ندانستنی‌های جالب (۷)

مجله همشهری دانستنیها - جلال افشار:

1. نوشیدن قهوه باعث اختلال در خواب می شود

چای و قهوه به دلیل کافئین و ترکیب های دیگرشان، باعث افزایش سطح هوشیاری و بی خوابی می شوند. ما در زمان خواب، نیاز به آرامش داریم. به همین دلیل باید میزان مصرف این نوشیدنی ها را کنترل کنیم. اما گفته بالا به این معنی نیست که باید مصرف قهوه، چای، نسکافه و نوشیدنی های مشابه را به دلیل ایجاد اختلال در خواب متوقف سازیم. اگر میزان مصرف از حد مناسب فراتر رود، ممکن است شاهد بی خوابی باشیم؛ اما با مصرف متعادل این نوشیدنی ها، مشکل بی خوابی به وجود نمی آید.

از سوی دیگر، هر قهوه ای با هر شیوه ای که آماده شود، به هر حال دارای درصدی کافئین است. اما محرک بودن کافئین ارتباط مستقیم با ساختمان بدن شما دارد؛ به این معنی که هر کس دارای آستانه تحملی نسبت به کافئین است که منحصر به همان فرد و متفاوت از دیگری است. میزان تحمل بدن نسبت به کافئین وابسته به ژنتیک شماست، اگرچه از تاثیر عادت هم نمی توان غافل شد. بنابراین حتی در مورد تاثیر بی خوابی قهوه روی افراد نمی توان حکم واحدی صادر کرد.

۲. افرادی که دچار اختلال روانی می شوند هیچ وقت بهبود پیدا نمی کنند

بسیاری از مردم ابتلا به اختلال روانی را پایانی برای زندگی سالم فرد می دانند و به همین دلیل هم خیلی وقت ها، از پذیرش این که به یک اختلال روانی مبتلا شده اند، فراری هستند و آن را انکار می کنند. این باور، در بیشتر موارد کاملا اشتباه است. مجموعه ای از عوامل، از جمله ژنتیک، سبک زندگی، تجربه های دوران کودکی، استرس ها و ... می توانند در دورانی از زندگی هر فرد، باعث بروز اختلال روانی شوند که گذرا و قابل درمان است. مواردی که تا پایان عمر با فرد می مانند، بسیار محدود و در مقایسه با دیگر اختلالت درمان پذیر، نادرند.

3. ماه کامل بر روان انسان تاثیر دارد

از قدیم افسانه های زیادی مبنی بر این که ماه کامل، رفتار و حتی ویژگی های شخصیتی و فیزیکی افراد را تغییر می دهند، وجود داشته اند. تقریبا تمام داستان هایی که از گرگینه ها ذکر می شود، نقش مهمی برای ماه کامل قائل شده اند. اما آیا واقعا ماه کامل می تواند روی روان ما اثری داشته باشد؟

برخی بر این باورند که چون بخش زیادی از بدن ما از مایعات تشکیل شده، مشابه اثری که ماه بر جزر و مد دریا دارد، روی ما هم موثر است. برخی دیگر می گویند اجداد ما به دلیل روشنی شب های کامل، خواب و امنیت شان مختل می شد و برای همین، داستان های قدیمی از این شب ها باب شده است؛ اما هیچ یک از این ادعاها، پشتوانه علمی ندارد و هیچ تحقیق علمی ثابت نکرده است که ماه کامل، به طور مستقیم، روی روان افراد اثر می گذارد و باعث احساس افسردگی، خشونت یا پرخاشگری می شود.

۴. مردها کم حرف تر از زن ها هستند

اگر حرف زدن را کلی ببینیم، شاید یک زن در طول روز کمتر از یک مرد هم حرف بزند. درست ترش این است که بگوییم زن ها بیشتر از طریق حرف زدن به ابراز خود و احساسات شان می پردازند یا بیشتر عادت دارند با دوستان خود از زندگی و تجربه های شان بگویند و از این طریق، شبکه اجتماعی حمایتی برای خود ایجاد می کنند که به آنها کمک می کند هم بهتر فکر کنند و هم بهتر از عهده موقعیت های زندگی خود بر آیند. برعکس، مردان ترجیح می دهند سکوت کنند یا وقتی به حرف می آیند که به دنبال راه حل بگردند؛ اما برای زنان، خود فرایند حرف زدن، یک راه حل برای بسیاری از مسائل شان است و وقتی شروع به حرف زدن می کنند، ضرورتا بدان معنا نیست که راه حل می خواهند. پس نمی توان گفت تفاوتی در میزان حرف زدن هست، بلکه کارکرد حرف زدن برای زنان و مردان متفاوت است.

5. مغز ما بعد از سنی مشخص دچار سراشیبی و افول می شود

این که مغز ما هم مانند بقیه اعضای بدن مان از سلول ساخته شده و این سلول ها با گذر سن، کم کم وارد فاز پیری می شوند، درست است؛ اما این که مغز به طور کلی دچار کاهش عملکرد شود، رو به افول برود یا دچار اختلال شود، چنان که بیشتر مردم فکر می کنند به سن وابسته نیست؛ بلکه خیلی به ژن های ما و تجربیات ما بستگی دارد. این موضوع همچنین به این که چه سبک زندگی ای را انتخاب کرده باشیم هم، وابسته است.

هر چه بیشتر و بهتر از مغز استفاده کرده باشیم، سن کاهش عملکرد سلول های مغزی را عقب انداخته ایم. نمونه های بسیاری در دنیا داریم که در سنین بالا، از سلامت کامل عقل برخوردارند و حتی همچنان به پژوهش های علمی، عمل های جراحی، محاسبات پیچیده، نظریه پردازی و بسیاری از فعالیت های مغزی دشوار دیگر مشغولند. پس به جای بهانه کردن سن، بدانیم که کم کاری کرده ایم و مغزمان نیاز به تمرین و کار بیشتر و مفیدتر دارد تا بتواند کارکرد بالای خود را حفظ کند.

۶. زن ها از مردها عاطفی ترند

همه ما مردانی را می شناسیم که از بسیاری از زن ها عاطفی ترند؛ به خصوص در دنیای امروز که مردان هم به ابراز احساسات تشویق می شوند و دیگر لازم نیست مانند ایام قدیم، احساسات خود را مخفی نگه دارند، بیشتر می بینیم که از نظر تجربه عواطف و احساسات، تفاوت بین افراد، فرد به فرد بیشتر از تفاوت بین دو جنس با دسته بندی کلی جنسیتی است.

البته ممکن است مردان و زنان، همچنان روش های ابراز متفاوتی را ترجیح بدهند که تا حد زیادی به فرهنگ و عرف اجتماعی هم بستگی دارد. خیلی از زنان، روش های اغراق آمیزتر، شلوغ تر یا دست کم نمایشی تری را انتخاب می کنند، چون این باور را هم در درون دارند که از آنها چنین انتظاری می رود. برعکس، بیشتر مردان سعی می کنند با متانت بیشتر و حساب شده تری احساسات خود را بروز بدهند؛ باز هم چون باور دارند از آنها چنین انتظاری می رود.

7. چپ دست ها از راست دست ها باهوش تر و موفق ترند

مدت ها به چپ دست ها به عنوان افرادی عجیب و غریب نگاه می شد که مشکلی دارند که نمی توانند مانند بقیه برای انجام کارهای شان، از دست راست استفاده کنند و به همین دلیل هم فشار زیادی از سوی والدین و معلمان روی بچه ها بود که چپ دست نشوند. بعدها، مشخص شد که برتری یک دست، صرفا یک ویژگی است و اگرچه اکثریت با راست دست هاست، اما چپ دست ها غیر عادی و مشکل دار نیستند. اما به عادت افراط و تفریط، این بار کفه ترازو رفت به سمتی که اصلا چپ دستی خیلی هم خوب است

و افراد چپ دست بسیاری از ویژگی های مثبت و محاسنی را دارند که راست دست ها با در آنها ضعیف ترند یا دست کم به پای چپ دست ها نمی رسند. یکی از فرضیه هایی که به این نگاه دامن می زد، تفاوت در برتری نیم کره های مغزی بود؛ برای نمونه می گفتند که در چپ دست ها، نیم کره راست مغز برتر است و در نتیجه این افراد قوه تجسم فضایی بیشتری دارند، پس هنرمندان بهتری می شوند یا جزئیات را بهتر می بینند و درک می کنند

و همچنین احساساتی تر و خلاق تر هم هستند. برعکس، راست دست ها چون نیمکره چپ مغزشان برتر است، بیشتر منطقی اند و در حساب و کتاب موفق ترند. ولی امروزه محققان این طور عنوان می کنند که اولا برتری یک دسته نشانه برتری یک نیم کره مغزی نیست و دوما، چنین خط کشی دقیق و مشخصی بین عملکردهای دو نیم کره مغز وجود ندارد و نمی توانیم آدم ها را براین اساس دسته بندی کنیم. سوم این که هوش و خلاقیت، تعاریف گسترده تری پیدا کرده اند و در نهایت، نمی توان گفت که یک نفر به این دلیل که چپ دست است، لزوما خلاق تریا باهوش تر از یک فرد راست دست است.

۸. ایستادن در کنار ماکروویو خطرناک است

همه ما ممکن است این تذکر را از قول پدرها و مادرهای مان شنیده باشیم که ایستادن جلوی در یک ماکروویو روشن خطرناک است. اما حقیقت چیز دیگری است. همان طور که می دانید ماکروویوها از طریق تاباندن امواج ماکروویو به غذا و سرعت بخشیدن به جنبش مولکول های آب درون غذا (و بالا بردن حرارت آب از این طریق) غذا را گرم می کنند. باور رایج این است که تشعشعاتی که از داخل دستگاه به بیرون نشت می کند، روی ما که نزدیک دستگاه ایستاده ایم، اثری نامطلوب خواهد داشت. اما در حقیقت این طور نیست، در تمامی دستگاه های ماکروویو برای جلوگیری از انتشار امواج دستگاه به خوبی عایق بندی شده است.

به این ترتیب بر اساس معیارهای استاندارد حتی اگر در فاصله کمتر از پنج سانتی متری در دستگاه ایستاده باشید، تنها تحت تأثیر کمتر از پنج میلی وات تشعشع ماکروویو به ازای هر سانتی متر مکعب قرار می گیرند. این میزان به مراتب کمتر از حدی است که بتواند برای بدن انسان خطرساز باشد. در مقام مقایسه، تشعشع امواج منتشره از سوی گوشی تلفن همراه شما از ماکروویوی که در آشپزخانه دارید، بیشتر است.

9. ایمنی خودروهای شاسی بلند بیشتر است

این باور که خودروهای شاسی بلند مثل SUVها از ایمنی بیشتری نسبت به خودروهای معمولی برخوردارند، آن قدر باور رایجی است که در یک بازه کوتاه بین سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۲ موجب رشد ۲۵۰ درصدی فروش این خودروها شده بود؛ باوری که در حقیقت از خیلی جهات اشتباه است. خودروهای شاسی بلند اگر چه در تصادفات روبه رو نسبت به خودروهای معمولی از ایمنی بهتری برخوردارند،

اما مرکز ثقل بالاتر خود تمایل بیشتری به چپ کردن و غلتیدن دارند و وزن بیشتر آنها هم شرایط را بدتر می کند. براساس آمارهای منتشرشده خودروهای شاسی بلند در ۳۷ درصد از تصادفات مرگبار خود چپ کرده اند، در حالی که این میزان برای خودروهای سواری معمولی تنها ۱۵ درصد است. به علاوه در تصادفات منجر به چپ شدن یا غلت زدن خودرو، در ۵۳ درصد موارد سرنشینان SUVها کشته یا به شدت زخمی شده اند، در حالی که این میزان برای خودروهای سواری باز هم تنها ۱۹ درصد بوده است. همه اینها یعنی خودروهای شاسی بلند تنها به این خاطر که بزرگتر و سنگین تر از خودروهای سواری معمولی هستند، ایمنی بیشتری ندارند.

۱۰. خودروهای الکتریکی آلایندگی ندارند

یکی از باورهای رایج این روزهای دنیای ما این است که ماشین های الکتریکی آلایندگی ندارند. این باور در حقیقت تنها در شرایط بسیار خاصی می تواند درست باشد. این درست است که ماشین های الکتریکی چون به موتور درون سوز متکی نیستند و از سوخت فسیلی استفاده نمی کنند، مستقیما هیچ آلایندگی ندارند؛ با این حال فاکتوری که عموما فراموش می شود منبع انرژی است که نیروی الکتریکی مصرفی این خودروها از آن تولید شده است. در حال حاضر بخش عمده ای از برق مصرفی دنیاما در نیروگاه ها با مصرف سوخت های فسیلی تولید می شود. به این ترتیب وقتی شما برق مصرفی خود را از یک نیروگاه سوخت فسیلی دریافت می کنید، عملا تنها اتفاقی که می افتد این است که محل تولید آلودگی را از خودرو به نیروگاه برق منتقل کرده اید.

یعنی اگرچه خودرو خودش با مصرف سوخت فسیلی، آلودگی تولید نکرده است، اما برق مصرفی آن با تولید آلودگی ناشی از همان سوخت های فسیلی تولید شده است. به این ترتیب تعریف اولیه خودروهای الکتریکی به عنوان خودروهای پاک تنها زمانی می تواند صحیح باشد که تمام برق مصرفی آن از طریق انرژی های بازگشت پذیر مانند توربین های بادی، آبی یانیروگاه های خورشیدی تأمین شده باشد. بر اساس آمارها، امروزه همچنان بیش از 80 درصد انرژی مصرفی دنیای ما به وسیله سوخت های فسیلی تأمین می شود و سهم انرژی های بازگشت پذیر و اتمی روی هم به زحمت به 20 درصد می رسد.