لودر اعتماد به نفس کودکان نباشيد!

مجله سیب سبز - نيلوفر جامه‌بزرگي: گلدان دوست‌داشتني‌تان را مي‌شكند و در چشم‌هاي‌تان خيره مي‌شود و وقتي مي‌خواهيد تنبيهش كنيد، سمت‌تان لگد مي‌پراند؟ با خواهر كوچك‌ترش گلاويز مي‌شود و آزارش مي‌دهد اما حاضر به دلجويي از او نمي‌شود؟ داشتن فرزندي سربه‌راه كه بعد از كار اشتباهش معذرت‌خواهي كند براي‌تان به يك آرزوي دست‌نيافتني تبديل شده و كودك‌تان ترجيح مي‌دهد به جاي عذرخواهي قلدري‌اش را چندبرابر كند يا اينكه منتظر شود آب‌ها از آسياب بيفتد و ديگران اشتباهش را فراموش كنند؟

اگر شما هم در خانه‌تان با چنين مشكلاتي مواجه هستيد و هنوز نتوانسته‌ايد راه و رسم عذرخواهي كردن را به فرزندتان آموزش دهيد، از راهنمايي‌هاي دكتر پريناز بنيسي، روانشناس تربيتي و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي استفاده كنيد. او به شما راه و رسم آموزش «عذرخواهي كردن» به فرزندتان را ياد مي‌دهد.

راه درست را انتخاب كنيد

شايد بعد از هر اشتباه كودك‌تان براي وادار كردن او به عذرخواهي تلاش مي‌كنيد اما راه را اشتباه مي‌رويد. اگر هنوز نتوانسته ايد او را براي عذرخواهي كردن قانع كنيد، راه و روش خود را تغيير دهيد. اگر كودك‌تان معذرت‌خواهي نمي‌كند ابتدا با او صحبت كنيد و بگوييد چرا از او دلخور شده‌ايد و چرا بايد عذرخواهي كند. در درجه اول او حق دارد بداند چرا شما از دستش ناراحت هستيد. مهم اين است كه بفهمد كارش غلط بوده پس مسئله را برايش شفاف‌سازي كنيد تا هاج و واج با اصرار شما براي عذرخواهي مواجه نشود. هرگز با نيش و كنايه و زبان بي‌زباني فرزندتان را به عذرخواهي مجبور نكنيد.

با او با زبان خودش صحبت كنيد و كاملا شفاف بگوييد كه چه كرده و چرا بايد معذرت‌خواهي كند. تا زماني كه او به اين باور نرسد كه كارش غلط بوده مدام رفتار غلطش را تكرار مي‌كند و در عين حال از شما انتظار دارد تا ببخشيدش. پس به جاي سكوت در اين مورد، با زبان ساده برايش موضوع را روشن كنيد و گذشته از اين، به او راهكار‌هاي جايگزين را بياموزيد تا بداند كار درست چيست.

درست است كه بايد با فرزندتان شفاف و ساده صحبت كنيد اما تصور نكنيد او از درك موضوعات عاجز است. شما بايد با عقل و منطق رفتار كنيد و به‌خاطر كم‌سن و سالي‌اش به او مجال اشتباه كردن را ندهيد و آموزش را از سنين پايين آغاز كنيد.

ببينيد با كه طرف هستيد

براي تربيت كودك دسته‌بندي‌هایي وجود دارد كه با توجه به سن كودك متفاوت است. طبق نظر پياژه در صفر تا دو سالگي كودكان در مرحله حسي_حركتي قرار دارند. در اين مرحله متناسب با سن كودك‌تان با او صحبت كنيد. مي‌توانيد از شيوه منع عامل خوشايند هم براي آموزشش استفاده كنيد. فقط مراقب باشيد افراط و تفريط نكنيد. در دو تا هفت سالگي كودك در مرحله پيش‌عملياتي قرار مي‌گيرد.

در اين سن است كه كودكان خودشان را جاي پدر و مادرشان مي‌گذارند، با همسالان‌شان بازي مي‌كنند و گروه‌ها را تشكيل مي‌دهند. حالا ديگر مي‌توانيد از طريق ايفاي نقش و بازي با فرزندتان معلم خوبي برايش باشيد. هفت تا ۱۱سالگي مرحله عمليات عيني است؛ كودكان وارد مدرسه مي‌شوند، اجتماع جديدي را تجربه مي‌كنند، نقش جديدي را مي‌پذيرند و دستخوش كلي تغييرات مي‌شوند. حالا ديگر وقت آن رسيده تا ياد بگيرند تطابق و سازگاري بيشتري با محيط داشته باشند. در اين زمان شما فقط بايد به عنوان راهنما و ناظر با او همراه شويد.

از تربیت مستقيم فاصله بگيريد و اجازه دهيد خودش كم‌كم سر در بياورد كدام رفتار درست و كدام غلط است. ۱۱سالگي به بعد هم تفكر انتزاعي شكل مي‌گيرد و بحث بلوغ فرزندان پررنگ‌تر مي‌شود. در اين سنين فرزندان قدرت تشخيص دارند و مي‌توانند درست را از نادرست تشخيص دهند و رفتار مناسب را انتخاب كنند. در بزرگسالي هم افراد بايد اين شجاعت را داشته باشند تا بتوانند مسئوليت اشتباه‌های‌شان را بپذيرند.

لودر اعتماد به نفس نباشيد!

اگر جزو آن دسته از والديني هستيد كه در جمع كودك‌تان را تحت فشار قرار مي‌دهيد تا از دوستش يا بزرگ‌ترش معذرت‌خواهي كند بايد بدانيد كه مخرب عزت‌نفس فرزندتان هستيد و با اين كار در آينده فرزندتان قدرت انجام كارها را در بقيه امور از دست مي‌دهد. فرزندتان نياز دارد تا عذرخواهي را ابتدا در جمع خانواده بياموزد تا در آينده بتواند در شرايط زماني و مكاني مناسب درست رفتار كند.


در جمع غريبه‌ها فرزندتان را براي عذرخواهي كردن تحت فشار نگذاريد، صبر كنيد تا به خانه برگرديد بعد با آرامش با او صحبت كنيد و به او بگوييد كه كارش اشتباه بوده است و در دفعات بعد چطور بايد رفتار كند.

تصور نكنيد اگر در حضور ديگران كودك‌تان را شرمنده كنيد، مادر خوب و تربيت‌كننده‌اي به نظر مي‌رسيد. اگر احساس كرديد در آن جمع فرزندتان بايد كارش را جبران كند، او را به اتاق ببريد و دور از نگاه ديگران با او صحبت كنيد و با هم در مورد شيوه جبران اشتباهش به توافق برسيد.

حالا بچه خوبی شدی !

حواس‌تان باشد در مقابل عذرخواهي كودكتان از او تشكر كنيد. «عزيزم چون متوجه اشتباهت شدي و عذرخواهي كردي مي‌بخشمت. لطفا دفعه بعد اين كار را تكرار نكن.» از هر راهي كه مي‌توانيد خرسندي خودتان را از رفتارش نشان دهيد. براي آموزش از عاطفه و احساسات ناب انساني استفاده كنيد. براي او حصار نكشيد و از مقابله به مثل و جبهه‌گيري بپرهيزيد.

اگر با عشق و جملات مثبت سراغ فرزندتان برويد، قطعا بهتر از قهر و خشونت نتيجه مي‌گيريد. تشويق شما در مقابل عذرخواهي تقويت‌كننده‌اي بي‌نظير است و براي حذف عادات ناخوشايند فرزندتان شما به چنين تقويت‌كننده‌هايي نياز داريد. اگر كودك‌تان به اين باور برسد كه دوستانه مسئله‌اي را به او تذكر مي‌دهيد بهتر از زماني كه احساس كند مجبور به اطاعت كوركورانه از دستورات شماست، با شما همكاري مي‌كند.

كمك بگيريد

شايد اين سوال براي‌تان پيش بياد كه آيا بخشش ما باعث تشديد رفتار بد كودك‌مان نمي‌شود. بايد بدانيد در مسائل تربيتي ما نمي‌توانيم از يك الگوي كلي براي تمام كودكان استفاده كنيم. كودكان ممكن است در خانواده‌هاي متفاوتي پرورش يافته باشند، به مهد كودك بروند يا اينكه ممكن است جزو كودكان تك‌والد يا فرزند طلاق باشند كه هركدام نسخه خاص خودشان را نياز دارند.

هدف ما اين است كه به آنان بفهمانيم چه كاري غلط است و نبايد انجام شود تا به شكل عادت درنيايد. شايد درك اين تفاوت براي شما چندان آسان نباشد. به همين دليل توصيه مي‌كنيم اگر نياز به مشاوره تخصصي داشتيد، حتما از مشاوره استفاده كنيد تا بعدا كاسه چه كنم چه كنم دست‌تان نگيريد.

وقت دلجويي است!

دلجويي كردن شيوه موثري از عذرخواهي با استفاده از ابزار است كه بسيار تاثيرگذار است. بزرگسالان هم با اين شيوه مي‌توانند خيلي زودتر به اين نتيجه برسند و ناراحتي‌ها را از دل هم دربياورند. حتما استفاده از اين شيوه را به كودك‌تان آموزش دهيد.

اگر كودك‌تان پدرش يا برادر و خواهرش را ناراحت كرد با او به مغازه برويد و با هم هديه‌اي هرچند كوچك بخريد. با اين كار كودك‌تان محبوب‌تر مي‌شود و اعضاي خانواده به هم نزديك‌تر مي‌شوند. به او ياد دهيد تا مسئوليت كارهايش را بر عهده بگيرد و كار بدش را جبران كند.


زود باش بگو ببخشيد!

آیا حق دارید پس از رخ دادن هر اشتباهی فرزند خطاکارتان را مجبور به عذرخواهی کنید‌یا اینکه بهتر است گاهی سکوت کنید؟

اگر كودك‌تان مدام لج‌بازي مي‌كند و حاضر به معذرت‌خواهي نيست با داد و فریاد بيخود و ناسزا گفتن او را به‌این کار مجبور نكنيد و آرامش خودتان را به هم نريزيد. سياست‌مدار باشيد. فقط كافي است برايش محدوديت ايجاد كنيد و او را از يكي از چيزهاي خوشايندي كه در اختيار دارد، محروم كنيد. البته فراموش نكنيد افراط شما نتيجه‌اي مناسبي نخواهد داشت؛ مثلا براي فرزندان بين چهار تا شش سال تنها يك ساعت قهر مادر مي‌تواند اثرات مثبتي داشته باشد.

اگر هم متوجه اشتباهش شد ديگر مته به خشخاش نگذاريد. مهم اين است كه بداند كارش اشتباه بوده و ديگر آن را تكرار نكند. پافشاري بيش از حد شما براي‌ شنیدن لفظ ببخشيد روحيه كودك‌تان را خدشه‌دار مي‌كند و قهر طولاني‌مدت و دريغ كردن محبت‌تان از او، باعث مي‌شود تصور كند كه در صورت انجام يك اشتباه كوچك عشق شما را از دست مي‌دهد.

يادتان نرود شما به عنوان يك مادر، حق نداريد براي عشق‌تان شرط و شروط بگذاريد. پس در صورتي كه اشتباه كرد به او نگوييد «پسر بد!»، «من مادرت نيستم»، «دوستت ندارم» بلكه بگوييد «تو كار اشتباهي كردي كه به‌خاطرش من ناراحت هستم» سپس منظورتان از «كار اشتباه» را شفاف شرح دهيد و انتظاري كه از او داريد را هم برايش روشن كنيد.