آیا در شیری كه می‌خوریم وایتكس وجود دارد؟!

برترین ها: هرچند وقت یك‌بار، شایعه‌ای دهان به دهان می‌چرخد و دلهره مصرف موادغذایی آلوده را به دلمان می‌اندازد. یك‌بار بحث سوسیس‌های آلوده به میان می‌آید و یك‌بار پای سبزیجاتی كه هرچه آنها را بشویید پاك نمی‌شوند. این بار هم صحبت از شیر‌هایی است كه سفیدی و پاكی‌شان را مدیون مایع‌های سفید‌كننده هستند. شایعه وایتكسی بودن شیر‌ها، مدتی است كه به مطبوعات هم راه پیدا كرده و با وجود تكذیب‌های پی‌درپی مسئولان، گویا هنوز اطمینان كامل نسبت به سالم بودن شیرها در دل مصرف كننده‌ها ایجاد نشده است. مسئولان وزارت بهداشت ‌می‌گویند با آزمایش‌هایی كه قبل و بعد از تولید روی محصولات مختلف صورت می‌گیرد، امكان تشخیص چنین تخلفاتی وجود دارد اما آیا شمایی كه مصرف‌كننده شیر هستید هم می‌توانید نسبت به سالم بودن آن مطمئن باشید یا باید برای همیشه با این مایع پرخاصیت خداحافظی كنید؟ پاسخ این سؤال را در ادامه مطلب بخوانید.



شاید نتوانید شیرهای آلوده را از روی طعمشان بشناسید و از آنجایی كه این شیرها در زمان بعد از مصرف هم مشكلی برایتان ایجاد نمی‌كنند، ممكن است هیچ وقت از آلوده بودن آنها باخبر نشوید.
گرچه درست در همان زمان نوشیدن چنین معجون پرخطری از پا در نمی‌آیید اما متخصصان با اطمینان می‌گویند كه شیرهای آلوده به آب ژاول، سرطان‌زا هستند و به دلیل تولید رادیكال‌های آزاد، می‌توانند پس از چند سال سلامت شما را به‌طور جدی به‌خطر بیندازند.



شیر مایع حساسی است كه اگر در شرایط نامناسب دوشیده و نگهداری شود، بار میكروبی‌اش لحظه به لحظه بالاتر می‌رود. و همچنین به دلیل تغییر رنگ و طعمش غیرقابل مصرف می‌شود. حالا فرض كنید كه برخی دامداران یا كارگاه‌هایی كه می‌خواهند چنین شیری را به بازار عرضه كنند، نمی‌توانند از این محصول فاسد شده و پرخطرشان دل بكنند. در این شرایط مجبور می‌شوند كه به شیر پرمیكروبی كه طعمش را هم از دست داده‌است، كمی آب اكسیژنه یا وایتكس اضافه كنند تا بار میكروبی‌اش را پایین بیاورند و آن را دوباره به بازار لبنیات بفرستند.



شایعه استفاده از وایتكس برای كشتن میكروب‌های شیر، خیلی از مصرف‌كنندگان پروپا قرص این محصول را در مورد ادامه مصرف شیرهای بسته بندی به تردید انداخته است. اما مهندس كامیار عطایی، كارشناس ارشد صنایع غذایی و مدیرتولید سابق یكی از كارخانه‌های لبنی معتقد است چنین اتفاقی در كارخانه‌های معتبر لبنی نمی‌افتد و احتمال اضافه كردن این مواد خطرساز به شیر، در این كارخانه‌ها نزدیك به صفر است. او می‌گوید: اگر فرض كنیم كه چنین تقلبی انجام می‌شود، باید بپذیریم كه این اتفاق تنها می‌تواند در مرحله ورود شیر به كارخانه و از سوی دامدارها صورت بگیرد؛ اما از آنجایی كه كارخانه‌های بزرگ به آزمایشگاه‌های دقیقی هم مجهز هستند، شیری كه وارد كارخانه می‌شود، قبل از قرار گرفتن در خط تولید، از لحاظ اسیدیته و پی اچ یا وجود چنین تركیب‌هایی كنترل می‌شود و در صورتی كه مشكلی در شیر مشاهده شود، قبل از قرار گرفتن در چرخه تولید پس فرستاده می‌شود. از نظر مهندس عطایی امكان اضافه شدن این مواد به شیر در كارخانه‌های بزرگ وجود ندارد زیرا به دلیل شرایط مطلوب نگهداری، دیگر بار میكروبی شیر تا حدی بالا نمی‌رود كه كارخانه‌دار مجبور شود جان مشتریانش را با استفاده از این مواد به خطر بیندازد.



اضافه كردن محصولی مثل وایتكس در شیر، موضوعی است كه كمتر متخصصی می‌تواند آن را از نظر علمی توجیه كند. عطایی معتقد است: همانطور كه گفته شد، در مورد وجود وایتكس در شیر تردید جدی وجود دارد اما در موارد اندك و در دامداری‌های غیرصنعتی یا كارگاه‌های تولیدی كوچك به دلیل كم كردن باكتری‌های شیر مقداری آب اكسیژنه به این محصول اضافه می‌شود. او می‌گوید: استفاده از آب اكسیژنه در ایران مجاز نیست و در صورتی كه این موضوع به اداره نظارت اثبات شود، از فعالیت كارگاه یا دامداری مورد نظر جلوگیری می‌شود. اما در بعضی كشورهای دیگر، به كار بردن مقدار بسیار كمی از این ماده در شیر مجاز است. البته در این كشورها هم مقادیر بسیار كمی از آب اكسیژنه- در حد میلیونیوم گرم- در دیگر محصولات لبنی و به ندرت در شیر استفاده می‌شود. در قوانین ایران به كار بردن این ماده در هیچ محصولی از فراورده‌های خوراكی مجاز نیست و خوشبختانه قوانین بهداشت ایران حتی از برخی كشورهای اروپایی هم بسیار سخت‌گیرانه‌تر است.



هیچ فرقی نمی‌كند چه سراغ شیر برویم و چه محصولات دیگر، تنها راه اطمینان داشتن از سلامت محصولی كه می‌خریم، اعتماد به برند و كارخانه‌ای است كه سراغ محصولاتش می‌رویم. مهندس عطایی توضیح می‌دهد: در برخی كارخانه‌های كوچك و بدون تجهیزات مناسب، امكان سرد كردن و نگهداری درازمدت شیر بعد از تحویل گرفتن آن وجود ندارد و می‌توان به سلامت شیری كه عرضه می‌كنند شك كرد. در دامداری‌هایی هم كه شرایط دوشیدن بهداشتی نیست یا از ظروف نامناسب استفاده می‌شود خطرهایی به وجود می‌آید و به همین دلیل مصرف‌كننده باید از معتبر، استاندارد و مجهز بودن كارخانه‌ای كه شیر را از آن خریداری می‌كند مطمئن باشد.


مسئله بالا رفتن اسیدیته شیر و ترش شدن آن در كارخانه‌ها هم از دیگر موضوعاتی است كه ترس استفاده از سفیدكننده‌های پرخطر را به‌جان منتقدان انداخته است. اما مهندس كامیار عطایی می‌گوید: در چنین شرایطی احتمال استفاده از مواد قلیایی بی‌خطر برای كاهش اسیدیته وجود دارد اما وایتكس اصلا یك ماده قلیایی نیست و تنها در موارد بسیار اندك و به‌صورت غیرمجاز برای كم كردن بار میكروبی استفاده می‌شود. در برخی كارخانه‌ها ممكن است به دلیل كم كردن ترشی شیر، از ماده‌ای مثل جوش شیرین استفاده شود اما كاربرد این ماده در كارخانه‌های معتبر نادر است.



شیر سالم استانداردهایی دارد كه همه شركت‌های تولیدی موظف به رعایت آنها هستند. گرچه باخبر شدن از اینكه یك شیر كاملا استاندارد و سالم است، تنها در یك آزمایشگاه مجهز امكان‌پذیر است اما شمایی كه مصرف‌كننده این مایع استخوان‌ساز هستید با دیدن برخی نشانه‌ها می‌توانید تا‌ حدودی از سالم بودن یا نبودن آن با خبر شوید. اولین قدمی كه قبل از نوشیدن شیر باید برداشت، دیدن رنگ آن است. شیر سالم، رنگ سفید مایل به آبی دارد و در صورتی كه هر رنگ دیگری را در لیوان‌تان دیدید، باید در مورد نوشیدن آن تردید كنید. قدم دوم، بو كردن شیر است. شیر سالم، بوی كاملا طبیعی می‌دهد و در صورتی كه هر نوع بوی ترشی، عفونت یا بوی غیرطبیعی را در آن مشاهده كردید، مصرف این لیوان آلوده را فراموش كنید. برخی‌ها تصور می‌كنند شیرهایی كه معیارهای گفته شده را ندارند با جوشاندن سالم می‌شوند و اگر این شیر پس از جوشاندن نبرد، یعنی سالم است اما مهندس كامیار عطایی می‌گوید: نبریدن شیر دلیلی برای سالم بودنش نیست و شیرهایی كه مواد قلیایی هم دارند، بعد از جوشیدن نمی‌برند. وی تصریح می‌كند: غلظت شیر هم دلیل سالم بودن آن نیست و این موضوع بستگی به میزان چربی شیر دارد و مصرف‌كنندگان حتما باید با توجه به رنگ و بوی شیر از سلامت آن مطمئن شوند.



تفاوت مدت نگهداری شیرهای مختلف هم از موضوعات شایعه‌برانگیزی است كه می‌تواند مصرف‌كننده‌های غیرمتخصص را به تردید بیندازد. برخی از این افراد گمان می‌كنند وجود نگهدارنده‌ها در شیر، دلیلی برای ماندگارتر شدن آن است، اما عطایی می‌گوید: مصرف شیر پاستوریزه به‌علت فرایند پاستوریزاسیون كه باعث حذف عوامل بیماری‌زا و حفظ باكتری‌های مفید شیر می‌شود بر شیر استریل ارجحیت دارد. البته زمان نگهداری شیر پاستوریزه به دلیل وجود همین باكتری‌های مفید كوتاه‌تر است و نگه‌داشتن آن با وجود پلمب بودن بسته‌بندی آن و نگهداری در یخچال تا حدود ۴ روز مجاز است. اما شیر استریل به دلیل داشتن بسته‌بندی غیرقابل نفوذ و فرایند استریلازیسایون كه تمام میكرو ارگانیسم‌های موجود در شیر را حذف می‌كند، قابلیت نگهداری بالایی داشته و چنانچه بسته‌بندی آن گشوده نشود، تا ۶ ماه قابل نگهداری است و در صورتی كه كوچك‌ترین میكروبی به این شیرها وارد شود، بسته‌بندی آن باد می‌كند و می‌تركد.