در پوشک کوچولوها چه خبر است؟

نوزادان در اولین ۲۴ ساعت زندگی‌شان تنها یک بار ادرار می‌کنند، اما بعد از گذشت يك هفته، تکرر ادرار تازه وارد به ۸ تا۱۰ مرتبه هم خواهد رسید. البته دکتر مدنی می‌گوید:« نوزادان ۱۸تا۲۰ بار در روز هم ادرار می‌کنند.» ادرار یکی از مهم‌ترین دفعیات بدن است که ویژگی‌های آن نكات مهمي را درباره سلامت عمومی بدن نشان مي‌دهد. به عنوان مثال رنگ ادرار، بوی ادرار و تکررش می‌تواند نشان دهد کودک چه مشکلات احتمالی دارد. ما بهترین و معتبرترین پایگاه‌های سلامت کودک را جست‌وجو كرديم و البته سراغ دکتر عباس مدنی، متخصص کودکان و فلوشیپ فوق تخصصی بیماری‌های کلیوی رفتیم تا اطلاعات بيشتري درباره ادرار بچه‌ها دريافت كنيم.



خیس شدن کهنه‌های پارچه‌ای راحت‌تر تشخیص داده می‌شود، اما اگر از پوشک برای فرزندتان استفاده می‌کنید، تشخیص اين‌كه آن را خیس کرده یا نه کمی سخت است. برای این که از ادرار فرزندتان با خبر شوید، دستمال کاغذی تمیزی را روی پوشک قرار دهید تا هر وقت خیس شد، پوشک را عوض کنید. گاهی والدين هنگام تعویض پوشک فرزندشان از رنگ ادرار او وحشت می‌کنند. در روزهای ابتدای تولد ممکن است رنگ ادرار نارنجی باشد و شبیه ادرار خونی به نظر برسد، اما باید بدانید نارنجی شدن ادرار، ناشی از تجزیه بیلی‌روبین و نشانه نیاز فرزندتان به مایعات بیشتر است. دکتر مدنی می‌گوید: « ادرار بيشتر نوزادان در روزهای ابتدای تولد روشن است اما گاهی به دلیل این که مایعات کمی به بدن نوزاد می‌رسد، ادرار نارنجی دیده می‌شود.» با افزایش وعده‌های شیر فرزندتان باید به تدریج طی 5 روز تکرر ادرارش را به هر 4 ساعت یک بار برساند. در غیر این صورت با متخصص اطفال مشورت كنيد.


روز اول: پوشک یک بار خیس می‌شود آن هم به رنگ نارنجی مایل به قرمز.
روز دوم: پوشک ۲ بار خیس می‌شود و نارنجی روشن‌ می‌شود.
روز سوم: انتظار 3 بار ادرار نارنجی مایل به زرد را داشته باشید.
روز چهارم: نوزاد ۴ بار ادرار به رنگ زرد روشن دارد.
روز پنجم: در این روز فرزندتان 6 تا 8 بار ادرار به رنگ لیمویی روشن دارد.


نوزادانی که از شیر خشک تغذیه مي‌كنند، مدفوعی روشن و به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای دارند. به دلیل وجود باقی‌مانده‌های شیر خشک، بافت مدفوع به نظر حجیم‌تر از مدفوع نوزادی است که با شیر مادر تغذیه شده است. دلیل این تفاوت هم به هضم نشدن برخی ترکیبات شیر خشک در بدن شيرخوار مربوط مي‌شود



ممکن است هنگام تعویض پوشک نوزاد، روی سطح پوشک کریستا‌ل‌هایی را مشاهده كنيد. نگران نباشيد، دیدن کریستال در ادرار نوزادان مسئله‌ای عادی است، اما بهتر است فرزندتان توسط متخصص اطفال معاينه شود.



معمولا رنگ کریستال‌ها شدت بیماری کودک را نشان می‌دهد. کریستال‌های روشن مربوط به خود پوشک هستند. این کریستال‌ها به منظور جذب بیشتر پوشک در آن قرار دارند، اما گاهی به سطح پوشک می‌آیند. کریستال‌های نارنجی یا صورتی معمولا متشکل از نمک‌های کلسیم و اوره هستند و از ادرار نوزاد به پوشک راه می‌یابند. این حالت در میان پزشکان به «لکه‌های خشتی» معروف است و نشان می‌دهد بدن کودک کم آب شده است.


بچه‌هایی که از شیرمادرشان تغذیه می‌کنند در روزهای ابتدای تولدشان در اصل «شیرماک» می‌خورند؛ شیر ماک ماده‌ای مغذی است که بدن مادر 3 تا 5 روز پس از زایمان آن را می‌سازد و ترشح می‌کند



کریستال‌های نارنجی اورات در نوزادان بزرگتر، نشان‌دهنده نرسیدن مقدار کافی شیر به بدن اوست. این حالت زمانی ایجاد می‌شود که مادر شیر کافی ندارد یا نوزاد نمی‌تواند درست سینه مادرش را بمکد و شیر کافی بخورد. در این حالت فرزندتان را نزد متخصص اطفال ببريد. او نوزادتان را وزن می‌کند و به شما می‌گوید خوب وزن می‌گیرد یا نه. اگر از الگوی رشدش جا مانده بود، متخصص اطفال برایش شیر خشک مخصوص تجویز می‌کند و تا زمانی که نتواند خودش را با شیر شما سیر کند باید از این شیر خشک هم میل کند تا به وزن مناسب برسد.



لکه‌های خشتی در نوزادانی که تنها چند روز از تولدشان گذشته، بسیار شایع است اما چندان جدی نیست. بچه‌هایی که از شیرمادرشان تغذیه می‌کنند در روزهای ابتدای تولدشان در اصل «شیرماک» می‌خورند؛ شیر ماک ماده‌ای مغذی است که بدن مادر 3 تا 5 روز پس از زایمان آن را می‌سازد و ترشح می‌کند. از آنجا که مقدار شیرماک خیلی ناچیز است، بدن نوزادان چند روزه معمولا کم آب می‌شود. کم آبی بدن نوزاد مسئله‌اي ‌جدی نیست زیرا به زودی شیر می‌خورد و مقادیر کافی آب به بدنش می‌رسد، اما وجود لکه‌های خشتی در ادرار نوزادان بزرگتر می‌تواند به علت سوتغذیه باشد.



دکتر مدنی مي‌گويد: « خوش‌تان بیاید یا نه، ویژگی‌های مدفوع کودک اطلاعات زیادی را درباره وضعیت داخلی او در اختیار والدين قرار می‌دهد، البته تمام این ویژگی‌ها به سن کودک و تغذیه او بستگی دارد.»



درست در اولین روزهای تولد، ماده‌ای به نام «مکونیوم» از بدن نوزاد دفع می‌شود که چسبناک و سبز مایل به قهوه‌اي است. این ماده در طول دوران بارداری در روده‌های فرزندتان از مایع صفراوی، مخاط، سلول‌های دیواره روده بزرگ، ترشحات و مایع آمنیوتیک ( مایع محافظ اطراف جنین) ساخته مي‌شود. اگر چه خروج این ماده به دليل آن‌كه شبیه مدفوع عادی نیست و راحت پاک نمی‌شود، کمی پدرمادرها را نگران می‌کند، اما وجود آن دليل بر سلامت روده نوزاد است. یکی دو روز که از تولد گذشت و برنامه تغذیه‌ای کودک کامل و اضافات مكونيوم از بدن خارج شد، مدفوع به رنگ سبزمایل به قهوه‌ای درآمده و شل و دانه و دانه می‌شود.



شیرماک درست مانند یک ملین عمل می‌کند و باعث خروج مکونیوم از بدن طفل می‌شود. بعد از ۳-۲ روز شیر دادن به طفل، مدفوع کودک به رنگ زرد یا خردلی روشن درمی‌آید، بوی شیرینی دارد، شل اما منسجم است ( نه مثل حالت اسهال آبکی)، گاهی دانه دانه است و در بعضی بچه‌ها یک دست و منحنی. در هفته‌های اول تولد ممکن است شیرخوار حین یا بعد از شیر خوردن مدفوع کند، اما به مرور مطابق برنامه مشخصی عمل دفع را انجام مي‌دهد. به طوری که دفع مدفوعش در طول روز در زمان‌های مشخصی صورت می‌گیرد. اما با به وجود آمدن تغییراتی در زندگی کودک، برنامه دفعش هم عوض می‌‌شود. مثلا وقتي نوزاد شروع به خوردن غذاهاي جامد مي‌كند، يا وقتي مریض شود و كمتر غذا مي‌خورد.



تکرر دفع، به نوع شیری که کودک می‌خورد و این که غذاهای جامد را شروع کرده یا نه برمی‌گردد. مثلا کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند ممکن است روزی 3 تا 4 بار مدفوع ‌کنند، اما اگر نوزاد این میزان دفع ندارد، نباید نگران شوید. مگر این که ماده دفعی خیلی سفت یا خیلی شل باشد. اگر کودک شیر خشک می‌خورد باید هر روز دفع مدفوع داشته باشد تا دچار یبوست نشود.



اگر می‌خواهید فرزندتان را از شیر بگیرید باید این کار را به تدریج و دست‌كم طی ۲ هفته انجام دهید تا دستگاه گوارش كودك با شیر خشک تطبیق یابد و طفل ناگهان دچار یبوست نشود. به علاوه از شیر گرفتن ناگهانی سبب درد و تورم در سینه‌های شما هم می‌شود.



نوزادانی که از شیر خشک تغذیه مي‌كنند، مدفوعی روشن و به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای دارند. به دلیل وجود باقی‌مانده‌های شیر خشک، بافت مدفوع به نظر حجیم‌تر از مدفوع نوزادی است که با شیر مادر تغذیه شده است.
دلیل این تفاوت هم به هضم نشدن برخی ترکیبات شیر خشک در بدن شيرخوار مربوط مي‌شود. پس باز هم به اين نكته مي‌رسيم كه شیر مادر به مراتب سالم‌تر است و کاملا در بدن طفل هضم و جذب می‌شود. مدفوع شیرخواری که از شیر خشک تغذیه شده باشد بوی بسیار بدی دارد و از مدفوع یک بزرگسال به مراتب بدبوتر است. اگر فرزندتان از شیرخشک تغذیه می‌کند، باید روزی یک بار دفع مدفوع داشته باشد تا احساس راحتی کند. در غیر این صورت به یبوست مبتلا می‌شود.
بنابراین اگر به فرزندتان شیر خشک می‌دهید و روزی یک بار مدفوع نمی‌کند حتما مسئله را با متخصص اطفال درمیان بگذارید.



مهم‌ترین تغییری که در مدفوع کودک ایجاد می‌شود زمانی است که غذاهای جامد را شروع می‌کند. در اين حالت دیگر مدفوع کودک به سادگی و بی‌بویی دورانی که فقط شیر می‌خورد، نیست. از این به بعد، تمام غذاهایی که کودک خورده بعد از هضم و جذب از بدن خارج می‌شوند. اگر به فرزندتان هویج پخته بدهید، مدفوع بعدی‌اش به نارنجی می‌زند؛ اگر پوره‌ای از مواد غذایی مختلف به او بدهید، مدفوعی تیره و بودارتر خواهد داشت. همین‌طور که خوراکی‌های جدیدتر را به او معرفی می‌کنید، ویژگی‌های جالبی را در مدفوعش می‌بینید. مثلا اگر به او زرشک، کشمش یا حبوبات بدهید تا زمانی که دستگاه گوارشش تکامل یافته‌تر شود و بتواند این مواد را هضم کند آنها را به صورت كامل در مدفوعش می‌بینید. البته معلوم است که چنین مواردی در سنین کم مطلقا توصیه نمی شود.



1. اسهال: دراین حالت مدفوع شل و آبکی است، گاهی حجم و تکررش بیشتر می‌شود و ممکن است ناگهان از بدن کودک بیرون بزند. اگر کودک از شیر مادر تغذیه شود، احتمال ابتلایش به اسهال به مراتب کمتر است چرا که شیرمادر فعالیت میکروب‌های عامل اسهال را در بدن مهار می‌کند. کودکانی که از شیر خشک تغذیه می‌شوند راحت‌تر در معرض عفونت اسهالی قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که همیشه می‌گوییم تمام لوازم طفل را ضدعفونی کنید و قبل از هر بار غذا دادن به کودک دست‌های‌تان را خوب با آب و صابون بشویید.
علل اسهال: عفونت‌های گوارشی، خوراندن مقدار زیادی آب‌میوه یا میوه، دندان در آوردن، دارویی که کودک مصرف می‌کند و حساسیت به برخی خوراکی‌ها.
اسهال باید خود به خود طی 24 ساعت بهبود یابد، در غیر این صورت باید فرزندتان را نزد پزشک متخصص اطفال ببرید.
۲. یبوست: کودکی که یبوست دارد هنگام دفع مدفوع زور می‌زند و قرمز می‌شود. از دیگر علائم می‌توان به مشکل در دفع مدفوع (مدفوع به صورت تکه‌های کوچک خارج می‌شود)، درد شکمی، تحریک‌پذیری، وجود رگه‌های خون در مدفوع ( به دلیل خراشیدگی‌هایی که در اثر زور زدن و عبور مدفوع در پوست مقعد پدید آمده کمی خون به مدفوع می‌ریزد) اشاره کرد.اطفالی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند معمولا یبوست نمی‌گیرند زیرا شیر مادر تمامی مواد روان کننده را دارد. اگر در مدفوع فرزندتان خون دیدید، برای اطمینان بیشتر نزد متخصص بروید تا احتمال مشکلات دیگر را برای فرزندتان رد کند. پزشکان توصيه مي‌كنند هنگام يبوست كودك، مایعات و خوراکی‌های فیبردار بیشتری به او بدهید.
3. مدفوع سبز: اگر مدفوع کودک سبز و کف مانند است، احتمالا لاکتوز( قند شیر) بیش از حد به بدنش می‌رسد و اين به اين معناست كه بايد با فواصل کوتاهی به او شیر دهید. این حالت می‌تواند به دلیل کم غذا دادن یا زیاد غذا دادن به بچه یاحتی انگل‌های گوارشی هم باشد.