ندانستنی‌های جالب (۱۰)

مجله همشهری دانستنیها - جلال افشار:

1. هر چه رم کامپیوتر بیشتر باشد سرعت آن بیشتر می شود

اگر رم کامپیوتر یا لپ تاپ تان زیاد باشد، ضرری ندارد، ولی ممکن است فایده ای هم نداشته باشد. اضافه کردن رم به کامپیوتر تنها زمانی مفید است که کامپیوترتان واقعا به رم بیشتری نیاز داشته باشد. رم در واقع «حافظه دسترسی سریع» است که اطلاعات مورد نیاز برای اجرای سیستم عامل و نرم افزارها در آن ذخیره می شود تا به سرعت در اختیار پردازنده قرار بگیرد. در نتیجه ظرفیت بالاتر رم کامپیوتر تاثیری در سرعت اجرای برنامه ها ندارد، بلکه این امکان را ایجاد می کند که برنامه های بیشتری به صورت همزمان اجرا شوند.

به همین دلیل اگر کامپیوترتان با رم هشت گیگابایتی به خوبی کار می کند، دیگر لازم نیست رم آن را به ۱۶ گیگابایت ارتقا بدهید. ارتقای رم زمانی مفید است که بخواهید برنامه های سنگینی (مانند سنگین ترین بازی های ویدئویی موجود یا نرم افزارهای ویرایش صدا و ویدئو) را اجرا کنید. برای اجرای بهتر برنامه ها هم باید سراغ رم هایی با سرعت بالا بروید. سرعت یا فرکانس حافظه رم که با «مگاهرتز» سنجیده می شود، مشخص کننده سرعت دسترسی به داده هایی است که در رم ذخیره می شوند. سرعت بالاتر به معنای دسترسی سریع تر است و به همین دلیل ممکن است تعویض یک رم هشت گیگابایتی با یک رم هشت گیگابایتی دیگر که فرکانس بالاتری دارد، بهتر از آن باشد که بخواهید سراغ یک رم ۱۶ گیگابایتی بروید.

۲. با فرمت کردن هارد، اطلاعات از روی آن پاک می شود

گاهی ممکن است بخواهید اطلاعاتی حساس را برای همیشه از روی هاردتان پاک کنید تا احیانا کسی نتواند آن اطلاعات را به دست بیاورد و از آن سوءاستفاده کند. ممکن است تصور کنید بهترین راه برای پاک کردن همیشگی فایل ها، فرمت کردن هارد باشد. هر چند یک هارد فرمت شده، خالی به نظر می رسد، اما نرم افزارهایی وجود دارند که می توانند اطلاعات قبلی را بازیابی کنند. فرمت کردن، در اصل، مانند پاک کردن فایل ها به صورت دستی است. تنها تفاوت در این است که هنگام فرمت کردن، همه فایل ها با هم پاک می شوند. از این لحاظ حتی «Full Format» و «Quick Format» تفاوتی با هم ندارند.

وقتی فایلی را پاک می کنید، سیستم عامل آن را واقعا از بین نمی برد، بلکه فضای مربوط به آن را به عنوان فضای «در دسترس» نشانه گذاری می کند. وقتی فایل جدیدی را روی هارد کپی می کنید، سیستم عامل نخستین جای در دسترس روی هارد را پیدا می کند و اطلاعات جدیدی را روی آن می نویسد. به این ترتیب، تا وقتی که اطلاعات جدید روی اطلاعات قبلی ننشیند، عملا امکان بازیابی فایل های پاک شده وجود دارد. ساده ترین راه برای پاک کردن اطلاعات موجود روی هارد، پر کردن آن با اطلاعات جدید است. برای این کار نرم افزارهایی هم وجود دارد که در عمل همه هارد را با صفر یا یک (یا داده های تصادفی) پر می کنند.

3. در برق ماندن لپ تاپ باتری آن را خراب می کند

این جمله درباره بسیاری از لپ تاپ های امروزی صدق نمی کند. بیشتر لپ تاپ ها و شارژرهای با کیفیت امروزی به قدری هوشمند شده اند که بتوانند در صورت پر شدن شارژ باتری لپ تاپ، به صورت خودکار جریان برق را قطع کنند. پس از قطع شدن جریان برق، برای مدت کوتاهی از باتری استفاده می شود و سپس دوباره جریان برقرار می شود تا شارژ باتری به ۱۰۰ درصد برسد.

۴. باید هر شب کامپیوترتان را شات داون کنید

اگر از کامپیوتری استفاده می کنید که ظرف 10 سال اخیر ساخته شده، شات داون کردن آن کاری نیست که لازم باشد به طور مرتب انجام بدهید. البته لازم نیست کامپیوتر یا لپ تاپتان در تمام طول شب روشن بماند و برق مصرف کند، اما در حالت «اسلیپ» هم تقریبا هیچ مصرفی نخواهد داشت ضمن این که روز بعد، کامپیوترتان به محض روشن شدن آماده استفاده خواهد بود. در حالت پیش فرض برای اسلیپ کردن یک لپ تاپ معمولی کافی است نمایشگر آن را ببندید. حتی کامپیوترهای قدرتمند رومیزی را هم به سادگی می شود روی حالت اسلیپ گذاشت.

راه حل دیگر استفاده از حالت «هایبرنیت» (hibernate) است. در این حالت تمام اطلاعات رم روی هارد ذخیره می شود و دفعه بعدی که کامپیوتر را روشن می کنید، این اطلاعات دوباره روی رم قرار می گیرد و کامپیوتر آماده کار می شود. به این ترتیب تمام نرم افزارها و فایل های بازی در همان حالت قبلی به نمایش در خواهند آمد. ضمن اینکه در حالت هایبرنیت کامپیوترتان هیچ برقی مصرف نخواهد کرد. حتی می توانید عملکرد دکمه پاور را طوری تعریف کنید که با فشار دادن آن، کامپیوتر هایبرنیت شود. روی هم رفته، هر چندبرای انجام برخی تنظیمات با نصب به روزرسانی ها مجبورید کامپیوترتان را ری استارت کنید، اما هیچ دلیلی وجود ندارد که بخواهید هر روز آن را ری استارت یا شات داون کنید.

5. دایناسورها کاملا منقرض شده اند

نه! دایناسورها منقرض نشدند. «انقراض» یک گروه، مفهومی دقیق و روشن دارد؛ یعنی نسل تمام اعضای آن گروه به طور کلی ناپدید شود. برای نمونه اگر روزی همه پستانداران منقرض شوند و تنها انسان ها روی زمین باقی بمانند، نمی توانیم بگوییم «نسل پستانداران منقرض شد»، چون هنوز یک نماینده روی زمین دارند. اگر نسل انسان ها هم منقرض شود و به عنوان مثال خفاش ها یا وال ها باقی بمانند، هر چند ظاهر خفاش ها و وال ها با بیشتر پستانداران دیگر تفاوت زیادی دارد، ولی باز هم اینها نماینده و از تبار پستانداران هستند. در مورد دایناسورها هم چنین اتفاقی افتاده است.

درست است که نسل دایناسورهای شاخدار، دایناسورهای منقار اردکی، دایناسورهای گردن دراز غول آسا و دایناسورهای شکارچی درشت جثه منقرض شده، اما نسل دایناسورهای کوچک و پردار و همه چیزخوار هنوز به قوت روی زمین باقی است و تعداد گونه های زنده و کنونی آنها دو برابر تعداد گونه های زنده و کنونی پستانداران است. مشکل بزرگی که در این رابطه وجود دارد این جاست که بشر از مدت ها پیش، این دایناسورهای زنده را می شناخته و وقتی در سده نوزدهم برای نخستین بار با سنگواره دایناسورها روبرو شد، درک درستی از ظاهر واقعی صاحبان سنگواره ها در زمان زندگی شان نداشت و ابتدا تصور می کرد که آنها صرفا مارمولک های غول آسا بودند.

گرچه در همان سده نوزدهم دانشمندانی مانند «هاکسلی» بودند که نشان دادند پرندگان از نسل دایناسورها تکامل یافتند، اما تا اواخر سده بیستم طول کشید تا این موضوع به درستی فهمیده و مورد قبول واقع شود. ما مدت هاست عادت کرده ایم درباره دو گروه ظاهرا متفاوت فکر کنیم: دایناسورها (که از اول فکر کردیم خزندگانی غول آسا هستند) و پرندگان (که از اول فکر کردیم گروهی متمایز از خزندگان هستند). حالا چند دهه است که موضوع کاملا روشن شده و می دانیم نه دایناسورها چندان شبیه بقیه خزندگان بوده اند، نه پرندگان چندان با بقیهی دایناسورها تفاوت دارند و گرچه خیلی از گروه های دایناسورها منقرض شدند، اما خوشبختانه هنوز بخش مهمی از زیست بوم های زمین زیر پاها (و بال های) دایناسورهاست.

۶. زیر آتش فشان دریایی از مواد مذاب قرار دارد

مواد مذابی که از آتش فشان و دل زمین فوران می کنند و بیرون می ریزند، در نتیجه ذوب سنگ ها و رسوبات در اعماق زمین به دلیل حرارت و فشار نسبتا زیاد در عمق زیاد پوسته به وجود می آیند. بسیاری از آتش فشان ها در نتيجه رانده شدن صفحات پوسته زمین به زیر یکدیگر پیدا می شوند. در نتیجه این حرکت پوسته ها و تماس آنها با یکدیگر، حرارت و فشار موجود باعث ذوب شدن سنگ ها می شود و این مواد مذاب به دلیل وزن سبکتری که پیدا می کنند، از طریق درزها و شکاف های موجود از اعماق پوسته به سطح زمین می رسند و آتشفشان ها تشکیل می شوند،

بنابراین تصور وجود دریایی از مواد مذاب زیر کوه های آتشفشانی صحیح نیست؛ مگر این که منظورمان از دریای مواد مذاب، جبه زمین باشد که کیلومترها زیر پوسته زمین قرار گرفته و در قسمت های میانه، حالت مایع دارد، ولی در اعماق زیاد، به دلیل فشار بسیار زیاد، دوباره به حالت جامد در می آید. البته زیر برخی آتشفشان ها که سازوکار تشکیل آنها عواملی به جز رانش صفحات پوسته زمین است. شاید اتاقک هایی بسیار بزرگ از مواد مذاب وجود داشته باشد، اما باز هم نمی توان این اتاقک های مذاب را «دریای گدازه» تصور کرد.

7. در ایران هم الماس داریم

الماس، یکی از کانی های گرانبهایی است که تنها در نقاط معدودی از زمین یافت می شود. سنگ های حاوی الماس طی دوره ای خاص در گذشته زمین تشکیل شده اند و تحت فشار بسیار بالای اعماق زمین و در شرایط خاصی که همه جا وجود ندارد، به الماس تبدیل شده اند. امروزه این سنگ ها و به تبع، معادن الماس تنها در نقاط معدودی از دنیا از جمله آفریقای جنوبی، هند و سیبری یافت می شوند. تاکنون به جز در این نواحی و خارج از سازوکار شناخته شده تشکیل الماس که در این نواحی دیده می شود، هیچ نمونه دیگری از الماس یا صخره های حاوی الماس کشف نشده است؛ بنابراین با اطمینان می توان گفت بسیاری از نقاط دنیا از جمله ایران فاقد این کانی با ارزش هستند و هرگونه ادعایی در این زمینه، فریبی بیش نیست.

۸. ۹۵ درصد اقیانوس ها هنوز کاوش نشده است

قول مشهوری که می گویند تنها پنج درصد اقیانوس ها کاوش شده و 95 درصد آن ناکاویده باقی مانده است، چندان دقیق نیست. برای نمونه درباره حیات در اقیانوس ها می دانیم که دست کم یک سوم جانداران اقیانوس ها را شناسایی کرده ایم و گرچه راهی طولانی برای شناخت همه ساکنان اقیانوس باقی مانده، ولی نسبت نایافته ها به یافته ها، 95 به پنج (یعنی 19 به یک) هم نیست. از طرف دیگر پویش عوارض زمین شناسی کف اقیانوس هم با دقت بیشتر از پنج کیلومتر به طور کامل انجام شده است. یعنی هر عارضه زمین شناختی که در کف اقیانوس باشد و اندازه ای بزرگتر از پنج کیلومتر داشته باشد، روی نقشه ثبت شده است.

با این حال باید اذعان کرد که نقشه دقیق و کامل اقیانوس ها هنوز تکمیل نشده است. در مقام مقایسه، 98 درصد سطح سیاره زهره با دقت بیشتر از 100 متر، کاوش شده است؛ یعنی هر پدیده بزرگتر از 100 متر در 98 درصد سطح زهره روی نقشه های ما ثبت شده ولی چنین دقتی درباره سطح اقیانوس های زمین، هنوز به دست نیامده است. در حال حاضر تنها 10 تا 15 درصد کف اقیانوس های زمین، با چنین دقتی نقشه برداری شده اند. علت اصلی ناکاویده ماندن قعر اقیانوس ها اینجاست که امواج ماکروویو نمی توانند در آب نفوذ کنند و عملا امکان نقشه برداری ماهواره ای از کف دریا وجود ندارد.

اما به روش های دیگری می توان چنین کاری انجام داد. برای نمونه اگر کوهی زیر آبی وجود داشته باشد، انباشت توده جرم در این کوه باعث افزایش موضعی گرانش می شود و این گرانش ناچیز سبب می شود ارتفاع سطح آب بر فراز کوه، به مقدار ناچیز سبب می شود ارتفاع سطح آب بر فراز کوه، به مقدار ناچیزی با سطح آزاد آب اختلاف داشته باشد. این اختلاف را می توان به کمک ماهواره ها رصد کرد و با عملیات پیچیده ریاضی، تاثیر امواج و کشند را از آن حذف کرد تا متوجه شویم در کدام نقاط زیر دریاها، عوارض زمین شناسی مانند کوه های زیر آبی وجود دارد.

9. خفاش ها کورند

نه! همه خفاش ها می توانند ببینند، اما بسیاری از آنها برای یافتن غذا از دیگر حواس خود کمک می گیرند. برای مثال، خفاش های حشره خوار برای دنبال کردن حشره ها از حسی به نام پژواک جایابی (Echolocation) بهره می گیرند. آنها هنگام پرواز صدای کلیک مانندی با دهان یا بینی خود تولید می کنند و به پژواک یا بازگشت صدای برخورد کرده به پشه یا پروانه گوش می دهند. سپس به دنبال پژواک صدای خود پرواز می کنند تا به طعمه برسند.

خفاش های میوه خوار برای پیدا کردن غذا در شب، هم به حس بویایی قوی و هم به چشمان بزرگ شان وابسته اند. آنها میوه ها و شهد گل ها را بو می کشند و به سوی آنها پرواز می کنند. اما اگر نور مهتاب نباشد، خفاش های میوه خوار نمی توانند به خوبی ببینند و پرواز کنند و گرسنه می مانند. آنها برای یافتن غذا به دیدن و بو کشیدن نیاز دارند. اگر خفاش ها می توانند به خوبی ببینند، پس چرا مردم می گویند که خفاش ها کور هستند؟ ممکن است برای این باشد که خفاش ها شبگرد هستند. چون آنها وقتی هوا تاریک است، شکار می کنند، برخی از مردم گمان می کنند که خفاش ها هرگز از چشمان خود بهره نمی گیرند.

۱۰. یک سال بشری برای سگ ها، هفت سال طول می کشد

قول عامیانه ای وجود دارد که بیان می کند، یک سال برای انسان ها، برابر با هفت سال برای سگ هاست. این موضوع شاید به عمر کوتاه تر سگ ها اشاره داشته باشد و سرعت پیر شدن آنها که امری طبیعی و ذاتی است. بیشتر سگ ها پیش از رسیدن به سن ده سالگی خواهند مرد و اگر بر اثر بیماری یا حادثه کشته نشوند، نهایتا به سرطان مبتلا می شوند و می میرند. اما این عبارت بیشتر به «درک زمان» ارتباط دارد و البته «درک زمان»، امری نسبی و البته بسیار پیچیده است.

رفتارشناسی به ما نشان می دهد درک زمان، در جانوران مختلف متفاوت است و حتی نظریه ای می گوید درک خاص ما انسان ها از زمان با تمام پیچیدگی هایش، از طریق دستگاه هایی که اختراع کرده ایم، میسر شده است، در حالی که دیگر جانداران و از جمله سگ ها، از چنین امکاناتی بی بهره اند و شاید حتی زمان برای آنها، مفهومی بسیار ساده تر از چیزی باشد که در ذهن یک انسان وجود دارد. از آنجا که درک زمان در مغز جانوران تا حد زیادی وابسته به سرعت انباشت اطلاعات در حافظه است، حتی برای انسان هایی با تجربیات مختلف هم سرعت گذشت زمان ممکن است متفاوت به نظر برسد. از این نظر نمی توان این موضوع را میان جانداران مختلف مقایسه کرد و به چنین نسبت های عجیبی رسید.