود در این خوراکی ها اصلی ترین عامل اضافه وزن در کودکان است.

جایگزین مناسب: بهترین جایگزین برای این خوراکی یعنی غلات آماده، تهیه غلات پخته خانگی است. یک فنجان غلات پخته حاوی ۱۰۰ کیلو کالری انرژی، یک گرم چربی، ۲۵ گرم هیدرات کربن مضر و ۶ گرم هیدرات کربن مفید است.

۲- متهم ردیف دوم: چیپس

مگر می توان نوجوان بود و از لذت خوردن چیپس با سس کچاپ یا ماست و موسیر محروم شد؛ به ویژه اگر پای بازی تیم محبوبت هم به میان باشد. به این ترتیب علاقه به خوردن این خوراکی ها صد برابر خواهد شد. پس از آنها نخواهید که خوردن خوراکی مورد علاقه شان را بدون جایگزین مناسب متوقف کنند.


چرا مضر است: مصرف هر بسته متوسط چیپس حاوی ۲۱۶ کیلوکالری انرژی، ۱۰ گرم چربی (۲ گرم چربی اشباع شده، ۴ گرم چربی ترانس و ۴ گرم انواع دیگر چربی) و ۳۷۰ میلی گرم سدیم است. این مقدار چربی و نمک دریافتی می تواند زمینه ساز گرفتگی رگ ها و بالارفتن فشار خون در دوره بزرگسالی شود.

جایگزین مناسب: چیپس خانگی جایگزین خوبی برای چیپس های آماده است. برای این کار کافی است سیب زمینی را به همان شکل از مقطع برش بزنید. سپس آنها را همراه با کمی شیر و یک سوم قاشق چایخوری نمک داخل فر بگذارید تا کاملا کبابی شوند. همان مقدار از این چیپس یعنی معادل یک بسته متوسط، ۷۰ کیلوکالری انرژی، ۶ گرم چربی (۴ گرم اشباع) و به مقداری که نمک به آن اضافه کرده اید، سدیم دارد.

۳- متهم ردیف سوم: نوشیدنی های صنعتی

فکر می کنید اگر شما به جای دختر یا پسر نوجوان تان بودید، آب، دوغ، انواع دمنوش و... را به نوشیدن یک لیوان لیموناد، آبمیوه یا نوشباه گازدار با یخ ترجیح می دادید؟ مسلما نه! بنابراین بهتر است در این مورد هم آستین بالا زده و جایگزین مناسب را پیدا کنید.


چرا مضر است: حدودا هر لیوان نوشیدنی صنعتی به دلیل وجودشکر و دیگر افزودنی ها حاوی ۲۶۰ کیلوکالری انرژی و ۶۰ گرم شکر است. به همین دلیل مصرف نوشیدنی های صنعتی باعث ابتلا به اضافه وزن، دیابت نوع دوم و اختلال های گوارشی به دلیل وجود گاز و شکر می شود.

جایگزین مناسب: اولین و بهترین نوشیدنی جایگزین، آبمیوه طبیعی تهیه شده از میوه تازه بدون اضافه کردن شکر است. آب طالبی، هنداونه، هویج و... از انواع آبمیوه های سالم است. به طور متوسط هر لیوان آبمیوه طبیعی بسته به نوع میوه بین ۳۰ تا ۳۵ کیلوکالری انرژی و ۹ گرم هیدرات کربن طبیعی دارد؛ بنابراین کودکان و نوجوانان را به نوشیدن آبمیوه طبیعی با تهیه آن در منزل، تشویق کنید.

۴- متهم ردیف چهارم: برتزل

این اسم عجیب متعلق به نوعی ساندویچ با عنوان برتزل مرغ و گوشت است. این ساندویچ که به شکل خاص و داخل نان خاص و بعد از کمی حرارت دادن نان و آب شدن پنیر پیتزا داخل آن، آماده می شود، یکی از ساندویچ های بی نظیر مورد علاقه کودکان و نوجوانان است، اما نکته اینجاست که هر خوراکی خوشمزه ای، کالری بالایی دارد!

چرا مضر است: هر عدد برتزل، البته بسته به محتویات داخل آن بین ۶۰۰ تا ۶۵۰ کیلوکالری انرژی به بدن تزریق می کند. علاوه بر این حاوی ۲۷ گرم چربی است که از این مقدار ۱۲ گرم آن چربی اشباع است.

جایگزین مناسب: اگر این ساندویچ را در منزل با استفاده از نان سبوس دار تهیه کنید و به آن پنیر پیتزا اضافه کنید یا مقدارش کم باشد، میزان کالری آن به نصف یعنی ۳۰۰ کیلوکالری کاهش خواهد یافت و میزان چربی آن ۲۰ گرم خواهد شد که از این مقدار ۹ گرم آن اشباع است. اضافه کردن انواع سبزی تازه، گوجه فرنگی، کاهو و جوانه گندم باعث افزایش ارزش غذایی و کیفیت ساندویچ می شود.

۵- متهم ردیف پنجم: دسر شکلاتی

شاید بچه ها در فصل تابستان هوس خوردن دسر شکلاتی نکنند؛ اما این دسر در دیگر فصل های سال به ویژه پاییز و شروع مدرسه، خیلی می چسبد. این خوراکی هم از نظر ظاهر و هم طعم بی نظیر بوده و همه افراد در هر سنی را به خوردن تشویق می کند؛ چه رسد به کودکان و نوجوانان.

چرا مضر است: هر عدد دسر شکلاتی بزرگ حاوی ۸۶۰ کیلوکالری انرژی، ۳۸گرم چربی (۲۰ گرم آن چربی اشباع است) و ۹۴ گرم شکر است.

جایگزین مناسب: این دسر را در منزل با کمک بیسکویت ساده و شکلات تلخ تهیه کنید. به این ترتیب میزان چری آن نزدیک به صفر و میزان شکر آن به ۱۷ گرم خواهد رسید. این دسر را می توانید دو بار در ماه به عنوان عصرانه برای فرزندتان تدارک ببینید.

۶- متهم ردیف ششم: پاستای ویژه

باز هم می رسیم به همان حرف اول که هر خوراکی خوشمزه، پرکالری و خطرناک است! اما منع کامل کودکان و نوجوانان از خوردن خوراکی های خوشمزه آنها را به خوردن حریص کرده و اتفاقا باعث می شود در شرایطی به طور غیرعادی از این خوراکی مصرف کنند. پاستان یکی از غذاهای مورد علاقه همه به ویژه کودکان و نوجوانان است.


چرا مضر است: هر بشقاب پاستای آلفردو حاودی ۸۹۰ کیلوکالری انرژی، ۶۷ گرم چربی (۳۸ گرم چربی اشباع) و ۱۴۸۰ گرم سدیم است. به نظرتان با این شرایط ، پاستا غذای مناسبی است؟

جایگزین مناسب: این سکه روی دیگر هم دارد. می توانید پاستا را در منزل تهیه کنید تا فرزندتان با لذت پاستای سالم را میل کند. اگر مقدار پنیر پیتزای اضافه شده به پاستا را به یک سوم کاهش دهید و برای مزه دار کردن مواد داخل پاستا از نمک اضافی استفاده نکرده و باری سس آن نیز کره و خامه را حذف و فقط از شیر استفاده کنید، مقدار کالری هر بشقاب پاستای آلفردو به ۴۴۰ کیلوکالری خواهد رسید. مقداری چربی آن به ۲۰ گرم (۱۲ گرم اشباع شده) و نمک آن نیز به کمتر از نصف کاهش خواهد یافت.

۷- متهم ردیف هفتم: پیتزا پپرونی

کمتر بچه ای را می تان سراغ گرفت که پیتزا دوست نداشته باشد. اصلا چطور می توان از این خوراکی خوشمزه چشم پوشی کرد؟ پس باید به بچه ها هم حق بدهید. به نظر شما چرا این خوراکی مضر است و چه نوعی را می توان جایگزین آن کرد؟


چرا مضر است: هر عدد پیتزای متوسط پپرونی حاوی ۹۸۰ کیلوکالری انرژی، ۷۰ گرم چربی (۲۰ گرم چربی اشباع) و حاوی ۱۸۶۰ میل گرم سدیم است.

جایگزین مناسب: پیتزای سبزیجات یکی از جایگزین های مناسب است؛ هرچند اصولا بچه ها میل به خوردن آن ندارند، اما اگر تنوع سبزیجات را بالا ببرید و قارچ، گوجه فرنگی، گوجه گیلاسی، فلفل دلمه ای رنگی، کمی سیب زمینی، آرتیشو، مارچوبه، گل کلم، جوانه و... را به نان پیتزا اضافه کنید، با ایجاد تنوع و آرایش جالب این سبزیجات، می توانید بچه ها را به خوردن آن تشویق و ترغیب کنید. به این ترتیب میزان کالری به ۴۸۰ کیلوکالری، چربی آن به ۱۶ گرم (۵ گرم چربی اشباع) و میزان سدیم آن نیز به کمتر از نصف کاهش می یابد. اگر مقدار پنیر پیتزا را نیز کم کنید، میزان کالری باز هم کمتر خواهد شد.