۹ پاسخ به ۹ پرسش درباره آب

برترین ها به نقل از سلامت : آب شرب سالم و باکیفیت، نقش بسیار کلیدی و موثری در سلامت جامعه ایفا می کند. پس بهتر است به این مقوله حیاتی اهمیت و توجه بیشتری داشت. پیشنهاد می کنیم با ما همراه شوید تا تفاوت آب آشامیدنی شهری را با آب معدنی طبیعی و آب خالص دریابید و بدانید که جوشاندن آب های آلوده آلودگی آنها را برطرف می کند یا باعث شدت یافتنشان خواهد شد و پاسخ به چند پرسش دیگر در ادامه همین مطلب به آنها خواهد رسید.

آب شرب شهری یا آب لوله کشی چه محدودیت هایی دارد؟

متاسفانه بیشتر نگرانی ها در رابطه با آب شهری یا لوله کشی به خاطر وجود احتمالی مواد جانبی آلی فرار هالوژن دار یا «ارگانوهالوژن ها» (OHs) است که هنگام روند گندزدایی یا کلرزنی در اثر واکنش کلر با مواد آلی و ناخالصی های موجود در آب به وجود می آیند. مشکل دیگر سختی بیش از حد مجاز آب است که بر اثر وجود برخی از فلزات سنگین که غالبا به علت فرسودگی یا خوردگی در لوله ها و شیرآلات داخل ساختمان ها بروز می کند و ربطی هم به فرآیند تصفیه آب ندارد.


از سوی دیگر باتوجه به دخیل بودن چاه ها در تامین آب شهری، این امکان وجود دارد که برخی از چاه ها در بعضی مواقع و تحت شرایط خاصی در مجاورت فاضلاب ها، محل دفن زباله ها، دامداری ها، کودها، مناطق زراعی و... قرار گیرد در این صورت احتمال آلوده شدن منابع آبی با میکروب های بیماری زا یا حتی نیترات وجود دارد.

در هر حال کیفیت آب لوله کشی برای مصارف شرب باید به گونه ای باشد که در زمان طولانی یا کوتاه مشکلی در سلامت مصرف کننده ایجاد نکند. بنابراین هر میزان سرمایه گذاری برای ارتقای کیفیت آب لوله کشی شهری و به صفر رساندن ترکیب های آلی فرار هالوژن دار یا دیگر مواد آلاینده در آّب شهری با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته، مدبرانه خواهد بود و باعث بهبود و ارتقای سلامت جامعه و در نتیجه صرفه جویی های نجومی در هزینه های دارو و درمان می شود.

جوشاندن آب شهری باعث ارتقای کیفیت آن می شود؟

جوشاندن آب نه تنها باعث ازبین رفتن میکروارگانیسم های بیماری زا، برخی ویروس ها و... می شود بلکه منجر به تشکیل کربنات های غیرمحلول در آب نیز می شود و درنتیجه سختی آب را تا حدودی کاهش می دهد. به علاوه در این روند، بیشتر آلاینده های فرار آلی که نقطه جوششان پایین تر از ۱۰۰ درجه سانتی گراد است، در اثر تبخیر از آب خارج می شوند. البته فیلترکردن آب با استفاده از فیلترهای مخصوص میکرونی، مانع از ورود میکروارگنیسم ها می شود.

استفاده از اشعه ماورای بنفش (UV)، ازن (O۳) یا مواد شیمیایی گندزدا مثل کلر یا ترکیب های آلی کلردار هم می تواند در از بین بردن میکروارگانیسم های مضر موثر شد. ولی استفاده از روش آخر منجر به تولید مواد جانبی زیان آور در آب می شود. از نظر علمی بهتر است فقط آب را برای یک دقیقه بجوشانید به علاوه حتما لازم نیست آب را تا حد نقطه جوش برسانید، چون می توانید با کنترل شعله گاز، دمای آن را فقط برای چند دقیقه تا حرارت حدود ۸۵ درجه سانتی گراد نگه دارید که در این شرایط نه تنها میکروارگانیسم های مضر از بین می روند بلکه غلظت آلاینده های احتمالی در آب در مقایسه با آب جوشیده نیز افزایش نمی یابد.

از آنجا که بعضی از فلزات سنگین و آلاینده ها حلالیت خیلی کمی در آب سرد دارند، بهتر است وقتی می خواهید از آب لوله کشی شهری برای مصارف شرب استفاده کنید، حتما از شیر مربوط به آب سرد استفاده کنید و چنانچه آبش گرم بود، اجازه دهید کمی آب از شیر خارج شود تا دمای آن تغییر کند و سرد شود. توجه داشته باشید، این آب گرم را دور نریزید بلکه آن را جمع آوری و برای مصارف دیگر مورد استفاده قرار دهید. در غیر این صورت نوشیدن و پخت و پز با این آب گرم شیر لوله کشی می تواند سلامت را به طور جدی در طولانی مدت به مخاطره بیندازد.

باتوجه به اینکه لوله کشی بعضی مدارس، قدیمی و فرسوده است یا به علت عدم جریان مستمر آب در طول سال، دچار خوردگی و زنگ زدگی می شوند در این صورت خطر آلوده شدن آب با برخی از آلاینده های معدنی و حتی ارگانیسم های بیماری زا و... از طریق این لوله ها وجود دارد. بنابراین بهتر است والدین، آب شرب مصرفی فرزندان خود را از منابع مطمئن مثل آب معدنی یا آب لوله کشی سالم که حدود یک دقیقه جوشیده شده باشد - البته در ظروف غیرپلاستیکی - تامین کنند.

آیا نوشیدن آب خالص زیان بار است؟

آب خالص یا همان H۲O است که معمولا به کمک دستگاه های اسمز معکوس، تعویض یونی رزینی، تقطیر و... تولید می شوند که بهتر است از آن به عنوان «آب بی خاصیت» نام برد زیرا فاقد یا حاوی مقدار خیلی کمی یا ناچیزی از مواد معدنی مغذی و مفید برای بدن است.


البته فراموش نکنید بیشتر نوشیدنی ها، داروها و... با این نوع آب تولید می شوند بنابراین مصرف آن در طولانی مدت باعث کاهش شدید املاح محلول در آب از قبیل کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و... در بدن می شود و درنهایت باعث بروز بیماری های قلبی - عروقی، افزایش خطر شکستگی استخوان مخصوصا در کودکان، تضعیف سیستم ایمنی، مشکلاتی در اعصاب حرکتی، تولد نوزادان کم وزن، تشنج بارداری یا اکلامپسی، تولدهای زودرس، افزایش ریسک ابتلا به سرطان و در برخی موارد مرگ و میرهای ناگهانی خواهد شد. به علاوه کمبود املاح مفید در این گونه آب های خالص، ممکن است باعث ایجاد عوارض حاد مثل ضعف، خستگی، گرفتگی ماهیچه ها و... در مصرف کننده شود. بررسی های علمی نشان داده اند که مرگ و میر بیماران قلبی در مناطقی که میزان سختی آب شرب بالاست به مراتب کمتر است. بنابراین مصرف آب شرب با میزان لازم سختی یا بیشتر از حد مجاز، مطمئنا بهتر از مصرف آب خالص با مقدار کم املاح یا بدون سختی است.

آب آلوده به آلاینده را باید جوشاند؟

جوشاندن آب حاوی آلاینده های سمی شیمیایی مثل فلزات سنگین (جیوه، سرب، آرسنیک و...)، مواد نسوز، آفت کش ها، نیترات یا نیتریت یا برخی از مواد آلی آلاینده که دارای نقطه جوش بالای حدود ۱۰۰ درجه سانتی گراد هستند، کاملا غیرعلمی و غیراصولی است. زیرا با انجام این کار، صرفا باعث افزایش غلظت این آلاینده ها در آب می شوید و شرایط آلودگی آب را بدتر و وخیم تر می کنید. مثلا چنانچه آب شهری دارای آلودگی کمی بیش از حد استاندارد از نیترات است، می توانید آن را به کمک آب خالص یا آب تصفیه شده به روش اسمز مخلوط کنید تا غلظت نیترات را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.

آیا ظروف بی خطری هم برای نگهداری آب وجود دارد؟

اگر مایلید از نوع پلاستیکی و کم خطر این ظروف استفاده کنید، بهتر است مطمئن شوید حتما این ظروف از جنس پلی اتیلن و فاقد مواد افزودنی مثل فتالات ها یا آدیپات ها با شند. البته می توانید از بطری های فلزی از جنس استنلس استیل یا از بطری های شیشه ای استفاده کنید. به علاوه برای استفاده مجدد از هر نوع بطری، لازم است حتما آنها را بعد از مصرف کاملا شستشو و ضدعفونی کنید.

آیا همه ما باید در روز ۸ لیوان آب بنوشیم؟

بیشتر مردم با این نسخه عامینه یعنی نوشیدن ۸ لیوان آب یا ۲ لیتر آب در روز برای هر فرد از بزرگ تا کوچک آشنایی دارند و بسیاری هم ممکن است از آن تبعیت کنند. هرچند این توصیه ممکن است به طور میانگین یا آماری برای کل جمعیت یک کشور کم و بیش مصداق داشته باشد، ولی مسلما برای تک تک افراد جامعه درست نیست مثلا در ایالات متحده میزان مصرف آب شرب برای هر فرد در روز به طور میانگین حدود ۲ لیتر است که این آمار بازهم بین زنان و مردان تفاوت دارد به طوری که مصرف غذاهای حاوی آب همراه مصرف آب شرب برای مردان بالای ۱۸ سال به طور متوسط، حدود ۷/۳ لیتر در روز و برای زنان بالای ۱۸ سال، حدود ۷/۲ لیتر در روز است. البته گفته می شود این چنین توصیه های نادرست همگانی، احتمالا از سوی برخی از تولیدکنندگان آب معدنی در کشورهای غربی و آمریکایی، صرفا در راستای تبلیغات برای فروش محصولات و سود بیشتر به وجود آمده است و اصلا پایه علمی ندارد و بنابراین بهتر است آن را برای خود یا دیگران تجویز نکنید.

بنابراین بهتر است براساس نیاز بدن آب بنوشید. در هر حال از بعد منطقی و علمی، مقدار مصرف آب برای تک تک افراد نمی تواند میزان ثابتی باشد و کاملا متغیر است و به سن، جنس، وزن، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، نوع فعالیت، نوع غذاهای مصرفی و پارامترهای دیگر بستگی دارد. یعنی ممکن است از ۸ لیوان کمتر یا بیشتر باشد. باتوجه به اینکه تمامی فعالیت های و مکانیسم های بدن تحت فرامین و مدیریت مغز انجام می شود، یعنی مغز انسان با داشتن حدود ۱۰۰ میلیارد نورون یا سلولم غزی که هرکدام از این نورون ها، ماورای کامپیوتر کارایی دارند و این خود نشان دهنده تنها ذره ای از عظمت بیکران خداوند متعال است که علاوه بر مدیریت بر هزاران وظایف دیگر، قادر است تمام نیازهای بدن مثل احساس گرسنگی، تشنگی، خواب و موارد گوناگون دیگر را تا ادامه حیات به طور پیوسته و اتوماتیک اجرا کند.

بنابراین ضروری است ما ارتباط مان را با سلول های مغز بیشتر تقویت و از آنها حداکثر استفاده را کنیم و با قبول چنین توصیه هایی باعث تضعیف این ارتباطات و اعلام نیازهای بدن نشویم. همان طور که می دانیم، قریب به ۵۰ تا ۷۰ درصد از وزن بدن انسان را آب تشکیل می دهد، بنابراین چنانچه حدود ۱ تا ۲ درصد از آب بدن کم شود، در این صورت بدن برای تامین این کمبود مبادرت به اعلام نیاز برای تشنگی می کند.

البته به استثنای سنین پیری که احتمالا از قابلیت های مغز کاسته می شود و ارسال این فرامین معمولا در فرد ضعیف می شود که در این دوران شما می توانید با بررسی رنگ ادرار این نیاز را برطرف کنید یعنی اگر رنگ ادرار زرد پررنگ یا تیره با شد، بدن نیاز به آب یا هیدراته شدن دارد (البته منوط به اینکه از داروهای زردرنگ یا ویتامین های گروه B مصرف نکرده باشید) اما اگر رنگ ادرار شفاف یا زرد کمرنگ است، نیازی به نوشیدن آب نیست. به علاوه چنانچه مقدار کم ادرار یا عدم دفع ادرار بیش از ۷ یا ۸ ساعت باشد، ممکن است نشانه های دیگری از دی هیدراته بودن یا کمبود آب در بدن باشند بنابراین باتوجه به اینکه آب شرب سالم در دفع سموم، حفظ و نگهداری سلامت و شادابی پوست، غذارسانی به سلول ها و بسیاری از موارد مهم دیگر که قبلا ذکر شده، نقش فوق العاده کلیدی دارد پس ضروری است از این داروی معجزه اسای چندمنظوره، به اندازه نیاز بدن مصرف کنیم.

آیا بطری های پلاستیکی مصرفی خطرناکند؟

متاسفانه همان طور که شاهد هستیم، گاه شرایط توزیع و حمل و نقل از سوی تولیدکنندگان و نیز چگونگی نگهداری این بطری های آب در مراکز فروش مثل مغازه ها به طور اصولی رعایت نمی شود و معمولا قبل از اینکه به دست مصرف کنننده برسند برای مدت های طولانی در مجاورت نور آفتاب یا گرما یا سرمای شدید قرار می گیرند که این کار ممکن است به تسریع تراوش مواد مضری مثل «بیسفنول آ»، «فتالات ها»، «پلی کربنات ها»، «پی وی سی» و «وینیل کلراید» از درون بطری پلاستیکی به داخل آب معدنی یا نوشیدنی و... کمک کند و در نتیجه به مرور زمان باعث آلوده شدن محتوی آنها شود و سپس مصرف آنها در طولانی مدت ممکن است باعث بروز مشکلاتی از قبیل ایجاد سرطان های پستان، پروستات، نازایی، ناباروری، اختلالات هورمونی، چاقی و... در مصرف کننده شود. همچنین بهتر است مصرف کنندگان برای کاهش آلودگی از قراردادن بطری پلاستیکی حاوی آب یا نوشابه در معرض گرمای شدید (مثلا داخل ماشین) در فصل گرما یا تحت سرمای شدید (مثل یخ زدگی محتوی داخل بطری در فریزر) خودداری کنند.

آب معدنی «کاملا طبیعی» چیست؟

این نوع آب به محصولی گفته می شود که فقط از منابع طبیعی مستقر در کوهستان ها یا دامنه کوه ها مثل چشمه ها، قنات ها و... به دست بیاید، یعنی آبی که از منابع زیرزمینی منشأ و بعد از عبور از فیلترهای طبیعی مثل خاک و صخره بدون کمک پمپ یا تلمبه در سطح، جریان می یابد.

همان طور که قبلا اشاره شد، هیچ گونه فرآوری خاصی روی این آب ها اعمال نمی شود و مستقیما از دامنه طبیعت به داخل بطری ها وارد می شوند و دارای املاح معدنی طبیعی مفید برای بدن هستند. هرچند برخی از آب های معدنی ممکن است حاوی ارگانیسم هایی مثل «جلبک ها» باشند که نه تنها برای سلامت مضر نیستند، بلکه مفید نیز هستند. البته بعضی از آب های معدنی دارای غلظت بالایی از یک یا تعداد محدودی از مواد معدنی شاخص هستند که صرفا کاربرد درمانی دارند مثل آب معدنی برخی از مناطق که مینرال اصلی و موثر آن مثلا «سولفور» است که برای درمان برخی از دردها و آلرژی ها مورد استفاده قرار می گیرد که در این صورت لازم است همانند دارو یعنی به مقدار معین مثلا ۲ یا ۳ قاشق در روز یا با توصیه پزشک از آنها استفاده شود.

اگر بیش از نیازمان آب بنوشیم چه می شود؟

زیاده روی در نوشیدن آب که در برخی از وزرشکاران شایع است، می تواند باعث بروز مشکلاتی در سلامت فرد شود؛ مثلا این امر باعث کاهش میزان سطح سدیم در خون یا کم آبی می شود؛ یعنی وضعیتی به وجود می آید که سدیم داخل سلول ها در اثر متورم شدن یا باد کردن به بیرون سلول ها منتقل و باعث ایجاد مشکلاتی در تعادل الکترولیتی می شود.

البته سلول های بدن قادرند تا حدودی با این پدیده مقابله کنند ولی سلول های مغز توان تحمل این چنین التهاب هایی را ندارند و ممکن است فرد را با علایمی از قبیل خستگی، سردرد، خارش، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسپاسم ها، گرفتگی ها و ضعف های ماهیچه ای، پریشانی، توهم، کاهش هوشیاری و در بعضی موارد ایجاد حالت کما و حتی مرگ و میر مواجه کند. از سوی دیگر عدم مصرف آب به اندازه نیاز بدن نیز منجر به بروز مشکلاتی در سلامت می شود، مثلا کمبود ۵ درصدی مایعات بدن می تواند با کاهش حدود ۲۵ درصدی از انرزی بدن همراه باشد.

علایم کمبود آب در بدن با دی هیدراته شدن عبارتند از خشکی دهان و پوست، تغییر رنگ ادرار، احساس خستگی های مفرط یا مزمن، افسردگی، افزایش فشارخون و تصلب شریان ها. لازم به ذکر است نوشابه ها یا نوشیدنی های حاوی کافئین در رفع تشنگی موثر نیستند و نیاز بدن به آب را تامین نمی کنند و برعکس باعث دی هیدراته شدن بیشتر بدن نیز می شوند و در نتیجه این نوشیدنی ها می توانند جایگزین مناسبی برای آب شرب محسوب شوند. به علاوه در موقع کار، ورزش، قرارداشتن در شرایط آب و هوایی گرم یا موارد دیگر، آب بدن فرد همراه بعضی از املاح مفید به صورت تعریق از بدن خارج می شود که برای تامین و جبران این املاح، بهتر است آب شرب سالم مصرف شود.

البته مصرف شیر و نوشیدنی هایی که در خانه تهیه می شوند نیز مفید است مثلا آبمیوه های خانگی و دوغ به مراتب سالم تر و از نظر املاح رسانی به بدن مفیدتر از نوع نوشیدنی های غیرخانگی هستند. چراکه اکسیژن زدایی نمی شوند، فاقد انواع نگهدارنده ها و افزودنی های شیمیایی مضر هستند، با آب خالص بدون املاح معدنی تهیه نمی شوند و از همه مهم تر به میزان قابل توجهی از خطر ابتلا به بیماری هایی مثل چاقی، دیابت و پوکی استخوان می کاهد.

سيدکمال سجادیان

باز نشر: مجله اینترنتی Bartarinha.ir