اخبار بد را نمی‌خوانید؟ مثلا که چی؟

روزنامه همشهری - نورا عباسی: پیش از تلفن‌های هوشمند، تنها دریچه‌هایی که اخبار را به اطلاع مردم می‌رساندند محدود به رادیو، تلویزیون و رسانه‌های چاپی می‌شدند و افراد در زمانی محدود در جریان اخبار قرار می‌گرفتند. تا یک دهه پیش این صدای اخبار تلویزیون و رادیو بود که اهل خانه را در جریان جدیدترین اتفاقات جهان قرار می‌داد.

حالا که تلفن‌های هوشمند به عضو جدایی‌ناپذیر زندگی تبدیل شده‌اند، اخبار نیز پیوند عمیق‌تری با عادات روزانه افراد مختلف پیدا کرده‌اند و همین پیوند عمیق موجب شده است تا برخی از نگرانی هجوم اخبار به‌خصوص اخبار منفی بر سلامت روان صحبت کنند. در این میان عده‌ای نیز با نگاهی افراطی در جبهه مخالفان مطالعه اخبار قد علم کرده‌اند و پیشنهاد‌هایی برای حذف اخبار ارائه می‌دهند.

دور ماندن از اخبار برای حفظ سلامت روان، ادعایی است که برای بررسی آن به سراغ دو روانشناس رفته‌ایم تا به ما بگویند آیا می‌توان به‌طور کامل از اخبار دور ماند و آیا چنین نگاهی به‌معنای تضمین سلامت روان است؟

سارا گلستانی، روانشناس در همان ابتدای بحث آب پاکی را روی دست مخالفان خواندن اخبار ریخت چرا که او معتقد است: «دور ماندن از هجوم اطلاعات اتفاق خوبی است، اما اینکه به‌طور کلی از تمام اخبار فاصله بگیریم، تبعات دیگری دارد و شدنی نیست». براساس گفته او، زمانی که ما در معرض مجموعه زیادی از اطلاعات قرار می‌گیریم، باید تمام این اطلاعات جدید را در ذهنمان ادارک و دسته‌بندی کنیم، هضم این اطلاعات انرژی زیادی از ما می‌گیرد و اگر قرار باشد در طول روز به‌طور مدام به تحلیل اخبار بپردازیم، این ذهنیت ایجاد می‌شود که بهتر است تمام اخبار را از زندگی‌مان حذف کنیم، فارغ از اینکه این اخبار تا چه میزان بر زندگی ما اثر‌گذارند. واقعیت این است که ما نیاز به مطالعه اخبار و دانستن داریم بنابراین نمی‌توان حکم کلی برای حذف اخبار صادر کرد.

مخالفت با اخبار به معنی دسته‌بندی اخبار خوب و بد نیست و افرادی که با نگاهی افراطی با مطالعه اخبار مخالفند تنها به بعد منفی اخبار توجه ندارند و معتقدند که به‌طور کلی خواندن اخبار فایده‌ای جز استرس و اضطراب به همراه ندارد. ناگفته نماند که در رابطه با اخبار منفی نظرات مشترکی شکل گرفته است و تأثیر مستقیم مطالعه اخبار منفی بر شرایط روحی و روانی افراد قابل کتمان نیست. خواندن اخبار بد به چنان شیوه رفتاری‌ای در میان مردم بدل شده است که واژه‌نامه آکسفورد در سال ۲۰۲۰، واژه خبربدخوانی (doomscrolling) را به‌عنوان واژه سال معرفی کرد.

اخبار را کنترل کنید

اما آیا نخواندن اخبار گرانی، کرونا، سیل و... برای افرادی که در مرکز این اتفاقات هستند، می‌تواند حقیقت را به حاشیه براند و آرامش روحی و روانی به همراه بیاورد؟

گلستانی در این رابطه توضیح می‌دهد که نادرست بودن حذف کامل اخبار به‌معنای نادرست بودن و ناتوانی در کنترل اخبار نیست؛ «نکته مهم این است که ما باید بدانیم مطالعه چه موضوعاتی موجب اضطراب و استرس در ما می‌شوند و باید دست به کنترل آن‌ها زد. هر موضوعی که ما باید به بررسی و تحلیل آن بپردازیم یک یادگیری جدید است و تا حدی انرژی محدود روزانه ما را برای خود صرف می‌کند، به‌عبارت دیگر ما یک‌سری فعالیت‌های ثابت روزانه داریم که باید برای انجام آن‌ها انرژی صرف کنیم و زمانی که خواندن اخبار منفی و روزانه را نیز دنبال کنیم، بخش زیادی از انرژی لازم برای انجام کار‌های روزانه را در سبد مطالعه اخبار قرار می‌دهیم و ممکن است در ادامه روز علائم خستگی و افسردگی در خود مشاهده کنیم؛ بنابراین باید مطالعه اخبار را مدیریت کنیم.»

از نظر او شکل‌گیری نگاه افراطی در رابطه با مطالعه اخبار منجر به حفظ سلامت روان نمی‌شود، چرا که زندگی روزمره واقعیت‌ها را به ما گوشزد می‌کنند و نمی‌توان مدت زیادی در یک دنیای خیالی طاقت آورد؛ «نمی‌توان به‌طور کامل اخبار را حذف کرد و امید داشت که مثبت‌گرایی محض چاره‌ساز باشد، ۹۰ درصد افرادی که در جامعه امروز زندگی می‌کنند به‌نحوی با رسانه در ارتباط هستند و بنابراین نه امکان‌پذیر و نه به صلاحمان است که تمام ورودی‌های خبری را مسدود و گمان کنیم که در فضای ایزوله می‌توان به زندگی خود ادامه داد.

ما برای برنامه‌ریزی زندگی خود نیازمند اخبار و اطلاعات هستیم. در این میان نباید فراموش کرد که دسته‌بندی اخبار می‌تواند شرایط را برای ما متعادل کند و زمانی که با مجموعه‌ای از اطلاعات پراکنده روبه‌رو می‌شویم، براساس نیاز‌ها و معیار‌هایی که در زندگی خود تعیین کرده‌ایم، دست به خواندن گزینشی اخبار بزنیم و برای تمام اطلاعات، انرژی صرف نکنیم. در واقع ما در مسیر خواندن اخبار نیاز به دروازه‌بانی اخبار داریم تا تمام محرک‌های بیرونی ما را تحت‌تأثیر خود قرار ندهند و ما تعیین کنیم که چه محرکی وارد زندگی روزمره‌مان شود.»

بسیاری از افراد به خواندن اخبار بد عادت کرده‌اند و شاید چنین مسلکی موجب شده است تا نگاه‌های افراطی در مقابل مطالعه اخبار شکل بگیرد و هر از گاهی با افرادی روبه‌رو شویم که با تکیه بر مثبت‌اندیشی، دیگران را به داشتن کمترین اطلاعات از جهان پیرامون خود دعوت کنند. ارائه راه‌حل در برابر اخبار بد شاید بتواند نگاهی واقع‌بینانه در مسیر مطالعه اخبار را رقم بزند؛ «ایتان کراس، پژوهشگر حوزه علوم رفتاری معتقد است که ما به‌دلیل ترس از دست دادن و جاماندن از چیزی، اخبار را دنبال می‌کنیم. انسان نیاز دارد که با جو غالب در جامعه ارتباط و احساس تعلق داشته باشد.

در این میان نباید فراموش کرد که برای کنترل این شرایط راه‌های مختلفی وجود دارد، یکی از راه‌های کنترل این حجم از اخبار به‌ویژه اخبار منفی این است که افراد بر زمان مطالعه اخبار کنترل داشته باشند و برای خود مقرر کنند که چند ساعت از روز را باید صرف خواندن اخبار کنند. اگر مطالعه اخبار موجب استرس و اضطراب در افراد می‌شود بهتر است برای مدتی زمان مطالعه اخبار را محدودتر کرده و آن زمان را صرف فعالیت‌های آرامش‌بخش کنند. در این میان نباید فراموش کرد که استفاده از تلفن همراه قبل از خواب و خواندن اخبار منفی تأثیر مستقیمی بر سلامت روان می‌گذارد و بهتر است این عادت که متأسفانه در میان بسیاری از افراد رایج شده است، حذف شود.»

خواندن اخبار در مقابل زندگی مثبت قرار ندارد

محمدعلی حکیم‌آرا، روانشناس اجتماعی نیز در رابطه با تلاش برای حذف کامل اخبار توضیح داد که دو سال پیش سازمان ملل متحد اعلام کرد که تعداد فاجعه‌های رخ‌داده در دنیا از سال ۱۹۷۰ تاکنون چهار برابر شده و به میزان ۴۰۰ حادثه در سال رسیده است؛ بنابراین نمی‌توان نسبت به جهان پیرامون و اخبار بی‌تفاوت بود، چرا که دیگر بی‌خبری، خبر خوب نیست.

او معتقد است: «برخی تلاش می‌کنند این نگاه را در بین مردم جا بیندازند که بی‌خبری، آسودگی می‌آورد، اما این نگاه غلط است. البته افراد بسیاری کمی به سمت این نگاه حرکت کرده‌اند و تا‌کنون نظریه‌ای پیرامون این طرز فکر شکل نگرفته است و بیشتر اطلاعات مربوط به این موضوع حول محور کتاب‌های زرد است. در دنیای ارتباطات افراد به‌دنبال اطلاعات هستند تا از آخرین تحولات و اخبار مطلع باشند و خود را با این شرایط وفق دهند.

افراد به‌دنبال این هستند که بدانند قیمت‌ها به چه سمتی می‌روند و مثلا اگر قیمت دلار بالا یا پایین رفت براساس آن برای سرمایه‌شان تصمیم بگیرند. برخی ممکن است که دست به دسته‌بندی اخبار بزنند و با توجه به شغل و نیاز‌های روزانه‌شان اخبار را مطالعه کنند، اما مگر می‌شود که تمام اخبار را حذف کرد، مگر می‌شود وقتی اخبار اعلام می‌کند که توفانی عظیم، شهر را در برخواهد گرفت، فرد بگوید به من ربطی ندارد و من نمی‌خواهم از اخبار مطلع باشم».

خواندن اخبار به بخشی از زندگی افراد تبدیل شده است و همانطور که استفاده بی‌رویه در هر موضوعی می‌تواند منجر به رفتار‌های بیمارگونه و اعتیاد شود، در رابطه با اخبار نیز برخی در دسته معتادان به اخبار قرار می‌گیرند و نباید براساس رفتار کنترل نشده دسته‌ای حکم به حذف اخبار داد؛ «ارتباط نیاز سیری‌ناپذیر افراد است و اینکه افراد خودخواسته دست به حذف اخبار بزنند، بسیار اندک است، همانطور که برخی ممکن است به شکل مرضی و افراطی به مطالعه اخبار روی بیاورند، هر دو حالت برای انسان جامعه امروز خطرناک است.

در واقع افراد باید تلاش کنند که به یک تعادل در مطالعه اخبار دست پیدا کنند تا سلامت روانی خود را از آسیب حفظ کنند. ممکن است افراد برای مدتی کوتاه خسته شوند و تلاش کنند خود را از اخبار دور نگه دارند، اما وابستگی به اخبار به‌خصوص با وجود تلفن‌های هوشمند یک نیاز واقعی است و نباید آن را محدود به افکار مثبت‌اندیشی و بهتر زیستن کرد. در واقع مطالعه درست اخبار به‌معنای نداشتن سلامت روحی و زندگی مبتنی بر مثبت‌اندیشی نیست.»