کودکان را چه وقتی، چه کلاسی بفرستیم؟

مجله سیب سبز - سارا میرشجاعی: آگهی‌های بازرگانی تلویزیون و دیگر رسانه‌ها پر است از نام کلاس‌های کمک‌آموزشی و بسته‌های مهارت‌آموزی که قرار است از کودک شما اینشتین بسازند؛ نام‌هایی که هر روز تکرار می‌شوند و ادعا می‌کنند بهترین گزینه برای افزایش هوش و خلاقیت کودکان هستند. حتی اگر خودتان از نسلی باشید که بدون این کلاس‌ها و بسته‌ها پله‌های ترقی را بالا رفته‌اید، ممکن است برای همرنگ جماعت شدن یا به‌خاطر نگرانی‌ که از عقب ماندن کودک‌تان از دیگران دارید، سراغ این کلاس‌ها بروید و بسته‌های توصیه شده را برایش به خانه بیاورید.

قبل از شروع هر آموزشی لازم است نکات مهمی را درباره آموزش‌های فرزندتان بدانید که توجه به این نکات به اندازه خود آموزش‌ها مهم هستند حتی شاید گاهی همین نکات بتوانند راهنمای شما برای آموزش درست و اصولی فرزندان‌تان باشند. اینکه بسته‌ها و کلاس‌هایی که نام‌شان در تبلیغات به چشم‌تان می‌خورد یا در مهدکودک کمک گرفتن از آنها را به شما توصیه می‌کنند تا چه اندازه می‌تواند به تقویت هوش، حافظه یا خلاقیت کودک‌تان کمک کند را از سه روانشناس پرسیدیم. در ادامه این مطلب می‌توانید نظر آنها را درمورد مناسب‌ترین زمان و شرایط برای آموزش کودک‌تان بخوانید.
 
دکتر سارا منصف، روانشناس:

در نظر گرفتن سن کودک مهم‌ترین مولفه برای شروع آموزش‌هاست. باید توجه داشت چه آموزشی، در چه سنی به کودک داده شود تا بهترین نتیجه به دست آید.

به کودکت رحم کن

یادگیری مهارت‌های بیشتر اصلا بد نیست و می‌تواند در افزایش هوش و خلاقیت بسیار موثر باشد اما باید بدانیم به چه قمیتی و با چه هدفی فرزند خود را در معرض این آموزش‌ها قرار می‌دهیم. آیا صرفا به این دلیل که دیگران هم این کار را کرده‌اند؟ یا با تحقیق به این نتیجه رسیده‌ایم که باید در سن خاصی فرزند خود را تحت آموزش خاصی قرار دهیم؟

علاقه‌اش را در نظر بگیر

آموزش‌های مختلف حتما باید بدون ایجاد خستگی یا دلزدگی برای کودک انجام شده و حتما باید برای او لذت‌بخش باشند و خود او تمایلی برای انجام آن کار خاص داشته باشد. این موضوع نقش بسیار مهمی در تاثیرگذاری فعالیت‌های آموزشی دارد. کودکی که تمام طول روز تحت آموزش است فرصتی برای افزایش مهارت‌های جمعی ندارد. کودک باید بتواند با هم‌سن‌های خود در ارتباط بوده و کنجکاوی‌های مختلفش را ارضا کند.

چقدر فرزندت را می‌شناسی؟

قبل از هر چیز لازم است والدین کودک خود را بشناسند و ویژگی‌های منحصر به فرد او را درک کنند. هر کودکی ویژگی‌هایی دارد که از کودکان دیگر متمایز است. نمی‌توان انتظار داشت همه استعدادها و توانایی‌های یکسان و مشابهی داشته باشند. مهم‌ترین نکته برای آموزش کودکان این است که والدین تفاوت‌ها را درک کرده و به این تفاوت‌ها احترام بگذارند.

به میدان جنگ واردش نکن

برخی والدین یا محیط‌های آموزشی بیش از حد روی رقابت تاکید کرده و استرس برنده شدن را در کودک تشدید می‌کنند و به این ترتیب اصل مهم «همکاری و رسیدن به هدف مشترک» را فراموش می‌کنند. افرادی که اینگونه تربیت می‌شوند، همیشه به فکر جلو زدن از بقیه هستند و هدف‌شان فقط برنده شدن است. درحالی‌که کودک باید در محیطی آرام و بدون استرس بتواند شکوفا شود و این محیط آرام، لزوما یک مرکز بسیار معروف و گران نیست. کودک قبل از هفت سالگی حتما باید بچگی کند. محور اصلی نیازهای یک کودک، «لذت» است که بخش بزرگی از این لذت از طریق بازی تامین می‌شود. خردسالان نیاز دارند از طریق بازی دنیای خود را بسازند و همین بازی‌ها با افزایش سن هدفمند شده و آموزش‌های مختلف را هم به‌طور ضمنی شامل می‌شوند.

دکتر مصطفی تبریزی، روانشناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی:

گاهی برخی از والدین می‌خواهند آرزوهای دست‌نیافته خود را در فرزندشان ببینند. فراموش نکنیم هرکس باید به آرزوهای خود دست یابد، نه آرزوهای والدین.

سرگرمی، آموزش یا درمان؟

انواع بازی‌ها یا سرگرمی‌های کودکان با دو هدف آموزشی یا روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حقیقت گاهی هدف از سرگرمی‌ها، آموزش و گاهی هدف درمان اختلال یا بیماری خاصی است.

درباره بازی‌های با هدف، باید گفت این بازی‌ها اغلب قاعده‌مند نیستند و کودک ضمن بازی، آرزوها، دردها یا نفرت‌های خود را ابراز می‌کند. در حقیقت کودک در قالب بازی خود را برون‌ریزی می‌کند اما وقتی بحث آموزش از طریق بازی یا سرگرمی مطرح است باید گفت تمام آموزش‌ها به میزان رشد مغزی هر فرد بستگی دارد. مهم آن است که مغز تا چه حدی رشد کرده باشد تا بتوانیم بگوییم یک آموزش خاص برای یک کودک خاص مورد استفاده قرار بگیرد.

یادگیری متوقف نمی‌شود

اولین آموزش‌های رسمی در سنین ابتدایی زندگی یعنی پنج تا شش سالگی آغاز می‌شود. با این اوصاف می‌توان گفت بهترین زمان یادگیری هم از همین سنین است اما باید توجه داشت این سنین طلایی یادگیری را با فشار بیش از حد نباید از دست داد و فرصت آموزش را برای کودک به خستگی تبدیل کرد. نباید فراموش کرد در هر سنی و تا زمانی که مغز به لحاظ فیزیولوژیک تغییر نکرده یا زوال نیافته می‌توان آموزش دید و یادگیری به دوران خاصی محدود نمی‌شود.

شرطی‌سازی به جای خواندن

آنچه به عنوان بسته‌های آموزش خواندن از طریق دیدن عکس عنوان می‌شود در حقیقت آموزش خواندن به کودکان نیست. این نوع خواندن تنها یک شرطی‌سازی ساده است که نسبت به عکس در کودک ایجاد می‌شود. وقتی دو موضوع بارها و بارها همزمان با هم تکرار شوند، نوعی شرطی‌سازی به وجود می‌آید که فرد با دیدن یکی، موضوع دیگر را تداعی می‌کند. وقتی عکس گل را با کلمه «گل» بارها و بارها به کودک نشان دهیم، نسبت به آن شرطی می‌شود و هر بار با دیدن عکس یا کلمه، دیگری را تداعی می‌کند. اما اگر کلمه گل را با عکس بی‌ربطی مثل نان به کودک نشان دهید و آن کلمه را تکرار کنید، بعد از آن کودک با دیدن عکس نان، کلمه گل را به زبان می‌آورد.
 
بی‌خیال آرزوهایت شو

بسیاری از والدین نگران این هستند که کودک‌شان در مناسب‌ترین سن آموزش‌های لازم را دریافت نکند و برخی دیگر از اینکه فشار بیش از اندازه‌ به کودک‌شان بیاورند، نگرانند. آنچه امروز شاهد آن هستیم کمال‌گرا شدن بسیاری از والدین است؛ یعنی انتظار دارند فرزندان‌شان بسیار سریع مهارت‌های مختلف را بیاموزند. این کمال‌گرایی را در شیوه زندگی خود والدین هم می‌توان دید؛ مثلا انتظار دارند بسیار سریع پیشرفت کنند. این والدین در برخورد با کودکان هم می‌خواهند آرزوهای تحقق‌نیافته خود را در فرزندشان محقق کنند؛ اصرار والدین برای تحقق آرزوهای خود در فرزندان می‌تواند مخرب باشد. نباید فراموش کنید که بچه‌ها الزاما علایق، روحیات و استعدادهایی شبیه شما ندارند و به همین دلیل نباید آنها را مجبور کنید که درست مثل شما زندگی کنند یا تنها به بهانه فراهم کردن امکانات برای‌شان انتظار داشته باشید که آرزوهای ناکام شما را برآورده کنند.

دکتر پریناز بنیسی، روانشناس تربیتی:

برای آموزش فرزندان حتما باید به استعداد و شرایط خاص هر کودک توجه داشت، چون نمی‌توان یک دستورالعمل خاص را برای همه کودکان در نظر گرفت.

ذهنش را بارور کن

از شش ماهگی به بعد می‌توان مهارت‌های شناختی، ذهنی و حرکتی کودکان را افزایش داد اما نوع، شدت و میزان آموزش‌ها با توجه به جنسیت و توانایی‌های مختلف کودکان متفاوت است. به‌هرحال سرگرمی‌های مختلف برای ارتقای هوش و مهارت‌های حرکتی، شناختی و رفتاری کودکان مفید هستند اما مولفه مهم سن را نباید فراموش کرد.

برایش رایانه بخر

امروزه کلاس‌های درسی هوشمند هستند، از تخته و وسایل آموزشی و... همه هوشمند طراحی شده‌اند بنابراین کودک قبل از ورود به دنیای مدرسه و آموزش رسمی باید تا حدی با محیط‌های آموزشی آشنا بوده و برای ورود به مدرسه برخی مهارت‌ها را یاد گرفته باشد. سرگرمی‌های آموزشی مثل خواندن لغات، حل معما، موسیقی و. . . تا حدی می‌تواند عزت نفس و شناخت کودکان را افزایش دهد.

استعداد فرزندت را نکش

اجبار و پافشاری والدین برای آموزش کودکان بسیار مخرب است. کودک باید بتواند بین فعالیت‌های مختلف یک یا چند موضوع را انتخاب کند. وقتی علاقه وجود نداشته باشد، اصرار و پافشاری والدین برای ادامه یک آموزش انگیزه را در کودک از بین می‌برد. خستگی و دلزدگی از آموزش یا حتی لجبازی هم می‌تواند از پیامدهای اصرار بی‌جای والدین باشد. متاسفانه برخی از والدین اصراری غیرمنطقی برای فعالیت‌های فرزندان خود دارند. ممکن است کودکی استعداد هم داشته باشد اما بدرفتاری والدین این استعداد را در او می‌کشد.

استعدادش را کشف کن

برای بسیاری از آموزش‌ها نمی‌توان سن خاص و مطلقی را در نظر گرفت بلکه می‌توان بازه سنی مشخص کرد. ممکن است یک کودک چهار ساله بتواند آموزش‌های مربوط به شش ساله‌ها را فرا بگیرد و برعکس. والدین با راهنمایی مشاور می‌توانند استعدادهای فرزندان‌شان را کشف کرده و برای شکوفایی آنها برنامه‌ریزی کنند.

از همسالان دورش نکن
 
چه وقتی؛ چه کلاسی؟

اگر می‌خواهید بدانید در کدام سن باید کودک‌تان را در کدام کلاس آموزشی ثبت‌نام کنید، از این جدول کمک بگیرید.