پیوند سر، واقعیت یا فیلم تخیلی؟

مجله همشهری سرنخ - سامرا قلی زاده: «والری اسپیری دونوف» نوجوان معلول روسی، تصمیمش را گرفته است. او می گوید خسته شده است. می خواهد یا مثل بقیه آدم ها زندگی کند یا آنکه بمیرد. او حاضر شده است که سرش بریده شود و بعد به بدن دیگری پیوند زده شود تا شاید بتواند زندگی عادی داشته باشد. این سخت ترین تصمیمی است که یک انسان می تواند بگیرد.

پیوند سر، واقعیت یا فیلم تخیلی


«پیوند سر»؛ باور کنید یا نه، این نام یک فیلم علمی- تخیلی نیست، بلکه داستانی واقعی است که قهرمانان اصلی آن یک جوان روسی و دکتر جراح «سرجیو کاناوارو»، مدیر گروه ؟؟؟ در دانشگاه تورین ایتالیا هستند. آنها قرار است در کنار هم یکی از شگفت انگیزترین عمل های جراحی دنیا را رقم بزنند.

دکتر کاناوارو ادعا کرده است که می تواند سر یک انسان را به بدن انسان دیگری که دچار مرگ مغزی شده است پیوند بزند و والری هم وقتی که این خبر را نشیده است تلاش کرده تا دکتر جراح را که ساکن ایتالیاست پیدا کند و با کمک او سرنوشتش را تغییر دهد.

بیماری شگفت انگیز والری

والری اسپیری دونوف، حالا ۳۰ ساله است، او دچار بیماری لاعلاجی است که از لحاظ علمی مبتلایان به این بیماری حداکثر ۲۰ سال عمر می کنند و به این ترتیب این مرد روسی خیلی خوش شانس بوده که توانسته ده سال بیشتر عمر کند.

او دچار نوعی بیماری نادر ژنتیکی است که در آن، ماهیچه ها رشد کافی ندارند و تحلیل می روند. در این بیماری، شرایط بیمار هر روز بدتر از قبل می شود. والری هم یک ساله بود که چنین بیماری ای در وی تشخیص داده شد.


تغییری که در بدن والری دیده می شد این بود که رشد ماهیچه های بدن او متوقف شد و به این ترتیب، اسکلت بدنش به طور متناسب رشد نکرد و او دچار اختلال در ساختار بدنی اش شد. با این رشد نامتناسب، ماهیچه های کمر او توان حفظ اسکلت بدنش را نداشتند و والری فلج شد.

والری به سختی می تواند بدن خود را تکان دهد. او همیشه به کمک دیگران احتیاج دارد. او که تاکنون رنج زیادی را متحمل شده، دیگر آنقدر خسته شده است که تصمیم گرفته شانس داشتن یک بدن سالم را پیش از اینکه بیماری وی را از پا در بیاورد، امتحان کند. برای همین وقتی متوجه شد پزشکی به نام کاناوارو درباره چنین پیوندی تحقیق می کند تصمیم گرفت با او همکاری کند.

یا مرگ یا زندگی عادی!!!

تقریبا دو سال پیش بود که والری با کاناوارو، پزشک ایتالیایی در دانشگاه تورین، تماس گرفت. آنها حتی حالا که دو سال از اولین تماس شان می گذرد هیچ وقت از نزدیک یکدیگر را ملاقات نکرده اند و تنها از طریق ایمیل، با هم در ارتباط بوده اند.

به گفته والری او از چنین عملی به شدت می ترسد، اما خسته تر از آن است که بخواهد به چنین زندگی ای ادامه دهد. از نظر والری او شانس انتخاب بیشتری ندارد و اگر این شانس را امتحان نکند سرنوشت غم انگیزی در انتظارش خواهد بود چرا که هر ساله شرایط بدنی او بدتر از پیش می شود و تا چند سال دیگر، سایه مرگ بر سر او گسترده خواهدشد. مرگی تلخ و دردناک.


چطور این عمل صورت می گیرد

از نظر کاناوارو، بشر امروز در علم پزشکی به جایی رسیده است که می تواند سر را از یک بدن جداکرده و به بدن دیگری پیوند بزند. البته به گفته این جراح مشهور، این پیوند می بایست به صورت همزمان صورت گیرد و برای ایجاد برش های دقیق، تیغ های جراحی بسیار تیز لازم است.

بعد از آنکه سر فرد مرگ مغزی و فرد گیرنده به صورت همزمان جدا شد، پیوند سر انجام می شود و پس از قراردادن سر روی بدن، از ماده جادویی ای که شبیه چسب است استفاده می شود. این نوع چسب، انتهای دو سر نخاع را به یکدیگر می چسباند و در حقیقت پیوند می زند. اگر چنین پیوندی به درستی انجام گیرد ماهیچه ها و رگ های خونی به یکدیگر می چسبند. به گفته دکتر کاناوارو، پس از خروج بیمار از اتاق جراحی، او به مدت چهار هفته در حالت کما قرار می گیرد تا بدن و سرش با یکدیگر سازگار شوند اما بعد از این مدت وقتی بیمار به هوش می آید، می تواند حرکت کند، صورتش را تکان دهد و حس داشته باشد و حتی با صدای خودش حرف بزند. البته برای اینکه سر پیوندی، بدن جدید را پس نزند از داروهای ضد ایمنی بسیار قوی در این مدت استفاده می شود.

۳۶ ساعت به ارزش میلیون ها دلار

چنین عمل پیوندی ۳۶ ساعت طول خواهدکشید و هزینه آن ده میلیون دلار است. بدن پیوندی معمولا از فردی مرگ مغزی پذیرفته می شود که ارگان های سالم دارد. هرچند قرار است چنین جراحی ای صورت گیرد اما دکتر کاناوارو هنوز موفق نشده بودجه لازم برای این جراحی را فراهم کند ضمن اینکه تیم پزشکی ۱۵۰ نفره این جراحی هنوز تکمیل نشده است.

از نظر بسیاری از پزشکان، چنین عمل جراحی ای بسیار تخیلی و دور از ذهن به نظر می رسد. بسیاری از آنها معتقدند دکتر کاناوارو پیچیدگی های پیوند نخاع را نادیده گرفته است و به آن توجهی نمی کند.


دکتر هانت باتجیز، نماینده انجمن علوم عصب شناسی آمریکا، در این باره می گوید: «من هیچ وقت چنین پیوندی را روی انسان امتحان نمی کنم و هیچوقت اجازه نمی دهم روی من چنین پیوندی انجام شود. من معتقدم که از مرگ بدتر هم وجود دارد.»

با وجود تمامی انتقادهایی که به کاناوارو می شود، او تصمیم خود را گرفته و قرار است سال آینده این پیوند را انجام دهد. او معتقد است برای اینکه یک روز چنین پیوندی صورت گیرد، می بایست یک نفر پیشقدم شود و حالا که این موقعیت فراهم شده نباید فرصت را از دست داد.

او می گوید: «من از خطرات این جراحی کاملا آگاهم. حتی نمی توانیم اختلال های هنگام جراحی را پیشگویی کنیم. کاش انقدر زنده می ماندم که می توانستم چنین پیوندی را روی انسان دیگری ببینم.»

اولین پیوندهای دنیا

«ولادیمیر دمیخوف»- جراح روسی- اولین نفری بود که در سال ۱۹۵۴ در یک عمل جراحی موفقیت آمیز، سر یک سگ زنده را به گردن سگ دیگری پیوند زد. او پیش از این جراحی، پیوند موفقیت آمیز ریه و جراحی کنار گذر شریان کرنری- نوعی درمان خون رسانی سرخرگ های قلب- را انجام داده بود، این دو عمل موفقیت آمیز باعث شد تا دمیخوف به فکر پیوند آزمایشی سر بیفتد.

سیزدهم ژانویه ۱۹۵۹، آقای جراح سر یک توله سگ را به گردن یک سگ بالغ پیوند زد، به طوریکه سر توله سگ روی گردن سگ بالغ قرار گرفت و برعکس، دو سگی که عمل پیوند روی آنها انجام گرفته بود، ۳۸ روز زنده ماندند و پس از مرگ، بدن آنها را خشک کردند و سال ۱۹۸۸ به موزه پزشکی «مریگا» اهدا کردند. پس از پیوند موفقیت آمیز سر دو سگ، این سئوال مطرح شد که آیا در این پیوند، وقتی سر از بدن جدا می شود، مغز جاندار کاملا سالم می ماند و صدمه ای به آن وارد نمی شود؟


از طرفی، وقتی ولادیمیر دمیخوف از سگ های دوسر خود پرده برداری کرد گویی که مسابقه ای بین اتحاد جماهیر شوروی سابق و آمریکا شروع شد.

آمریکا که تلاش می کرد ثابت کند جراحان ماهرتری دارد، پروژه «رابرت وایت»- عصب شناس آمریکایی- را پشتیبانی کرد. آنها دکتر وایت را در یک سری از آزمایشات پزشکی حمایت مالی کردند تا او بتواند در مرکز تحقیقاتی کلیولند اوهایو، اولین پیوند موفقیت آمیز سر میمون را انجام دهد.

چهاردهم مارس ۱۹۷۰، ساعت ها طول کشید تا وایت و تیم پزشکی اش، این جراحی بی سابقه را به پایان برسانند. آنها در ابتدا سر یک میمون را از بدنش جدا کردند.

رگ های خونی جداشده از بدن که به مغز متصل بود، پس از قطع شدن فورا به دستگاه مکانیکی گردش خون متصل شدند، به طرز حیرت آوری مغز میمون همچنان در حال فعالیت بود و علائم حیاتی کاملا طبیعی داشت. سپس سر را به بدن یک میمون دیگر پیوند زدند. پس از پایان جراحی، مرحله اول با موفقیت به پایان رسید.

علائم حیاتی در مغز میمون کاملا دیده می شد و متخصصان باید منتظر می ماندند تا جانور به هوش بیاید. در مرحله بعد، پزشکان باید عکس العمل بدن را نسبت به عضو خارجی می سنجیدند. وقتی میمون به هوش آمد، علائم حیاتی او کاملا طبیعی بود. جانور می توانست اعمال طبیعی را به خوبی انجام دهد. اما یک نکته بسیار مهم وجود داشت. اینکه اگرچه رگ های خونی پس از پیوند به راحتی به یکدیگر متصل می شوند اما فیبرهای عصبی نخاع به راحتی با یکدیگر سازگاری پیدا نمی کنند. هیچ یک از حرکات بدنی میمون از گردن به پایین تحت کنترل جانور نبود. زیرا تیم پزشکی عمل پیوند نخاع انجام نداده بود.

۹ روز از این پیوند می گذشت که بدن، سر بیگانه ای که به آن پیوند زده شده بود را قبول نکرد و میمون جان باخت.

دکتر وایت بیشتر عمر خود را صرف راه اندازی کمپین های حمایت از پیوند سر انسان کرد. در آن زمان، وایت اعلام کرد که این پیوند می تواند به بیمارانی که دچار ضایعه های نخاعی یا بیماری های تحلیل عضلات و اعصاب هستند کمک کند اما عده بسیار کمی منظور وی را متوجه شدند. حالا پس از گذشت این همه سالَ، «سرجیو کاناوارو» در حال فراهم آوری مقدمات این عمل بسیار حساس و بی نظیر است.

گفت و گوی دیلی میل با «والری اسپیری دونوف»

«والری اسپیری دونوف» ۱۶ ساله بود که پدرش را در یک سانحه تصادف از دست داد. مادر وی روان شناس کودکان بود و در مرکز بازپروری، مشغول به کار بود. وی با وجود اینکه از بیماری تخریب عضلانی رنج می برد، تحصیلات خود را همچنان ادامه داد، او اکنون سرپرست انجمن آسیب های اجتماعی خانواده و جوانان است.


ماجرای پیوند سر شما از کی آغاز شد؟

دو سال پیش بود که مقاله ای درباره تحقیقات دکتر کاناوارو خواندم. بعد از آن در حالی که به شدت هیجان زده بودم با ایشان تماس گرفتم و گفتم که من نمی توانم طرح او را عملی کنم. ما هیچوقت یکدیگر را از نزدیک ملاقات نکردیم و همیشه از طریق ایمیل با یکدیگر در ارتباط بودیم.

پس راجع به چگونگی جراحی هنوز با یکدیگر صحبت نکرده اید؟

نه این طور نیست. در دو سال اخیر همیشه درباره این ایده و چگونگی انجام آن با یکدیگر بحث و گفت و گو داشتیم.

شما تا چه حد به دکتر کاناوارو اعتماد دارید؟

دکتر کاناوارو متخصص اعصاب و پزشک بسیار محترمی است. او تاکنون عمل های جراحی بسیار مهمی را انجام داده است. هرچند او تاکنون پیوند سرانجام نداده است اما مطمئنا تمامی احتمالات و خطرات این جراحی را در نظر گرفته است.


روسیه این جراحی را با پیشگام بودن در مسابقه فضانوردی مقایسه کرده است شما چطور فکر می کنید؟

من هم موافقم. این جراحی شبیه فضانوردی است. پیش از اینکه اولین انسان به فضا فرستاده شود ۳۰۰ بار همه خطرهای ممکن، پیش بینی شده بود و بالاخره بار سیصد و یکم آنچه می بایست اتفاق افتاد و انسان قدم به فضا گذاشت.

آیا شما با این کار، خود را تبدیل به یک موش آزمایشگاهی نمی کنید؟

به هیچ عنوان این طور نیست. من با چشمان کاملا باز این تصمیم را گرفتم. برای اینکه تحت چنین عملی قرار بگیرم، نباید مسئولیت آن را برعهده یک نفر دیگر بیندازم. من تمامی مسئولیت های این پیوند را قبول کرده ام. از نظر من بین پیوند عضو با پیوند سر روی بدن هیچ تفاوتی وجود ندارد.

نظر خانواده تان چیست؟

خانواده ام از تصمیمی که گرفته ام حمایت می کند. با وجود اینکه آنها از تمامی خطرات این جراحی آگاهی دارند اما باز هم از من حمایت می کنند.