با باهوش‌ترین حیوانات دنیا آشنا شوید

فرادید: قلمروی حیوانات پر از مخلوقات باهوش است. ما شاهد رفتارهایی هستیم که قبلاً تصور می‌کردیم منحصر به انسان هستند و حیواناتی را می‌بینیم که از مغزشان مانند یک ابرقدرت استفاده می‌کنند.

در واقع، تنوع هوش به قدری زیاد است که کار مقایسه را بسیار دشوار کرده است. دانشمندان وقت‌شان را صرف رتبه‌بندی حیوانات بر اساس هوش آن‌ها نمی‌کنند و برای هر گونه تست IQ مناسب وجود ندارد.

با این اوصاف، در این مطلب برخی از باهوش‌ترین حیوانات را بر اساس تحقیقات علمی به شما معرفی خواهیم کرد.

به یاد داشته باشید که بیشتر آزمایشات برای آزمودن هوش حیوانات بر اساس آن چیزهایی است که انسان‌ها می‌توانند انجام دهند، نه آن چیزهایی که حیوانات برای زنده ماندن باید بیاموزند.

۱. شامپانزه 

شامپانزه‌ها و بونوبوها موجوداتی بسیار باهوش با سلسله‌مراتب اجتماعی پیچیده هستند که البته تعجب‌آور نیست، چون ۹۸.۷ درصد DNA آن‌ها با انسان مشترک است. شامپانزه‌ها به دلیل استفاده از ابزارهای مختلف بسیار معروف هستند و هر دو گونه‌ی ذکرشده، توانایی عالی در حل مسئله دارند. انجمن سلطنتی جانورشناسی آنتوِرپ دریافته است که بونوبوها در حل معما بهتر از شامپانزه‌ها هستند و در تست هوش آن‌ها را شکست می‌دهند. با این حال، به نظر می‌رسد این ویژگی تا حد زیادی مربوط به استمرار یک بونوبوی منحصربفرد باشد.

جِرون اِستیوِنس، زیست‌شناس رفتاری آن زمان خاطرنشان کرد که بیشتر بونوبوها و شامپانزه‌ها معماها را درک کردند اما انگیزه یکسانی برای حل آن‌ها نداشتند. 

۲. دلفین 

دلفین‌ها سریع یاد می‌گیرند و می‌توانند رفتار انسان را تقلید کنند، مسئله حل کنند، به دیگران آموزش دهند و خودآگاهی دارند. هم نهنگ‌ها و هم دلفین‌ها مغز بزرگ‌تری نسبت به انسان دارند (هرچند نسبت مغز به بدن انسان‌ها بالاتر است) و قدرت دارند اشیا را از طریق صدا با سویابی پژواکی مکانی‌یابی کنند. طبق آن چه که محققان مستند کرده‌اند، دلفین‌ها برای سرگرمی خودشان بازی می‌کنند و از صدف‌ها و دیگر اشیاء اقیانوس به عنوان اسباب بازی استفاده می‌کنند. در نهایت، دلفین‌ها سیستم‌های ارتباطی پیچیده‌ای دارند. برخی از گونه‌های دلفین برای شناسایی یکدیگر از سوت‌هایی که شبیه نام هستند، استفاده می‌کنند.

۳. اختاپوس

اختاپوس‌ها در قلمروی حیوانات توانایی قابل‌توجهی برای فرار از حبس انسانی دارند. 

داستان‌هایی از اختاپوس‌ها نقل شده که آن‌ها می‌دانند چگونه از مخازن بیرون بیایند و حتی به چراغ‌های بالای سر آب بپاشند تا آن‌ها را خاموش کنند. اما افرادی که با اختاپوس‌ها کار کرده‌اند می‌گویند آن‌ها فقط باهوش نیستند، بلکه آگاه هم هستند. 

استفان لینکوئیست که زمانی رفتار اختاپوس را در آزمایشگاه مطالعه می‌کرد، قبلاً گفته بود: «وقتی با ماهی کار می‌کنید، آن‌ها نمی‌دانند داخل یک مخزن هستند، جایی غیرطبیعی. اما در مورد اختاپوس، کاملاً متفاوت است. آن‌ها می‌دانند داخل این مکان خاص هستند و شما خارج از آن هستید. تمام رفتارهای آن‌ها متاثر از آگاهی آن‌ها از اسارت است.» 

۴. سگ

همه ما از هوش سگ‌ها باخبریم. سگ‌ها و گربه‌ها به ما می‌فهمانند چه می‌خواهند و ظاهراً برای رسیدن به خواسته‌شان می‌توانند ما را گول بزنند. سال ۲۰۱۷ محققان دریافتند تعداد نورون‌های قشر مغز سگ‌ها دو برابر گربه‌ها است و این ویژگی به آن‌ها مزیت شناختی می‌دهد و تأییدی است بر این گزارشات که تربیت سگ‌ها آسان‌تر است. 

۵. اورانگوتان 

اورانگوتان‌ها یکی دیگر از بستگان نزدیک ما با هوش باورنکردنی هستند. از جمله استعدادهای بسیار آن‌ها، توانایی سخن گفتن از گذشته است، رفتاری که تاکنون فقط در انسان‌ها دیده شده است. سال ۲۰۱۸، محققان گزارش دادند اورانگوتان‌های سوماترایی که نوزاد داشتند، پس از شناسایی یک شکارچی احتمالی تا ۲۰ دقیقه فریاد خطر را به تاخیر انداختند. به عقیده‌ی محققان، آن‌ها نمی‌خواستند شکارچی را از حضور خودشان آگاه کنند، اما بعداً سر و صدا کردند تا به نوزادان‌شان بیاموزند مواجهه با چنین حیوانی خطرناک است. به نظر می‌رسد تبادل اطلاعات در مورد چیزی که در گذشته اتفاق افتاده یا در آینده رخ خواهد داد یکی از ویژگی‌های کلیدی زبان انسان است. 

۶. کلاغ و زاغ

کلاغ‌ها گواه زنده‌ای هستند که نشان می‌دهند اندازه مغز مهم نیست، بلکه نحوه استفاده از آن مهم است. این حیوانات به سرعت یاد می‌گیرند و تحقیقات نشان داده است که کلاغ‌های چهار ماهه می‌توانند به اندازه برخی میمون‌های بالغ باهوش باشند. آزمایشات نشان داده است که کلاغ‌ها می‌توانند با ابزارهایی که استفاده از آن‌ها را انسان‌ها به آن‌ها آموزش داده‌اند، برای آینده برنامه‌ریزی کنند. از سوی دیگر، کلاغ‌ها حافظه‌ی بسیار خوبی دارند و چهره‌های انسان را به یاد می‌آورند و افراد خاصی را دوست و برخی دیگر را دشمن می‌دانند.

۷. طوطی خاکستری آفریقایی

بسیاری از پرندگان می‌توانند گفتار انسان را تقلید کنند، اما گفته می‌شود طوطی‌های خاکستری آفریقایی ماهرترین سخنوران هستند. آزمایشات ثابت کرده است که آن‌ها کلمات را درک می‌کنند و می‌توانند برخی وظایف شناختی را انجام دهند که حتی فراتر از توان انسان‌های ۵ساله است. 

سال ۲۰۱۹، یک طوطی به نام گریفین مجموعه‌ای از آزمایشات را انجام داد که در آن‌ها باید استنباط می‌کرد بر اساس فنجان‌های خالی که به او نشان داده می‌شود، آجیل‌ها در کدام فنجان پنهان شده‌اند. او همیشه با موفقیت فنجانی را انتخاب می‌کرد که آجیل درون آن بود، مگر این که محققان سعی می‌کردند او را وادار کنند روی شانس ۵۰-۵۰ قمار کند. بر اساس گزارشات، گریفین از قمار کردن برای آجیلی که از پیدا کردنش مطمئن بود، «نفرت» داشت، اما اگر به معنای شانس گرفتن یک غذای ویژه بود، گاهی از انتخابی که از آن مطمئن بود، صرف‌نظر می‌کرد.

۸. زنبور عسل

زنبورها بی‌دلیل عنوان باهوش‌ترین حشره‌ی جهان را به خود اختصاص نداده‌اند. آن‌ها توانایی حل معما و مهارت‌های جهت‌یابی استثنایی دارند. 

در یک آزمایش ثابت شد زنبورها با بازدیدهای مکرر، مسیر بهینه برای رسیدن به گل را پیدا می‌کنند و زمان رسیدن به گل را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند. آزمایش دیگری نشان داد زنبورها مانند انسان‌ها تصاویر ذهنی از اشیاء ایجاد می‌کنند و می‌توانند شناخت اشیاء را از طریق حواس خود منتقل کنند. برای نمونه، اگر قبلاً شئ‌ای را دیده باشند، می‌توانند در تاریکی آن را با لمس کردن شناسایی کنند. 

۹. گوریل

تمام میمون‌های بزرگ در این فهرست جای دارند. گوریل‌ها همراه شامپانزه‌ها، بونوبوها و اورانگوتان‌ها را می‌توان برای برقراری ارتباط با استفاده از زبان اشاره آموزش داد. گوریل معروفی به نام کوکو یک گام فراتر رفته و ظاهراً به زبان اشاره تسلط یافته است. گفته می‌شود کوکو بیش از ۱۰۰۰ علامت دستی و ۲۰۰۰ واژه‌ی انگلیسی گفتاری را یاد گرفته است. در طبیعت، گوریل‌ها از ابزار استفاده می‌کنند، زندگی اجتماعی پرمشغله‌ای دارند و حتی می‌خندند.