آرام کردن زنان در دوران قاعدگی

مجله سیب سبز - ستاره محمد: هر ماه برای خانم‌ها به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ دو هفته‌ای که حال‌شان خوب است و دو هفته‌ای که بی‌حوصله و بی‌حال هستند! البته شدت این موضوع در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد.

با این حال اغلب خانم‌ها از یک هفته مانده به قاعدگی‌شان تغییرات خلق‌وخو، درد‌های سینه، درد زیر شکم، سردرد و... را تجربه می‌کنند و با وجود همه سختی‌اش، با آن کنار می‌آیند. اما گاهی اوقات این علائم آنقدر شدید است که زندگی فرد را مختل می‌کند! اگر شما هم جزو این دسته از افراد هستید این مقاله را بخوانید.

دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق‌تخصص نازایی و لاپاراسکوپی:

مقصر اصلی پروژسترون است!

«PMS» مخفف «Premenstrual Syndrome»یا همان «سندروم پیش از قاعدگی» است؛ یعنی تمام اتفاقاتی که در دو هفته دوم سیکل قاعدگی (از 15 روز بعد از اولین روز خونریزی) رخ می‌دهد. این اتفاقات معمولا به‌دلیل تغییرات هورمونی در بدن روی می‌دهند و بیشتر از همه عامل آن هورمون پروژسترون است. پروژسترون و استروژن هر دو از هورمون‌های زنانه هستند که در بدن با هم به حالت تعادل کار می‌کنند. بالا و پایین رفتن این هورمون‌ها نشان دهنده تخمک‌گذاری و بعد عدم بارداری و عادت‌ماهانه است.


هورمون استروژن در ابتدای سیکل بالا می‌رود سپس از نیمه سیکل که فولیکول پاره شده و تخمک آزاد می‌شود ماده‌ای به نام جسم زرد ایجاد می‌شود که تولیدکننده پروژسترون است. پروژسترون رحم را به حالت ترشحی در می‌آورد تا بعدا اگر بارداری اتفاق افتاد جنین بتواند به‌راحتی در رحم جایگزین شود و لانه‌گزینی کند.

عصبی می‌شوید و به همه گیر می‌دهید؟

هورمون پروژسترون هم خواص خوب و هم خواص بد دارد. یکی از خواص خوب آن همان‌طور که ذکر شد نگهداری بارداری و شل کردن رحم است. اما یکی از خواص بد آن احتباس آب است و بیشتر همین عامل است که هم روی سلول‌های مغز اثر می‌گذارد و هم روی اندام‌ها و سینه‌ها. اغلب خانم‌ها معمولا از روز 15 عادت‌شان حالت سفت شدن و درد سینه‌ها، اختلالات خلق‌وخو به‌صورت افسردگی، تحریک‌پذیری، عصبانیت و... را نسبت به نیمه اول سیکل تجربه می‌کنند. بعضی اوقات هم دردهای زیر شکم و ورم اندام‌ها به‌خصوص پاها احساس می‌شود. همگی اینها از علائم PMS هستند.

کدام دارو مناسب شماست؟

برای اصلاح این سندروم و علائم آن پیشنهادات زیادی شده است، یکی از داروهایی که در این زمینه استفاده می‌شود داروی گیاهی «ویتاگنوس» است. داروی دیگر «سوپرمیکس» یا روغن گل مغربی است.

استفاده از ویتامین E نیز به برخی افراد توصیه می‌شود؛ به‌خصوص مصرف همزمان سوپرمیکس و ویتامین E در کاهش دردهای سینه بسیار موثر است. برای بعضی افراد نیز جهت رفع حالت ورم داروی «اسپیرونولاکتون» توصیه می‌شود.

این دارو مدر است و باعث کاهش ادم پاها، اندام‌ها و حتی مغز می‌شود. افرادی که دچار افسردگی شدید می‌شوند متاسفانه گاهی اوقات ممکن است مجبور باشند از داروهای آرام‌بخش مثل فلوکستین استفاده کنند. داروهای دیگری هم برای کاهش علائم PMS ذکر شده‌اند مثل «بروموکریپتین» یا داروهای تقویتی گیاهی دیگر که از رازیانه گرفته می‌شوند.

همه داروها را با هم نخورید!

برای همه افراد نمی‌توان یک نسخه واحد تجویز کرد. برای مثال بیماران زیادی داریم که برای‌شان ویتاگنوس را امتحان می‌کنیم و خوب به آن جواب می‌دهند. بیمارانی هم هستند که دردهای سینه‌شان بیشتر است و سوپرمیکس و ویتامین E را برای‌شان امتحان می‌کنیم و می‌بینیم خیلی راحت‌تر می‌شوند. یک عده هم هستند که ورم‌ها بیشتر اذیت‌شان می‌کند، بنابراین اسپیرونولاکتون را برای‌شان تجویز می‌کنیم و مشکل‌شان رفع می‌شود، پس باید داروها را یکی‌یکی روی بیمار امتحان کنیم تا مشخص شود به چه دارویی بیشتر جواب می‌دهد نه اینکه همه این داروها را با هم برایش تجویز کنیم.

این درد را جدی بگیرید و به بیمارستان بروید!

گاهی اوقات افراد در این دوره دردهایی را زیر شکم‌شان احساس می‌کنند که بیشتر به علت احتباس آب است، اما گاهی نیز این دردها شدیدتر می‌شوند زیرا فولیکولی که پاره شده متاسفانه در داخلش خونریزی می‌کند که به آن «جسم زرد خونریزی دهنده» یا «کورپوس لوتئوم هموراژیک» گفته می‌شود.

این حالت درست بعد از تخمک‌گذاری با درد نسبتا شدیدی در زیر شکم همراه است که با سونوگرافی کاملا مشخص می‌شود. درمان آن هم معمولا فقط نظارت است. اگر بیمار روی درمان ضدانعقادی مثل آسپیرین یا وارفارین باشد حتما باید به پزشک مراجعه کند چون میزان این خونریزی می‌تواند زیاد باشد. پس عامل هر دردی PMS نیست و نباید نسبت به این‌گونه دردهای شدید بی‌اهمیت بود.

اگر درد واقعا شدید باشد و بیمار نتواند راست راه برود یا نتواند بخوابد حتما باید به بیمارستان یا پزشک معالجش مراجعه کند.

نکته مهم: قبل از مصرف هر گونه دارو یا مکمل حتما با پزشک خود مشورت کنید.

طب سنتی چه پیشنهادی دارد؟

- افرادی که مزاج سرد و خشک یا گرم و خشک دارند، بیشتر دچار درد و اختلال‌های دوران قاعدگی می‌شوند که با اصلاح مزاج، میزان دردها کاهش می‌یابد. برای مثال افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، می‌توانند با مصرف دمکرده ترکیبات زیره و انیسون از اثرات ضداسپاسم و ضددرد آن بهره ببرند. افرادی که مزاج سرد و خشک دارند هم می‌توانند با مصرف دمنوش گل‌گاوزبان درد خود را کاهش دهند.

- خوردن غذاهایی با طبع سرد مثل ماست یا کاهو ممکن است درد شکم را در قاعدگی افزایش دهد. درمقابل آن، خوردن خوراکی‌های به اصطلاح گرم مانند خرما یا نان‌های سبوس‌دار مانند نان جو می‌تواند دردها را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.

- زنجبیل در بهبود درد قاعدگی مانند اسیدفولیک و ایبوپروفن عمل می‌کند! اگر هم به طعم آن علاقه‌ای ندارید، می‌توانید از کپسول‌های زنجبیل استفاده کنید.

- دمکرده بابونه، سنبل‌الطیب، گل‌گاوزبان، تمشک و سرخ‌ولیک در کاهش درد عادت‌ماهانه و ایجاد آرامش بسیار موثر هستند. هریک از این دمکرده‌ها را می‌توانید به‌صورت جداگانه یا مخلوط تهیه کنید و به دلخواه در زمان عادت ماهانه مصرف کنید.

- برای کاهش دردهای زیرشکم باید چهار تا پنج روز قبل از شروع عادت ماهانه، روزانه دو نوبت به طور موضعی روغن بابونه را زیر ناف خود ماساژ ملایم دهید، اما انجام این کار در دوران عادت ماهانه توصیه نمی‌شود.

- ماساژ زیر ناف با روغن زنجبیل در اوقاتی که خونریزی طبیعی و همراه با درد است، در کاهش علائم قاعدگی موثر است.

- از عرق رازیانه و بومادران استفاده کنید، به‌خصوص اگر درد همراه با خونریزی زیاد باشد باید از هفت روز قبل، صبح‌ها یک استکان عرق رازیانه رقیق ‌شده با آب و یک استکان عرق بومادران رقیق ‌شده با آب میل کنید. در روزهای دوم و سوم عادت ماهانه هم می‌توانید این کار را ادامه دهید.

- یک دوم قاشق غذاخوری سنبل‌الطیب، یک قاشق مرباخوری گل‌گاوزبان و یک قاشق مرباخوری بادرنجبویه را با هم مخلوط و دم کرده و در فواصل دو دوره یا در ایام عادت ماهانه میل کنید. این نوشیدنی باعث کاهش استرس، خشم و دردهای قاعدگی می‌شود.

- اگر پیش از آغاز خونریزی احساس درد می‌کنید، سه قاشق غذاخوری زرشک پلویی را در یک لیوان آب به مدت یک دقیقه جوشانده و محلول صاف شده آن را پس از 10دقیقه دم کردن، میل کنید. بعد از 10ساعت هم می‌توانید بار دیگر از این محلول بنوشید.

- افرادی که خونریزی‌شان به صورت لکه‌‌بینی است، می‌توانند برای کاهش درد خود از دمکرده گل‌گاوزبان استفاده کنند. برای این منظور باید 10گرم گل‌گاوزبان را به همراه یک عدد لیمو عمانی و دو لیوان آب بجوشانید تا زمانی که تنها یک لیوان از محلول باقی بماند، سپس آن را از صافی رد کرده و بنوشید.

- مصرف روزانه یک لیوان چای‌ دارچین همراه با صبحانه تاثیر بسیار زیادی روی آرامش و کاهش درد قاعدگی می‌گذارد.

صبور باشید!

شما نباید انتظار داشته باشید زمانی که درد شدید دارید، مصرف یک جوشانده گیاهی به سرعت دردتان را تسکین دهد، بلکه درمان‌های گیاهی را باید به‌طور مداوم ادامه دهید و صبور باشید. البته قبل از مصرف دستورات گیاهی باید با پزشک متخصص مشورت کنید. گاهی ممکن است درمان‌های گیاهی با درمان‌های دارویی اختلال پیدا کنند و تاثیر یکدیگر را کاهش یا افزایش دهند یا عوارض جانبی داشته باشند.


قرص ضدبارداری مفید است یا مضر؟

بعضی داروها مانند قرص‌های ضدبارداری با تنظیم هورمون‌ها، قاعدگی را راحت‌تر می‌کنند. البته یادتان باشد که قرص‌های ضدبارداری انواع گوناگون دارند و در افرادی که از قرص‌های ضدافسردگی استفاده می‌کنند، مصرف آنها ممنوع است. همچنین این داروها برای همه خانم‌ها کارساز نیستند و در بعضی‌ها می‌توانند علائمی همچون نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی را ایجاد کنند ازجمله درد سینه و افسردگی.

برنامه غذایی خود را تغییر دهید!

- یک هفته قبل از شروع عادت ماهانه، بهتر است روزانه از اسفناج به‌صورت خام در سالاد همراه با گردو یا به‌صورت بخارپز همراه با غذا استفاده کنید.

- مصرف اسیدهای چرب را افزایش دهید. برای این منظور از خوراکی‌هایی مانند ماهی، آجیل‌ها مثل گردو، بادام یا دانه‌هایی مانند کنجد استفاده کنید.

- مکمل منیزیم مصرف کنید. بعضی خانم‌ها به‌دلیل کاهش منیزیم خون، دچار دردهای پیش از دوره ماهانه می‌شوند، بنابراین به این افراد توصیه می‌شود یک هفته قبل از عادت ماهانه، شروع به مصرف روزانه 500میلی‌گرم منیزیم به علاوه 50 میلی‌گرم ویتامین 6B کنند تا کمتر دچار درد و گرفتگی‌ زیر شکم شوند.

- با نزدیک شدن به قاعدگی مصرف ویتامین‌های گروه B را افزایش دهید. همچنین می‌توانید طبق تجویز پزشک از مکمل‌های غذایی ویتامین B استفاده کنید، در غیر این صورت مصرف تخم‌مرغ و لبنیات کم‌چرب هم می‌تواند به کاهش این عوارض و دردها کمک ‌کند.

- مواد غذایی غنی از کلسیم بخورید؛ ازجمله شیر، ماست، پنیر و سبزیجات سبز برگی مانند اسفناج، جعفری، کرفس و کلم. درواقع باید روزانه 1200میلی‌گرم کلسیم از مواد غذایی یا مکمل‌ها دریافت کنید زیرا این ماده معدنی دردهای قاعدگی را کاهش می‌دهد. فراموش نکنید که کلسیم بدون وجود ویتامین D نمی‌تواند جذب بدن شود، پس روزانه 20 دقیقه هم در آفتاب ملایم قرار بگیرید.

- از یک هفته مانده به قاعدگی تا پایان آن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل چای و قهوه پررنگ و نوشابه کولا را کاهش دهید یا کلا قطع کنید. کافئین شما را تبدیل به یک خانم زودرنج و به‌شدت حساس می‌کند!

- تعداد وعده‌های غذایی‌تان را افزایش دهید و در هر وعده حجم کمی غذا بخورید تا نفخ‌تان کاهش پیدا کند. توصیه می‌شود روزانه 6وعده کوچک به جای سه وعده بزرگ غذا بخورید.
روزی هشت تا ۱۲ لیوان آب بخورید تا دچار کم‌آبی نشوید. کم‌آبی باعث تشدید سردرد و خستگی می‌شود.

سراغ شور و شیرین‌ها نروید!

خیلی از خانم‌ها در روزهای قبل از قاعدگی سراغ خوراکی‌های شیرین و شور می‌روند. این درحالی است که مصرف خوراکی‌های شور باعث افزایش احتباس آب در بدن و مصرف خوراکی‌های شیرین باعث افزایش خواب‌آلودگی می‌شود. نمک همچنین باعث تشدید پف و ورم به‌خصوص در ناحیه صورت می‌شود. قند نیز شما را چاق می‌کند و به شکل چربی در بدن‌تان ذخیره می‌شود. پس هر زمان که خواستید سراغ بسته چیپس و... بروید به جای آن چند ساقه کرفس یا خیار را به‌صورت خلالی خرد کنید و با سس مخلوط ماست، سرکه بالزامیک، روغن‌زیتون و لیموترش میل کنید.

از تختخواب جدا شوید!

فعالیت و ورزش سبک در این دوران نه‌تنها منعی ندارد بلکه به عضلات آرامش می‌دهد و مشکلات جسمی و روانی قبل از قاعدگی را کاهش می‌دهد. باید بدانید که بدترین کار، دراز کشیدن روی تخت و بی‌حرکت ماندن است؛ پس حتما روزانه 30 تا 45دقیقه ورزش‌های هوازی و کششی مثل یوگا، پیاده‌روی، ایروبیک ملایم، دوچرخه‌سواری، شنا و ... انجام دهید. دو تا سه بار در هفته نیز می‌توانید ورزش‌های سنگین‌تر مانند وزنه‌برداری را انجام دهید. یادتان نرود تنها زمانی از ورزش نتیجه می‌گیرید که آن را به‌صورت برنامه روزانه‌ دربیاورید. ورزش کردن فقط در هفته قبل از عادت‌ماهانه اثربخش نخواهد بود.

کدام مسکن مناسب شماست؟

برای کنترل درد عادت ماهانه استفاده از مسکن‌هایی مثل استامینوفن، دیکلوفناک، ژلوفن، بروفن‌ و ناپروکسن یا ترکیبات کاهنده اسپاسم مانند هیوسین پیشنهاد می‌شود. استفاده از این ترکیبات همچنین باعث کاهش میزان خونریزی خواهد شد. اگرچه اغلب این مسکن‌ها نیازی به نسخه پزشک ندارند اما بدون عوارض جانبی هم نیستند. برای مثال افراد زیر 16 سال نباید آسپیرین بخورند و افراد مبتلا به آسم نباید ایبوپروفن مصرف کنند. به یاد داشته باشید که کم‌عارضه‌ترین مسکن، استامینوفن است.

گرما بهترین دوست شماست!

- کیسه آب گرم را روی شکم، کمر و لگن خود قرار دهید یا اینکه می‏توانید از حوله‏ای گرم یا تشک حرارتی برای این کار استفاده کنید. گرما جریان خون را افزایش داده و به عضلات استراحت می‌دهد.

- دوش آب گرم بگیرید! در دوران قاعدگی، حمام کردن روزانه نه تنها ضرری ندارد بلکه مفید هم هست. این کار باعث کاهش درد، خستگی، کسالت و از بین رفتن بوی بد می‌شود. یادتان باشد که هنگام استحمام، شست‌وشوی بدن باید به‌صورت ایستاده انجام شود و از نشستن درون وان آب خودداری کنید.

- از تماس با آب و هوای سرد و نشستن در مکان‌های بسیار سرد یا بسیار گرم در این دوره پرهیز کنید.

مراقب عفونت‌های زنانه باشید!

به علت باز بودن دهانه رحم در دوران قاعدگی توجه به بهداشت فردی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. پس برای پیشگیری از عفونت در دوران قاعدگی باید پس از هر بار دستشویی رفتن، ناحیه تناسلی را با دستمال تمیز کاملا خشک کنید. همچنین تا حد امکان سعی کنید برای شست‌وشو از آب سرد استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث انقباض و درد زیر شکم شود. نوارها را نیز هر سه تا چهار ساعت یک بار حتما عوض کنید.