تغییر نام خیابان‌ها؛ از توپخانه و امام خمینی تا نیایش و هاشمی رفسنجانی
نام هزاران خیابان و کوچه در این سال‌ها در سراسر ایران تغییر کرده است. بعضی از آن‌ها از طرف مردم پذیرفته شدند و برخی فقط به درد نوشته‌شدن روی پاکت‌نامه و یا پرکردن جای آدرس در فرم‌های رسمی می‌خورند.
برترین‌ها: از خلق و خوی آدم‌ها و روابط اجتماعی گرفته تا شمایل شهر، همه چیز در تهران با سرعت سرسام‌آوری بی‌وقفه در حال تغییر است. میدانی که تا دیروز جزئی جداناپذیر از بافت شهر به نظر می‌رسید ناگهان محو می‌شود، پلی که قسمتی از حافظه تاریخی مردم شهر بود برچیده می‌شود، آب‌نما‌های به‌یادماندنی میدانی دیگر تبدیل به پلازایی عظیم می‌شود. تهران لحظه‌ای از تغییر چهره بازنمی‌ایستد.
این تغییرات فقط به بافت شهر محدود نمی‌شوند، نام خیابان‌ها و مکان‌ها هم در این جنون تغییر، دستخوش دگرگونی‌های زیادی شده‌اند. آخرین این تغییر نام‌ها تغییر نام خیابان استاد نجات‌الهی به خیابان صنایع دستی است. هرچند مردم اغلب از هیچ‌کدام از این دو نام رسمی استفاده نمی‌کنند و همچنان این خیابان را خیابان ویلا صدا می‌کنند.
این اتفاقی است که در چهل سال گذشته دائم تکرار شده است. نام هزاران خیابان و کوچه در این سال‌ها در سراسر ایران تغییر کرده‌اند. بعضی از آن‌ها از طرف مردم پذیرفته شدند و برخی فقط به درد نوشته‌شدن روی پاکت نامه و یا پرکردن جای آدرس در فرم‌های رسمی می‌خورند.
نگاهی به فهرست بلندبالای نام‌هایی که در این سال‌ها تغییرکردند نشان می‌دهد بافت قدیمی و تاریخی شهر تهران در برابر تغییر نام مقاومت بیشتری نشان داده است. در حالیکه بافت‌های جدیدتر شهر که پیش از انقلاب ساخته شده بودند به سرعت با نامهای جدید خود عادت کردند و در گویش مردم هم به رسمیت شناخته شدند.
در زیر می‌توان نام‌هایی را دید که در طول زمان تغییر کرده‌اند و از طرف مردم هم پذیرفته شده‌اند و دیگر کمتر کسی نام قدیم آن خیابان‌ها و مکان‌ها را به یاد دارد.
میدان شهیاد: میدان آزادی
خیابان آیزنهاور: خیابان آزادی
خیابان پهلوی: خیابان ولیعصر
خیابان کوروش کبیر: خیابان شریعتی
بزرگراه آتاتورک: بزرگراه آیت‌الله کاشانی
خیابان تاج: خیابان ستارخان
میدان ژاله: میدان شهدا
پارک لاله: پارک فرح
بزرگراه فرحزاد: بزرگراه جلال آل‌احمد
خیابان نادری: خیابان جمهوری اسلامی
خیابان کاخ: خیابان فلسطین
خیابان نادرشاه: خیابان میرزای شیرازی
خیابان ولیعهد: خیابان پاتریس لومومبا
بلوار الیزابت: بلوار کشاورز
بلوار پهلوی: بلوار میردادماد
خیابان شاه رضا: خیابان انقلاب
خیابان شاه عباس: خیابان قا‌ئم‌مقام فراهانی
میدان ۲۴ اسفند: میدان انقلاب
میدان ۲۵ شهریور: میدان هفت تیر
خیابان فرح: خیابان سهرودی
خیابان آریامهر: خیابان فاطمی
خیابان ثریا:خیابان سمیه
پارک پهلوی: پارک دانشجو
میدان ولیعهد: میدان ولیعصر
میدان کندی:میدان توحید
خیابان سلطنت‌آباد: خیابان پاسداران
خیابان قوام‌السلطنه: خیابان ۳۰ تیر
فهرست بلندبالای نام‌هایی که با وجود به رسمیت شناخته‌شدن از طرف نهاد‌های دولتی همچنان در گفتگوی روزانه مردم استفاده نمی‌شوند نشان‌دهنده این است که نام مکان‌ها را در نهایت مردم انتخاب می‌کنند.
اما در اسامی پایین می‌توان نام‌هایی یافت که یا همچنان در برابر تغییر مقاومت کرده‌اند یا حداقل به هر دو نام قدیم و جدید در میان مردم معروفند.
خیابان عباس‌آباد: خیابان بهشتی
میدان توپخانه: میدان امام خمینی
خیابان تخت طاووس: خیابان مطهری
خیابان آپادانا: خیابان خرمشهر
خیابان جردن: خیابان آفریقا، خیابان نلسون ماندلا
خیابان شاپور: خیابان وحدت اسلامی
خیابان آجودانیه: خیابان سباری
خیابان جهان کودک: بزرگراه حقانی
بزرگراه پارک وی: بزرگراه چمران
خیابان خواجه نظام‌الملک: خیابان اجاره‌دار
خیابان دولت: خیابان کلاهدوز
خیابان زعفرانیه: خیابان فلاحی
خیابان شهرآرا: خیابان آرش مهر
خیابان فرمانیه: خیابان لواسانی
خیابان قیطریه: خیابان رحمانی
خیابان گرگان: خیابان نامجو
خیابان گیشا: خیابان کوی نصر
خیابان مجیدیه: خیابان استاد حسن بنا
خیابان مهناز: خیابان صابونچی
خیابان نارمک: خیابان آیت
خیابان نظام‌آباد: خیابان مدنی
خیابان نیاوران: خیابان باهنر
خیابان ویلا: خیابان استاد نجات‌الهی، صنایع دستی
خیابان یوسف‌آباد: خیابان اسدآبادی
بزرگراه نیایش: بزرگراه هاشمی رفسنجانی
فهرست بلندبالای نام‌هایی که با وجود به رسمیت شناخته‌شدن از طرف نهاد‌های دولتی همچنان در گفتگوی روزانه مردم استفاده نمی‌شوند نشان‌دهنده این است که نام مکان‌ها را در نهایت مردم انتخاب می‌کنند. این آن چیزی است که به شهرها و به آدم‌هایی که در آن زندگی می‌کنند هویت می‌دهد.
خاطره جمعی آدم‌ها و هویت شهرها
می‌گویند شهرها زنده‌ترین بی‌جانان جهان هستند. جایی برای زندگی انسان‌ها که هویتشان را از آدم‌ها می‌گیرند و در عوض به قسمتی از هویت آدم‌ها هم تبدیل می‌شوند. معماری بناها، نام خیابان‌ها و کوچه‌ها خاطرات جمعی مردم و اتفاقات تاریخی هویت شهرها را می‌سازند. برای تغییر هویت شهرها باید همه این گزینه‌ها را تغییر داد.
تغییر بافت شهرها و نام مکان‌های شهر در حیطه قدرت دولت‌ها هستند. حداقل در ۲۰ سال گذشته توسعه بی‌محابای کلانشهر‌های بزرگ ایران، اتکای منابع مالی شهرداری‌ها به ساخت و ساز و ورود حجم بالایی از سرمایه‌های کلان برای ساخت مال‌ها و برج‌ها چهره بسیاری از شهر‌های ایران را تغییر داده است.
در همین زمان مردم گاه در برابر این نوع تغییر بافت شهری مقاومت‌هایی از خود نشان داده‌اند. اعتراض‌ها به تخریب باغ‌ها و فضای سبزی که به مجتمع‌های تجاری بزرگ می‌شوند یا رای مردم به اصلاح‌طلبان برای تغییر رویه و روش اداره شهر در زمان محمدباقر قالیباف از این نوع فعالیت‌هاست.
اما در نهایت این گزینه‌ها هیچ‌کدام نتوانسته جلوی تغییرات عظیم در شهرها را بگیرد. اصلاح‌طلبان هم برخلاف شعار‌هایی که پیش از انتخابات مطرح کردند برای اداره شهر تقریبا همان راه قالیباف یعنی شهرفروشی و اتکا به منابع مالی ناشی از عوارض ساخت و ساز را طی می‌کنند.
اما مردم برخلاف تغییرات فیزیکی در شهرها در موضوع تغییر نام مکان‌ها این اختیار را دارند که از آن استفاده کننده یا نه. همچنانکه همین حالا هم با وجود تغییراتی که در نام خیابان‌ها اتفاق می‌افتد مردم آن نامی را که خودشان می‌پسندند به کار می‌برند. نمونه بسیار زنده آن، تغییر نام بزرگراه نیایش به هاشمی رفسنجانی است. تقریبا هیچ‌کس در تهران این بزرگراه را به نام جدیدش صدا نمی‌زند.
این تغییر نامهای پی در پی مکان‌های عمومی می‌تواند بخشی از خاطره و حافظه سیاسی و تاریخی و جمعی مردم یک شهر را تغییر دهد. مقاومت مردم در برابر برخی از تغییر نام‌ها هم از همین‌جا نشات می‌گیرد. مردمی که در خیابان تخت‌طاووس و گیشا و نیاوران و آپادانا زندگی کرده‌اند، عاشق و فارغ شده‌اند، تظاهرات یا شب‌نشینی کرده‌اند به سختی نام دیگری را برای مکان این خاطرات خود می‌پذیرند. این یکی از دلایل مقاومت قسمت‌های باهویت شهرها در برابر تغییر نام است.
نسبت سیاست با نامگذاری خیابان‌ها
آن چیزی که شهرها را زیست‌پذیر می‌کند هماهنگیشان با زندگی مردم در عین حفظ هویتشان است. هویت و تاریخی که آن شهرها به آن معروف شده‌اند.
این تغییرات وابستگی و مسیولیت پذیری شهروندان به شهرها را کاهش می‌دهد و از شهرها خوابگاه‌های بزرگی می‌سازد که مردمش احساس تعلقی نسبت آن ندارند. فضای عمومی در چنین شهر‌هایی بیشتر محل عبور و مرور است نه جایی برای زندگی‌کردن و تقسیم‌کردن تجربه‌های مشترک جمعی. در این شهرها نام چند صد ساله یک مکان عمومی می‌تواند در یک چشم برهم زدن و با یک رای‌گیری ساده در شورای شهر تغییر کند و ناگهان خاطره جمعی میلیون‌ها انسان بدون نظرخواهی از آن‌ها به باد فراموشی سپرده شود.
دولت‌ها در این شرایط حتی خواست مردم برای نامگذاری خیابان‌ها را هم نادیده می‌گیرند. مثلا برای اینکه بالاخره جایی از تهران به نام مصدق نامیده شود چهار دهه بحث و جدل سیاسی در جریان بود. یا نامگذاری خیابانی کوچک و ناشناخته به نام محمدرضا شجریان در قیاس با جایگاه او بیشتر به یک شوخی شباهت دارد.
حساسیت شهرها برای حکومت‌ها به ساختار‌های پیچیده اجتماعی، کارکرد‌های اقتصادی، جایگاه نظامی و سیاسی آن‌ها بستگی دارد. اما شهرها برای مردم فارغ از این مسائل جایی برای زندگی کردنند. تغییرات دائمی شهرها به اسم توسعه، پیشرفت و یا مدرن‌شدن در ساختار اقتصادی دنیای امروز اغلب به از هم‌پاشیدن بیشتر هویت شهرها، کوچ‌دادن مردم از محله‌هایی به محل‌های دیگر و سخت‌ترشدن زندگی آن‌ها منجر می‌شود.
نام پل گیشا به نصر تغییر نام یافت، اما هیچ گاه از سوی مردم پذیرفته نشد
نظر کاربران
ناهاي قدي خوب الان همه اشغال شده
خوب خداروشکر که مشکلات کشور حل شد
نامهای قدیم قشنگترن یا نامهای جدید؟
پاسخ ها
خدا وکیلی قدیمیا
نامهای قدیم
منطقه باجک هم تو قم هست که اسمش رو به ۱۹ شهریور تغییر دادن ولی همه میگن باجک
مزخرفترین کار ممکن تغییر نام خیابون هایی که هست که ملت به اون اسم عادت کردن و میشناشن ،طرف وقتی زنده بود هیچ تحویلش نمیگرفتن حالا که مرده خیابون به اسمش میزنن این هیچ خیری برای مرده نداره و فحش خور اسمشو زیاد میشه مثلا میگن مرده شور خیابون،،،که همش ترافیکه یا پر معتاده !!! به نظر من بی عقل اگه مدرسه یا درمانگاهی یا کارخونه ای برای کار آفرینی به اسم فرد فوت شده بزنن ثوابش تا قیامت قیامت بهشون میرسه
پاسخ ها
واقعا
اون کندی و آیزنهاور چی بودند این وسط
چقدر اسمای قبلیشون بهتر و زیباتر بود الان خیلی چرتشون کردن
پاسخ ها
همون عكس اول:
ميدان كاج: ميدان شهيد حسن تهراني مقدم (اينقدر به تخم و تركه ي عربي شون افتخار ميكنن كه نوشته طهراني به جاي تهراني)!!
بزرگراه نيايش: بزرگراه آيت الله هاشمي رفسنجاني!!
يكي از اصول اوليه نامگذاري اماكن، گويش راحت اونها هست. زيباتر از كلمه "نيايش" در زبان فارسي داريم؟ راحت تر از كلمه "كاج" براي گفتن آدرس داريم؟
البته اينجا ايرانه و ما همواره داريم نتيجه 40 سال سپردن مديريت به مغزفندقي ها رو تو مملكت ميبينيم.
ممنونم.دقیاق .. عاخه نیایش به این خوبی برداری بکنب ایت
اله اکبر هاشمی رفسنجانی ...
اره خیلی جالبه سوارتاکسی میشیم می گیم سر رفسنجانی ته کاشانی
پاسخ ها
خخخخ
اتوبان نیایش اولش ایران پارس بود.
خیابان پونک باختری شده شهیدد دادمان
خیابان ارغوان شرقی توی شهرک غرب شده حافظی
حیابان گلستان شده ثقفی
بلوار درختی شده شهید درختی(این دیگه نوبره)
باور کنین از یه جایی به بعد دیگه لوث میشه.مردم به اسم گل ها و درختها هم نیاز دارن.چرا اسمای زیبارو عوض می کنین
اگه خیلی احترام قایلید اسمای بچه هاتونو بذارید هاشمی رفسنجانی فرضا
از همه خنده دارتر ایت اله کاشانی بود با مدارکی که رو شده... ستارخان هم باعث افتار ما بود من می گم ستارخان اما هنوز می گم پل تاج و خیلی ها رم دیدم ..
یه چند جا اشتباه کردین...هنوزم خیلیا به ستارخان همون تاج میگن مخصوصا پل ستارخان رو که بیشتریا پل تاج میگن و اینکه اصن خیابان شهرآرا با خیابون آرش مهر دوتا خیابون موازی هستن و ربطی بهم ندارن هنوزم توی تابلو اسم شهرآرا وجود داره
به نظر من مزخرف ترین تغییر نامی که اشاره کردید همین تغییر نام بزرگراه نیایش به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است
طرف میخواهد آدرس بگه چطوری باید بگه؟
اینم یکی از بدبختی هایی که که آقازاده ها و ژنهای خوب بر سر ما میارن