ماجرای پولیپ مرد هسته‌ای چه بود؟
روزهاي گذشته تيتر يك بسياري از روزنامه‌ها و خبرگزاري‌ها از كسالت ناگهاني «علي‌اكبر صالحي» رييس سازمان انرژي اتمي كشور خبر مي‌داد، كسالتي كه با تكميل جزئيات توسط وزير بهداشت و پزشك معالج ايشان به گمانه‌زني‌ها پايان داد.
مجله سیب سبز - آیدا پورجاماسب : هفته های گذشته تيتر يك بسياري از روزنامه‌ها و خبرگزاري‌ها از كسالت ناگهاني «علي‌اكبر صالحي» رييس سازمان انرژي اتمي كشور خبر مي‌داد، كسالتي كه با تكميل جزئيات توسط وزير بهداشت و پزشك معالج ايشان به گمانه‌زني‌ها پايان داد. در خبرها آمد دكتر صالحي در پي اقدام به درمان پوليپ روده حين كولونوسكوپي دچار پارگي روده شد و همين مساله موجب شد تا پزشكان طي جراحي باز براي ترميم پارگي روده وي اقدام و بخشي از روده بزرگ را بردارند. اين خبر بهانه‌اي شد تا با دكتر محمدعلي شهاب‌الدين، بورد تخصصي جراحي عمومي گفت‌وگو كنيم و جزئيات بيشتري درباره پوليپ‌هاي دستگاه گوارش، روش‌هاي تشخيص و عوارض احتمالي تشخيص و درمان پوليپ كه مرد اول و پرانرژي عرصه هسته‌اي كشور را راهي بيمارستان كرد، بدانيم.
با پوليپ بيشتر آشنا شويد
هرگونه برآمدگي و بيرون زدگي در جداره يا ديواره روده كه به سمت داخل روده متمايل باشد فارغ از اينكه ماهيت آن به لحاظ بافت‌شناسي و آسيب‌شناسي چيست پوليپ نام دارد. اگر بخواهيم كمي جزيي‌تر بررسي كنيم، به لحاظ شكل ۲ نوع پوليپ داريم كه با عنوان پايه‌دار و بدون پايه از هم متمايز مي‌شوند. در پوليپ‌هاي پايه‌دار، پوليپ توسط يك پايه يا ساقه به جداره روده متصل شده و در نوع بدون پايه، پوليپ قاعده‌اي مسطح دارد كه جداره روده را درگير مي‌كند. پوليپ‌ها از لحاظ جنس و ماهيت هم انواع متفاوتي دارند. در تحقيقاتي كه تا امروز در سراسر جهان صورت گرفته علت مشخصي براي به وجود آمدن پوليپ يا ابتلا به آن شناخته و معرفي نشده است ولي مشخص شده تشكيل برخي از انواع پوليپ‌ها با افزايش سن انسان در ارتباط است، البته پوليپ‌ها ماهيتا يك ضايعه و بيماري بد نيستند اما اهميت در اين است كه برخي از پوليپ‌ها مي‌توانند به مرور زمان تبديل به بيماري بدخيم شوند.
دكتر صالحي به كدام نوع پوليپ مبتلا شد
پوليپ‌ها ممكن است در هر جاي دستگاه گوارش از ابتدايي‌ترين تا انتهايي‌ترين قسمت دستگاه گوارش به وجود بيايند، بنابراين پوليپ‌ها ممكن است در مري، معده، روده باريك و روده بزرگ نمايان شوند اما از آنجا كه با تمركز بر بيماري دكتر صالحي بحث را پيش مي‌بريم بيشتر درباره پوليپ‌هاي روده بزرگ صحبت مي‌كنيم. دكتر شهاب‌الدين در اين باره مي‌گويد: «پوليپ‌هايي كه در اين ناحيه تشكيل مي‌شوند از لحاظ ماهيت و بافت‌شناسي چند نوع دارند که يكي از انواع شايع آنها پوليپ‌آدنوماتوز است.
ايجاد اين پوليپ معمولا ارتباط مستقيمي با سن دارد و با افزايش سن بروز پيدا مي‌كند. گروه ديگر، پوليپ‌هاي التهابي هستند؛ اينها معمولا در بخشي كه روده بزرگ دچار التهاب است ايجاد مي‌شوند، مثلا اگر فردي بيماري التهابي مانند كوليت يا كرون دارد يا كوليت انگلي دارد مستعد ابتلا به پوليپ‌هاي التهابي نيز است. نوع ديگر پوليپ‌ها، پوليپ‌هاي هايپر پلاستيك هستند كه درواقع در اثر تكثير بيش از حد سلول‌هاي طبيعي جداره روده ايجاد مي‌شوند. نوع چهارم، پوليپ‌هاي هامارتوماتوز هستند كه معمولا زمينه ژنتيكي دارند و اغلب در كودكان ديده مي‌شوند. البته باتوجه به اينكه همه اين پوليپ‌ها از لحاظ ظاهري به هم شباهت دارند، تا وقتي جواب بررسي بافت‌شناسي نمونه برداشته شده معلوم نشود، نمي‌توان در مورد نوع پوليپ دكتر صالحي اظهارنظر كرد.»
كدام خطرناك‌تر است؟
در ميان چهار نوع پوليپي كه از آنها نام برديم پوليپ آدنوماتوز مي‌تواند كمي ما را نگران كند چون احتمال بدخيم شدن و ابتلا به سرطان براي مبتلايان به پوليپ آدنوماتوز در مقايسه با سه نوع ديگر بيشتر است، دكتر شهاب‌الدين دراين باره مي‌گويد:«معمولا سرطان‌هاي روده از تشكيل يك پوليپ آدنوماتوز آغاز و به مرور به سرطان تبديل مي‌شوند. البته نكته بسيار مهمي وجود دارد و آن اينكه اغلب اين پوليپ‌ها حتي پوليپ‌هاي آدنوماتوز سرطاني نمي‌شوند ولي اغلب سرطان‌هاي روده بزرگ از يك تومور آدنوماتوز شروع شده‌اند، به همين دليل براي پزشك مهم است كه وقتي با يك نوع پوليپ مواجه مي‌شود، بداند از كدام نوع است. از لحاظ شكل ظاهري نمي‌توان پوليپ آدنوماتوز را از سه نوع ديگر تشخيص داد به همين دليل پزشك معالج هر پوليپي كه در روده مي‌بيند را بايد بردارد يا نمونه‌برداري كند و به آزمايشگاه و بخش پاتولوژي ارائه كند تا نوع آن مشخص شود. با مشخص شدن نوع پوليپ مثلا اگر آدنوماتوز بود، بيمار نياز به بررسي و پيگيري دقيق‌تر دارد و اگر در نمونه سلول‌هاي سرطاني ديده شد، احتمال نياز به جراحي بزرگتر و برداشتن بخشي از روده وجود دارد.»
آيا بيماري دكتر صالحي جدي است؟
برخي تصور مي‌كنند باتوجه به اخبار مطرح شده در مورد مراجعه دكتر صالحي به پزشك جهت كولونوسكوپي، احتمال بدخيم بودن پوليپ دكتر صالحي زياد است اما اين ديدگاه درستي نيست. به اعتقاد دكتر شهاب‌الدين خبرها و گفته‌هاي وزير بهداشت در رسانه‌ها نشان مي‌دهد كه دكتر صالحي ظاهرا به قصد بررسي‌ها و چكاپ‌هاي منظم به پزشك مراجعه كرده است. البته احتمال اين هم وجود دارد كه ايشان برخي علائم گوارشي داشته‌اند و به خاطر اين علامت‌ها به پزشك مراجعه كرده‌اند و پزشك باتوجه به معاينات و سن ايشان كولونوسكوپي را توصيه كرده و در حين كولونوسكوپي پزشك معالج متوجه وجود پوليپ در روده بزرگ ايشان شده و اقدام به برداشتن يا نمونه‌برداري از آن كرده كه كاملا اقدامي علمي و منطقي است.
آيا دقيق‌ترين روش تشخيص انتخاب شد؟
وقتي فردي با علائم مشكلات دستگاه گوارش و به‌طور خاص مشكلات روده بزرگ مانند خونريزي از مقعد، دفع بلغم يا تغييرات اخير در نحوه اجابت مزاج مانند يبوست طولانی که به‌تازگی ایجاد شده به پزشك مراجعه مي‌كند، پزشك از روش‌هاي تشخيصي مناسب جهت كشف عامل مشكلات كمك مي‌گيرد، ولي وقتي از روش‌هاي تشخيصي جهت چكاپ در روده بزرگ در افراد بدون علائم گوارشي صحبت مي‌كنيم، هدف‌مان كشف پوليپ نيست بلكه هدف كشف مشكلات جدي‌تر و مهم‌ترين آن سرطان است ولي در حين اين بررسي‌ها پوليپ نيز كشف مي‌شود. براي كشف سرطان در مراحل اوليه در افرادي كه بدون علامت هستند باتوجه به اينكه شيوع سرطان روده بزرگ معمولا در سن بالاي ۵۰ سال است از اين سن بررسي‌ها شروع مي‌شود. ساده‌ترين روش، آزمايش مدفوع يا تصويربرداري با ماده حاجب است كه هيچ كدام دقت مشاهده مستقيم داخل روده بزرگ با استفاده از كولونوسكوپي را ندارند.
كولونوسكوپي بهترين روش تشخيصي در اين موارد است و به اين صورت انجام مي‌شود كه شيلنگ طويلي كه سر آن مجهز به دوربين و ابزاري ظريف براي نمونه‌برداري است را از راه مقعد وارد روده مي‌كنند که با كمك آن مي‌توان طول روده بزرگ را مشاهده كرد. دقت اين روش زياد است اما محدوديت‌هايي دارد؛ اول اينكه هزينه‌اش در مقايسه با روش‌هاي ديگر زيادتر است و دوم اينكه بيمار بايد شرايط لازم را داشته باشد يعني از روز قبل با مصرف دارو بايد روده‌اش را به‌طور كامل از مدفوع تخليه كند. در ضمن خيلي از بيماران انجام كولونوسكوپي را به دليل حس ناخوشايند و درد به راحتي تحمل نمي‌كنند لذا اغلب با كمك داروهاي بيهوشي ملايم، در حين انجام كولونوسكوپي بيمار را خواب‌آلود مي‌كنند؛ درنهايت مهارت فردي كه كولونوسكوپي را انجام مي‌دهد نيز خيلي مهم است.
عوارضي كه بايد از آن آگاه باشيد
در زمان كولونوسكوپي وسيله‌اي وارد روده مي‌شود تا پزشك بتواند تمام طول روده را مشاهده كند. در اين مسير احتمال آسيب به جداره روده وجود دارد به‌خصوص در مواقعي كه قسمتی از روده به خاطر التهاب و عوامل ديگر ضعيف شده است. مهم‌ترين عوارض اين است كه يك جاي روده سوراخ شود يا باعث خونريزي يك قسمت از روده شويم. اين عوارض وقتي محتمل‌تر مي‌شود كه حين كولونوسكوپي نمونه‌برداري يا برداشت كامل پوليپ نيز انجام شود. البته برداشتن پوليپ‌هاي بدون پايه معمولا دشوارتر است و حتي ممكن است در پوليپ‌هايي كه بدون پايه هستند و قاعده وسيع دارند؛ برداشتن پوليپ با كولونوسكوپ ممكن نباشد و جراحي باز توسط متخصص پيشنهاد شود. اما در مجموع و به‌طور كلي شيوع اين دو عارضه مهم شامل سوراخ شدن روده و خونريزي، دو تا سه نفر در هر هزار نفر است.
عارضه‌اي كه دكتر صالحي هم تجربه كرد
در خبرها بود كه دكتر صالحي حين انجام كولونوسكوپي دچار پارگي جداره روده شدند كه درنهايت جراحي باز براي ايشان صورت گرفت. دكتر شهاب‌الدين درباره این عارضه مي‌گويد: «در صورت بروز عارضه در زمان كولونوسكوپي اگر خونريزي رخ دهد، معمولا پزشك مي‌تواند با استفاده از كولونوسكوپ آن را كنترل كند. در مورد سوراخ شدگي يا پارگي روده بزرگ در حين كولونوسكوپي معمولا پارگي در همان زمان مشخص نمي‌شود. بيمار بعد از كولونوسكوپي دچار دردي خفيف در ناحيه شكم مي‌شود كه اين درد به سرعت شديد شده و همين مساله موجب مي‌شود تا پزشك با عكسبرداري محل پارگي را شناسايي كند.
اگر سوراخ كوچك باشد و علائم بيمار هم خفيف باشد معمولا نيازي به جراحي نيست. بيمار بستري مي‌شود و آنتي‌بيوتيك قوي دريافت مي‌كند و از راه دهان هيچ غذايي مصرف نمي‌كند تا روده‌هايش استراحت كنند، اما اگر سوراخ بزرگتر باشد علائم پيشرفت مي‌كنند و از آن سوراخ ترشحات روده كه پر از ميكروب است به شكم وارد مي‌شود. در اين شرايط بايد سريع‌تر بيمار جراحي شده و پارگی ترميم شود. علائمي كه مي‌گويند پوليپ سراغ‌تان آمده ابتلا به پوليپ معمولا علامت و نشانه خاصي ندارد و به همين دليل هم پزشكان صرفا براي پيدا كردن پوليپ احتمالي بي‌علامت توصيه‌اي براي بيمار ندارند. البته برخي علائم مانند تغييرات جديد در آداب اجابت مزاج مانند يبوست طول كشيده اخير، خونريزي از مقعد و دفع بلغم از جمله علائمي هستند كه نياز به بررسي روده بزرگ را مطرح مي‌كنند. از سوي ديگر، آنچه براي ما اهميت دارد كشف بيماري مهمي مثل سرطان روده بزرگ در مراحل اوليه است كه معمولا در اين زمان بيماران علامتي ندارند. لذا براي تشخيص سرطان روده بزرگ در مراحل اوليه و بدون علامت از كولونوسكوپي استفاده می‌شود که در آن احتمال کشف پولیپ روده نیز هست.
پيشگيري قدم اول
در مورد بيماراني كه با علائمي از مشكلات دستگاه گوارش مراجعه كرده‌اند، پزشك روش تشخيصي مناسب را توصيه مي‌كند. در مورد افراد سالم كه در ظاهر هيچ مشكلي ندارند، توصيه مي‌شود براي چكاپ و اطمينان، هر فرد بالاي ۵۰ سال هر ۱۰ سال يك بار كولونوسكوپي انجام دهد يا اينكه پنج سال يك بار تركيبي از روش‌هاي ديگر تشخيصي را با نظر پزشك انجام دهد. البته اگر كسي سابقه ابتلا به سرطان در خانواده‌اش وجود دارد، بايد ۱۰ سال زودتر براي كولونوسكوپي اقدام كند و از ۴۰ سالگي شروع كند يا اينكه ۱۰ سال زودتر از عضوي از خانواده كه به سرطان روده مبتلا شده است كولونوسكوپي را شروع كند، مثلا اگر پدر او در سن ۴۵ سالگي مبتلا شده او در سن ۳۵ سالگي براي كولونوسكوپي اقدام كند.
كولونوسكوپي به چه كساني توصيه نمي‌شود
مبتلايان به برخي بيماري‌ها و عوارض حاد قلبي ازجمله افرادي هستند كه ممكن است كولونوسكوپي به آنها پيشنهاد نشود چراكه احتمال حمله قلبي را در آنها بيشتر مي‌كند. براي بعضی افراد در فاز حاد برخي از بيماري‌هاي روده هم ممكن است پزشك كولونوسكوپي را توصيه نكند، زيرا ممكن است در آن فاز خطر و احتمال پارگي روده بيشتر شود؛ البته اين به تشخيص دقيق پزشك وابسته است. اما به‌طور كلي محدوديت عمومي يا سني وجود ندارد و تنها در موارد خاص و بيماري‌هاي خاص پرهيز از كولونوسكوپي مصداق دارد.
آيا استرس مذاكرات، مرد هسته‌اي را راهي بيمارستان كرد؟
نقل قول‌هاي مختلفي دهان به دهان مي‌چرخد كه استرس‌ها و فشار ناشي از مذاكرات و برنامه‌هاي هسته‌اي دكتر صالحي را بيمار و روانه بيمارستان كرده و از طرفي برخي از مردم تصور مي‌كنند حضور در نيروگاه‌ها و پايگاه‌هاي هسته‌اي سبب‌ساز ابتلاي ايشان به پوليپ روده بوده است، اما دكتر شهاب‌الدين در اين باره نظر ديگري دارد، وي مي‌گويد: « به‌طور دقيق نمي‌دانيم دكتر صالحي بدون علامت بوده‌اند يا با علامت خفيفي كه داشتند به پزشك مراجعه كرده‌اند و پزشك‌شان با توجه به نتيجه معاينات يا جهت چكاپ و براي آسودگي خاطر كولونوسكوپي را توصيه كرده‌اند. پس لزوما توصيه به كولونوسكوپي به اين معنا نيست كه ايشان مشكل خاصي داشتند.
اما در مورد اينكه مشكلات كاري يا استرس شغلي موجب ايجاد پوليپ بشود، بايد بگويم ما هرگز دنبال علت به وجود آمدن پوليپ نيستيم چون به خودي خود پوليپ مشكلي نيست و تنها دغدغه ما اين است كه مبادا پوليپ تبديل به سرطان شود. پس اگر بحث استرس را مطرح مي‌كنيم، بايد بگوييم آيا استرس باعث افزايش احتمال ابتلا به سرطان مي‌شود يا نه؟ اما نمي‌توانيم بگوييم آيا استرس موجب افزايش بروز پوليپ مي‌شود يا خير؟ چون درباره دلايل به وجود آمدن پوليپ اطلاع چنداني در دست نيست و علت خاصي برايش نداريم. اما آيا استرس و مسائل شغلي موجب افزايش احتمال ابتلا به سرطان يا افزايش احتمال تبديل پوليپ به سرطان مي‌شود؟
در اين باره پاسخ مثبت است. استرس به‌طور كلي باعث كاهش توان سيستم ايمني بدن مي‌شود و كسي كه سيستم ايمني بدنش ضعيف شود مستعد ابتلا به بيماري‌هاي مختلف ازجمله سرطان مي‌شود. در مورد تشعشعات هسته‌اي هم ثابت شده كه اين پرتوها قطعا سرطان‌زا هستند اما اگر بخواهيم ارتباط آن را با سرطان دستگاه گوارش مطرح كنيم به‌طور مشخص در مورد احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ در بيماران تحت تشعشعات هسته‌اي ارتباط مستقيمي ديده نشده است، البته قطعا دكتر صالحي و همكاران‌شان احتياط‌های لازم را جهت عدم برخورد با پرتوهاي آسيب‌رسان در نظر مي‌گيرند.»
چه فاكتورهايي ريسك بيماري را بالا مي‌برند
عواملي وجود دارند كه احتمال ايجاد سرطان روده بزرگ و البته سرطاني شدن پوليپ‌ها را بيشتر مي‌كنند. آمارها نشان مي‌دهد سرطان روده بزرگ جزء پنج سرطان شايع در جهان و ايران است، پس توجه به اين فاكتورها كه سن يكي از آنهاست مهم است. تحقيقات نشان مي‌دهد ۹۰ درصد افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ بالاي ۵۰ سال سن دارند. دومين مساله ارث است، البته تنها ۲۰ درصد موارد ابتلا به سرطان روده بزرگ به وراثت مرتبط است اما بررسي همين ۲۰ درصد بسيار مهم است.
سومين فاكتور كه خيلي مهم است عوامل تغذيه‌اي و محيطي است. چاقي، بي‌تحركي، مصرف چربي‌هاي اشباع مانند روغن‌هاي جامد حيواني و گوشت قرمز ريسك ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزايش مي‌دهند. در مقابل چربي‌هاي غيراشباع مانند روغن كانولا، روغن زيتون، امگا سه و روغن ماهي و. . . خطري براي ابتلا به سرطان روده بزرگ ندارند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
خدا ایشان را شفا دهد ارزوی سلامتی ایشان را دارم اما درد فقرا بی سرو صداست نه سیاست مداریم و نه پولدار پارسال به سرطان روده مبتلا بعد به شیمی درمانی از استرس کار حسابداری و بی پولی حتی همسایه ها هم خبر نشدند