رفتار عجیب جانوران که توضیح علمی و منطقی ندارد (۱)

وبسایت روزیاتو - حسین علی پناهی: محققان حوزه جانورشناسی روز به روز چیزهای بیشتری را در مورد جانوران کشف می کنند و هر بار نیز راز بزرگی از زندگی این موجودات شگفت انگیز حل می شود. همه می دانیم که جانوران کارهایی را به صورت منظم و مرتب انجام می دهند و این کارها به صورت عادت درآمده که گاهی مادرزادی و گاهی اکتسابی هستند. البته باید اعتراف کرد که ما هنوز چیزهای زیادی را در مورد جانوران نمی دانیم که سال ها و شاید قرن ها طول بکشد که جوابی برای این رفتارهای عجیب و غریب حیوانات پیدا کنیم. در ادامه ی این مطلب می خواهیم شما را با حیواناتی آشنا کنیم که به دلیل رفتارهای خاص مورد توجه و تحقیق قرار گرفته اما هنوز هیچ جواب درستی در مورد علت بعضی از رفتارهای خاص آن ها ارائه نشده است.

۱- چرا گاوها هنگام چریدن رو به شمال یا جنوب می ایستند؟

برای انسان ها فرقی ندارند که هنگام غذا خوردن رو به کدام سمت ایستاده باشند اما این مسئله برای گاوها اهمیت دارد و تقریباً هر گاوی در اقصی نقاط جهان هنگام ناهار رو به شمال یا جنوب خواهد ایستاد. اگر چه ما می دانیم که آن ها چگونه این کار را انجام می دهند اما هیچ نمی دانیم که دلیل این شیوه ی چریدن چیست. بر اساس مطالعات اتجام گرفته، گاوها می توانند میدان مغناطیسی زمین را حس کرده و بدن خود را در هنگام چریدن با آن هماهنگ کرده و رو به شمال یا جنوب بایستند، درست مانند یک قطب نما.

محققان آلمانی که این موضوع جالب را کشف کرده اند، دریافته اند که جانوران دیگری مانند آهو ها نیز رفتار مشابهی دارند و ظاهراً هیچ دلیل خاصی برای این روش جالب وجود ندارد. پرندگان برای جهت یابی در طول دوران مهاجرت، بدن خود را با میدان مغناطیسی زمین هماهنگ می سازند اما آیا تا به حال دیده اید که گاوی مهاجرت کند، حتی به اصطبل بغلی؟ در واقع پستانداران هیچ گاه به روش پرندگان از میدان مغناطیسی زمین برای مهاجرت استفاده نمی کنند هر چند مهاجرت نیز در میان پستانداران دیده می شود اما مهاجرت در این دسته از جانوران بدون توجه به میدان مغناطیسی زمین انجام می گیرد. البته باید بدانید که به ندرت پیش می آید جانوران کاری را بی هدف انجام دهند زیرا تلف کردن زمان بدون هیچ دلیل خاصی به معنای از بین بردن زمان ارزشمندی است که می تواند برای خوردن غذا به کار برده شود.

پس بدون شک گاوها نیز از رو کردن به شمال یا جنوب در حال چریدن دلیل خاصی دارند. شاید این موضوع بدین دلیل باشد که در روزگاران گذشته این گاوها نیز مانند پستانداران وحشی دیگر مهاجرت می کردند و در واقع رو کردن به شمال یک ویژگی باقیمانده از دوران تکامل این پستاندار باشد. البته این موضوع فقط در حد یک نظریه بوده و هنوز دلیل علمی و مستدلی برای این رفتار عجیب گاوها ارائه نشده است.

۲- چطور جانوران می توانند وقوع زمین لرزه را از چند روز یا چند هفته قبل پیش بینی نمایند؟

مطالعات نشان داده که جانوران می توانند وقوع زمین لرزه را دقایقی قبل از آن حس کنند و این قابلیت جانوران در روزگاران بسیار دور نیز کشف شده بود. حتی دلیل این موضوع نیز مشخص شده است: بر اساس تحقیقات موسسه ی تحقیقات زمین شناسی ایالات متحده از هر زمین لرزه دو نوع موج متفاوت ساتع می شود. یکی از این امواج، امواج بزرگ S نامیده می شوند و امواج دیگر که بسیار کوچک تر بوده و امواج P نام دارند و کمی قبل از رسیدن امواج S خود را نشان می دهند. جانوران، برخلاف انسان ها می توانند امواج P را حس کنند از این رو زمانی که این امواج را حس می کنند می دانند که زمان فرار رسیده است.

پس اگر حیوانات خانگی شما ناگهان ترسیده و با رفتار عجیب به سمت ارتفاعات فرار کردند حتما به دنبال آن ها بروید زیرا در حدود ۵ ثانیه آینده همه چیز در اطراف شما به لرزه درخواهد آمد. اما موضوع گیج کننده این است که برخی از جانوران می توانند وقوع زمین لرزه را از روزها یا حتی هفته ها قبل متوجه شوند. بر اساس گزارش های تاریخی، در سال ۳۷۳ قبل از میلاد مسیح زلزله ی عظیم و مخربی در یونان باستان رخ داد اما روزها قبل از وقوع زلزله، موش ها، مارها و حتی هزارپاها نیز از محل فرار کردند و بدین ترتیب ساکنان آن منطقه دریافتند که اتفاق ناخوشایندی در راه است. تا به امروز مشخص نشده که جانوران چطور این موضوع را روزها قبل از وقوع آن حس می کنند.

بر اساس مطالعات یک محقق به نام جزوف کیرشوینگ، به نظر می رسد که علائم متعددی برای وقوع زلزله وجود دارد که بسیاری از آن ها هفته ها قبل از وقوع زلزله خود را نشان می دهند اما انسان به هر دلیلی هنوز آن ها را کشف نکرده و متوجه آن ها نشده است اما حیوانات به خوبی آن ها را درک می کنند. این تئوری منطقی به نظر می رسد هر چند که هنوز هیچ نشانه ای در این خصوص یافت نشده است.

۳- چرا شامپانزه ها با یکدیگر وارد نبردهای خونین گروهی می شوند؟

شامپانزه ها به همان اندازه که روی دوچرخه جذاب و دوست داشتنی جلوه می کنند در واقعیت بدجنس و خشن خواهند بود. این گونه ی جانوری در واقع ان قدر بدجنس است که هم نوع خود را شکار کرده، می کشد و او را با ولع تمام خواهد خورد. از همه بدتر این که این گونه ی جانوری چنین رفتار وحشیانه ای را به صورت کاملاً هماهنگ شده، با روش های خاص، به صورت گروهی انجام می دهد که در واقع می توان عبارت «جنگ» را برای ان به کار برد. بله باور نکردنی است اما بارها و بارها دیده شده که یک گروه یا قبیله از شامپانزه ها به گروه مجاور حمله کرده اند پس باید بدانید که داستان فیلم های «سیاره میمون ها» (Planet Of the Apes) چندان هم فانتزی و غیرواقعی نیست.

از آن جایی که این گونه ی جانوری مانند بسیاری از گونه های دیگر تنها برا سیر کردن شکم خود شکار می کند، دلیل چنین رفتار شبه بشری شامپانزه ها مشخص نشده است. البته تئوری های مختلفی در این مورد وجود دارد. یکی از محققان دانشگاه هاروارد به نام ریچارد ورانگام تئوری جالب اما تاریکی دارد. به عقیده ی ورانگام، شامپانزه ها به هم اعلان جنگ می دهند زیرا ذاتاً موجودات خشنی هستند درست شبیه آن چه که در مورد انسان ها صدق می کند. از آن جایی که شامپانزه ها و انسان ها اشتراکات بسیاری دارند و از یک خانواده هستند،ورانگام نتیجه می گیرد که دلیل خشونت گروهی شامپانزه ها نیز می توانند دلیل مشابهی مانند خشونت انسان ها داشته باشد.

البته برخی دیگر نیز این ایده که ژن خشونت و جنگ در خون شامپانزه ها وجود دارد را مردود دانسته اند و اعلام کرده اند که دلیل خشونت های گروهی دسته های شامپانزه ها علیه یکدیگر دخالت انسانی در زندگی آن ها بوده است. در واقع انسان ها در حال بریدن درختان و تخریب جنگل ها در مقیاس گسترده هستند و به همین دلیل باعث شده اند که قلمرو شامپانزه ها به شدت کاهش یابد و همین موضوع شامپانزه ها را به سمت خشونت بیشتر و درگیری های شدید گروهی سوق داده است. علاوه بر این انسان ها به شامپانزه ها غذاهایی می دهند که در طبیعت یافت نمی شود و به همین دلیل شامپانزه ها برای بدست آوردن این غذاهای خوشمزه اما نایاب رو به خشونت آورده و به شدت با هم درگیر می شوند.

۴- کوسه ها چکونه مسیریابی می کنند؟

چیزهای زیادی در مورد کوسه ها وجود دارد که ما نمی دانیم، برای مثال ما دقیقا نمی دانیم که این جانوران دریایی چگونه علی رغم تاریک بودن اقیانوس ها، خالی بودن و فضای آبی آن ها مسیر خود را پیدا می کنند. در واقع کوسه ها بدون این که تلاش زیادی داشته باشند هر کجا که بخواهند می روند و بعضی مواقع این سفر آن ها هزاران مایل را در بر می گیرد بدون این که کوسه ها گم شوند. هنوز محققان نتوانسته اند دریابند که این گونه ی جانوری شگفت انگیز چگونه مسیر خود را در اقیانوس ها پیدا می کند. محققان کالیفرنیایی بر این باورند که کوسه ها با استفاده از حس بویایی شان مسیریابی می کنند.

در این مطالعات گروهی از کوسه ها به محلی در ۱۰ کیلومتری محل زندگی خود برده شدند و سپس توپ هایی پر شده از پارچه ی کتان در بینی آن ها قرار داده شد و در کمال ناباوری دیده شده که کوسه ها در مسیر مخالف محل زندگی خود به حرکت درآمدند. کوسه هایی که در بینی آن ها چیزی قرار داده نشده بود خیلی سریع مسیر درست را در پیش گرفته و به کمین گاه های خود بازگشتند اما دیگر کوسه ها کاملاً بی هدف و خیلی آرام و کند حرکت کرده و به هر طرف سرک می کشیدند. این موضوع نشان می دهد که کوسه ها بو می کشند. بر اساس مطالعات انجام گرفته، هر چه به خشکی نزدیک تر شویم مولکول های شیمایی بیشتری وجود دارد و کوسه ها این موضوع را حس کرده و هر جا که بخواهند می روند.

اما برخی دیگر بر این باورند که این رفتار عجیب در کوسه ها به دلیل مسدود شدن حس بویایی آن ها نبوده بلکه آن ها به دلیل قرار گرفتن پارچه های کتانی در بینی شان دچار وحشت و سردرگمی شده و در نتیجه به ان عکس العمل نشان داده اند.

۵- چرا جانوران با هم بازی می کنند؟

شاید جواب این سوال بسیار ساده باشد: جانوران با هم بازی می کنند زیرا این کار لذت بخش است! علاوه بر این، جانوران با بازی کردن چیزهای زیادی را می آموزند. آموزش های بازی- مبارزه به آن ها یاد می دهد که در واقعیت چگونه بجنگند، به مدت طولانی با هم دوست باشند و غیره. اما اگر بیشتر به این موضوع فکر کنید در می یابید که این موضوع دستکم برای جانوران منطقی به نظر نمی رسد. بازی کردن به این معنا خواهد بود که جانوران مقداری از وقت خود را بیهوده هدر می دهند.

اما جانوران کارهای مهم تری دارند: باید غذا بخورند، مواظب بچه های خود باشند، تولید مثل کنند، مهمتر این که مواظب شکارچیان و خطراتی که در اطراف آن ها قرار دارد باشند. پس چه دلیلی دارد زمان باارزش خود را به گشت و گذار و بازی بیهوده گذراند در حالی که می توان از آن برای شکار، جفت گیری و افزایش شانس زنده ماندن استفاده نمود؟ مهم تر از آن این است که ایده ی یادگیری از بازی ها تاکنون هیچ گاه به طور علمی بررسی نشده و به اثبات نرسیده است و در واقع بسیاری از جانوران جوان چیز زیادی از بازی کردن با یکدیگر نمی آموزند.

پس باید یک دلیل واقعی برای این که چرا جانوران بازی می کنند وجود داشته باشد. هر چند تئوری های مختلفی در این مورد ارائه شده اما هنوز علت واقعی و علمی چنین موضوعی مشخص نشده است. برخی از تحقیقات نشان داده جانورانی که با هم بازی می کنند بهتر با استرس کنار می آیند، یا در آینده مستقل تر خواهند بود اما این موضوع در مورد تمامی گونه های جانوری صدق پیدا نمی کند. نکته ی دیگر این که در میان جانوران بازی های بسیار متنوعی وجود دارد که نمی توان عملکرد همه ی آن ها را یکی دانست.