قصه فروپاشی شوروی
۲۵ سال پیش در ۸ دسامبر ۱۹۹۱ در اقامتگاه دولت وقت بلاروس در "یسکولی"، سران این جمهوری و جمهوری های روسیه و اوکراین به پیمان تاسیس اتحادیه کشورهای مشترک المنافع دست یافتند که ۲۰ روز بعد به مرگ شوروی منجر شد.
ریشه این تصمیم کودتای شکست خورده اما تاثیرگذار شبانه ۱۸ اوت ۱۹۹۱ در اتحاد جماهیر شوروی زمان رهبری میخائیل گورباچف بود که ارکان بلوک حکومت کمونیستی را به لرزه درآورد و در مسیر فروپاشی بدون گریز قرار داد.
با روی کار آمدن گورباچف ۵۴ ساله پس از سران سالخورده اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۸۵ به عنوان اولین رهبری که دوران شکل گیری انقلاب بلشویکی را تجربه نکرده بود، شوک اجرای تغییرهای تدریجی مورد نظر وی در جامعه فوق العاده بسته سبب شد، اختلاف نظرهای گسترده ای بین مسئولان رخ دهد.
گورباچف اجرای همزمان و موازی دو برنامه اصلاحاتی "پروستریکا" و "گلاسنوست" سیاسی و اقتصادی را در دستور کار قرار داد که افزون بر ایجاد تغییرات اجتماعی و استقبال مردمی، مخالفت سران سالخورده و قدرتمندان اتحاد جماهیر شوروی را برانگیخت و سبب شد پیوستگی نظام کمونیستی را بشکند.
همزمان، میل گریز از مرکز بوریس یلتسین رییس جمهوری وقت روسیه به عنوان اصلی ترین بخش تشکیل دهنده اتحاد جماهیر شوروی و همچنین مخالفت های وی با گورباچف سبب شد، اختلاف ها و تهدیدها بیشتر شود.
وضعیت نامتوازن و بی ثبات سیاسی اجتماعی پیش آمده، گروهی از بلندپایگان اتحاد جماهیر شوروی را که نگران تداوم و تشدید این و ضعیت بودند، بر آن داشت با یک برنامه ریزی بسیار محرمانه شب ۱۸ آگوست ۱۹۹۱ طرح کودتا را اجرا کنند.
کودتا از سوی هشت عضو بلندپایه حزب کمونیست از جمله "ولادیمیر کریوچکوف" رئیس سازمان جاسوسی کا.گ.ب به رهبری "گنادی یانایف" معاون رییس جمهوری شوروی انجام گرفت که با برکناری میخائیل گورباچف از رهبری و محبوس کردن وی در استراحتگاه ییلاقی شبه جزیره کریمه در کناره دریای سیاه، کمیته اضطراری اداره کشور را تشکیل بدهند.
انگیزه کودتاچیان، جلوگیری از امضای قرارداد کنفدراسیون اتحاد شوروی بود و اعلام کردند که گورباچف در رهبری ناتوان است و به همین دلایل وضعیت فوق العاده اعلام شد.
تانکها و دهها دسته نظامی با فرماندهی مقام های کا.گ.ب به خیابانهای مسکو سرازیر شدند، اما صدها هزار مخالف کودتا در مراکز حساس دولتی بویژه اطراف خانه سفید محل شورای عالی حکومتی شوروی و همچنین اقامتگاه بوریس یلتسین که بعدها بنیانگذار روسیه نو شد، سنگربندی کردند که پس از سه روز رویارویی، کمیته کودتاچیان شکست را پذیرفت.
با وجود بازگشت گورباچف به مسکو و در دست گرفتن دوباره قدرت، اوضاع دیگر به حالت سابق بازنگشت و شکاف های روزافزون سبب شد شوروی با سرعت بیشتری به سوی نابودی پیش برود.
پس از این کودتا، علاقه به فروپاشی شوروی از سطح مردمی فراتر رفت و به رویکرد سیاسیون بلندپایه هم تبدیل شد، بگونه ای که هشتم دسامبر ۱۹۹۱ رهبران روسیه، اوکراین و بلاروس در یکی از مناطق جنگلی این جمهوری دیدار و پیمانی را امضا کردند که بر اساس آن کشورهای مستقل مشترکالمنافع به وجود آمدند و روسیه نیز خود را به عنوان جانشین اتحاد جماهیر شوروی معرفی کرد.
تاثیرهای ویران کننده این کودتا و سپس پیمان بلاروس، عمر ۷۴ ساله شوروی با بیش از ۲۲ میلیون و ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت متشکل از ۱۵ جمهوری در ۲۸ دسامبر ۱۹۹۱ را با تصویب قانون فروپاشی پایان داد و از دل آن روسیه و ۱۵ کشور مستقل شکل گرفتند که بزرگ ترین تحول تعیین کننده در نقشه سیاسی و جغرافیایی جهان پس از جنگ دوم جهانی شناخته می شود.
زن رهگذر کیفش را بر روی علامت "داس و چکش"فلزی که در خیابان های مسکو سرنگون شده قرار دادهاست. ۲۵ دسامبر۱۹۹۱
تظاهرات در لیتوانی با پرچم مستقل این کشور در "ویلنیوس"؛ تظاهر کنندگان خواستار استقلال این کشور از شوروی بودند؛ لیتوانی اولین کشوری بود که از شوروی اعلام استقلال کرد. ۱۰ ژانویه ۱۹۹۰
گفتگوی گورباچف با تظاهرکنندگان لیتوانیایی در "ویلنیوس" که خواهان استقلال این کشور از شوروی بودند. ۱۱ ژانویه ۱۹۹۰
عبور تانک های شوروی از جاده "گنجه" در آذربایجان شوروی برای مداخله در درگیری های قومی این منطقه؛ در ژانویه ۱۹۹۰ بیش از ۴۰۰ شهروند ارمنی ساکن باکو در یک پاکسازی قومی کشته شدند.
ازدحام جمعیت در یکی از فروشگاه های شهر "ویلنیوس" در لیتوانی در دهمین روز محاصره اقتصادی این کشور توسط شوروی. ۲۷ اوریل ۱۹۹۱
نیروهای ارتش شوروی در مقابل مقر حزب کمونیست در تاجیکستان جلوی معترضان صف کشیدهاند. ۱۵ فوریه ۱۹۹۰
نیروهای ارتش شوروی سلاح هایی که از یک گروه شبه نظامی در "کائوناس" لیتوانی مصادره شده را به نمایش گذاشتهاند. در ۲۶ مارس ۱۹۹۰ گورباچف دستور داد همه لیتوانیایی ها سلاح های گرم خود را تحویل دهند.
تجمع بیش از ۲۰۰ مادر و پدری که فرزندشان را در نبرد ارتش سرخ با شبه نظامیان از دست دادهاند مقابل کاخ کرملین؛ تنها در سال ۱۹۹۰ نزدیک به ۶۰۰۰ سرباز ارتش سرخ کشته شدند.
تجمع ۱۰۰هزار نفری مخالفان در مقابل کاخ کرملین؛ معترضان به دلیل سرکوب جنبش استقلال لیتوانی خواهان اسنعفای گورباچف بودند. مارس ۱۹۹۰
میدان سرخ مسکو لحظاتی قبل از تجمع هواداران بوریس یلتسین. ۲۷ مارس ۱۹۹۱
اعلامیه و نوشته های علیه شوروی بر دیوار پارلمان لیتوانی در "ویلنیوس" نصب شده است. ۱۷ ژانویه ۱۹۹۱
حمله نیروهای ارتش سرخ به تظاهرکنندگان در مقابل مرکز رادیو تلویزیون لیتوانی؛ در این حمله ۱۳ تن کشته و ۱۰۰ تن زخمی شدند. ۱۳ ژانویه ۱۹۹۱
مردان مسلح برای دفاع از پارلمان لیتوانی در برابر ارتش سرخ شب را در آنجا به صبح می رساندند. ۲۳ ژانویه ۱۹۹۱
مراسم تشییع کشته شدگان حمله ارتش سرخ به تظاهرکنندگان در "ویلنیوس" لیتوانی. ۱۶ ژانویه ۱۹۹۱
تجمع بیش از ۵۰۰ هزار نفر در مقابل کاخ کرملین در مسکو؛ تجمع کنندگان خواستار کناره گیری گورباچف از قدرت بودند. ۱۰ مارس ۱۹۹۱
گورباچف چند هفته قبل از کودتا در کنار دوستان نزدیک خود در حال ادای احترام به شهدای گمنام شوروی؛ "گنادی یانایف" نفر دوم از راست کفیل ریاستجمهوری و رهبر کودتای آینده علیه گورباچف است. می ۱۹۹۱
تانک های کودتاچیان در میدان سرخ مسکو. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
رهبران کودتای آگوست شوروی و رهبران کمیته خودخوانده "وضعیت اضطراری" در نشست خبری پس از کودتا؛ ازسمت چپ وزیر کشور شوروی بوریس پوگو، گنادی یانایف، کفیل رئیس جمهوری و اولگ باکلانف معاون اول رئیس جمهور. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
مردم در میدان سرخ مسکو تانک کودتاچیان را متوقف کردهاند؛ کودتا چیان اعلام کردند گورباچف را از کاخ کرملین به مکانی دیگر منتقل کردهاند. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
هواداران بوریس یلتسین در خیابان های مسکو علیه کودتاچیان مانع ایجاد می کنند. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
سخنرانی یلتسین برای هوادارانش در مقابل ساختمان روسیه فدرال در حالیکه پرچم روسیه فدراتیو به اهتزاز درآمده است. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
پخش سخنرانی زنده گورباچف دو روز پس از کودتا و بازداشت او؛ گورباچف خبر از سلامتی خود داد و این کودتا را غیرقانونی خواند. ۲۱ آگوست ۱۹۹۱
یکی از هواداران یلتسین سربازی را در مقابل ساختمان فدراسیون روسیه از تانک پائین می کشد. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
سخنرانی بوریس یلتسین برای هوادارن خود در مقابل ساختمان فدراسیون روسیه؛ او هوادارن خود را به اعتصاب و مقاومت علیه کودتا فراخواند. ۱۹ آگوست ۱۹۹۱
بیش از ۵۰ هزارنفر باوجود هشدار نیروهای کودتا در حمایت از یلتسین در مقابل پارلمان این کشور تجمع کردهاند. ۲۰ آگوست ۱۹۹۱
یکی از طرفداران یلتسین با سربازی که خیابان مرکزی مسکو را مسدود کرده صحبت می کند. ۲۰ آگوست ۱۹۹۱
اجرای موسیقی در مقابل کاخ سفید روسیه در مسکو. ۲۰ آگوست
مردم بر روی موانع ایجاد شده در مقابل کاخ سفید مسکو ایستادهاند. ۲۱ آگوست ۱۹۹۱
یک سرباز با پرچم روسیه سوار بر تانک ساعتی پس از اعلام شکست کودتا. ۲۱ آگوست ۱۹۹۱
شادمانی مردم پس از شکست کودتا در مقابل پارلمان روسیه. ۲۲ آگوست
تجمع مردم پس از اعلام شکست کودتا به یادبود کشته شدگان در مسکو. ۲۲ آگوست ۱۹۹۱
پائین کشیدن مجسمه "فلیکس ژرژینسکی"بنیانگذار پلیس مخفی شوروی در مسکو. ۲۲ آگوست ۱۹۹۱
سخنرانی گورباچف در پارلمان شوروی پس از بازگشت از حصر خانگی در ویلایش در "کریمه" یعنی دو ماه پس از به قدرت رسیدن یلتسین و در آستانه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی. آگوست ۱۹۹۱
تشییع قربانیان کودتا اگوست از مقابل کاخ سفید مسکو. ۲۴ آگوست ۱۹۹۱
پس از شکست کودتا هوادارن یلتسین موانع مقابل کاخ سفید مسکو را جمع آوری می کنند. ۲۵ آگوست
یک شهروند باکو تصویر لنین را از دیوارهای شهر پاک می کند؛ آذربایجان در سال ۱۹۹۱ از شوروی اعلام استقلال کرد. ۲۱ سپتامبر ۱۹۹۱
یکی از اعضای کا.گ.ب سلاح خود را به مقام لیتوانیایی در "ویلنوس" تحویل می دهد. ۳۱ آگوست ۱۹۹۱
کنسرت موسیقی راک و متال در میدان اصلی مسکو. ۲۸ سپتامبر ۱۹۹۱
دختری بر روی مجسمه واژگون لنین در "ویلنیوس" لیتوانی نشسته است. ۱ سپتامبر ۱۹۹۱
اجتماع گروه های جدایی طلب چچن در "گروزنی" پس از اعلام خروج نیروهای ارتش شوروی از جنوب روسیه. ۱۴ نوامبر ۱۹۹۱
شهروندان اوکراینی در همه پرسی برای جدایی از شوروی در سفارت این کشور در مسکو حضور یافته اند. ۱ دسامبر ۱۹۹۱
لحظه تاریخی عتاب یلتسین به گورباچف هنگام سخنرانی ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱؛ در این تصویر بوریس یلتسین اولین رئیس جمهور روسیه به رهبر شوروی میگوید متن مصوب دولت این کشور را بخواند و اعلام کند که دیگر اتحاد جماهیر شوروی وجود خارجی ندارد. او پس از این سخنرانی حکم انتقال کنترل سلاح هسته ای استراتژیک کشور به "بوریس یلتسین" را امضا کرد و از قدرت کنار رفت.
خانواده اهل مسکو در حال تماشای سخنرانی گورباچف درباره پایان یافتن اتحاد جماهیر شوروی. ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱
تصویری از آخرین لحظاتی که پرچم اتحاد جماهیر شوروی بر فرار کاخ کرملین به اهتزاز درآمد؛ دقایقی پس از این عکس و نطق تاریخی گورباچف پرچم روسیه فدراتیو جایگزین آن شد. ۲۱ دسامبر ۱۹۹۱
ارسال نظر