زنان، تحصیل کرده تر ولی ارزان تر از مردان!

مجله چلچراغ: شاید عجیب به نظر برسد. دختران آنقدر در ورود به دانشگاه ها موفق بودند، که مسئولان برای ایجاد تناسب جنسیتی به زور و سهمیه بندی متوسل شدند اما دست آخر دخترها دربازار کار هنوز شرایط نامناسب تری از پسران دارند. حقیقت این است که دخترها پاشنه در دانشگاه ها را از جا کنده اند! اما هنوز در وضعیت کار و درآمد از پسران عقب ترند. آمارهای جهانی هم همین را می گوید. نه تنها در ایران، بلکه در 20 کشور توسعه یافته عضو سازمان همکاری های اقتصادی تحقیقات درباره وضعیت برابری تحصیل و درآمد زنان و مردان در سال 2013 می گوید دختران هنوز در مراحل بعد از فارغ التحصیلی و اشتغال با تبعیض روبرو هستند. البته با وضع شدن قوانینی برای تساوی دستمزد زنان و مردان در کشورهای مختلف، شکاف درآمد دو جنس کمتر شده، اما همچنان زن بودن یکی از عوامل دریافت حقوق کمتر نسبت به مردانی با همان میزان صلاحیت و مهارت است.

وقتی نسبت جنسیتی معکوس شد

گزارش سال 2013 سازمان همکاری های اقتصادی نشان می دهد تفاوت جنسیتی هنوز در دستیابی به تحصیلات، شغل و درآمد موثر است. در بین 20 کشور توسعه یافته عضو این سازمان، زنان جوانتر در تحصیلات عالی از مردان جلو زده اند اما میزان استخدام و حقوق آنها کمتر از مردانی است که به همان اندازه صلاحیت داشته اند. تحصیلات عالی (در این کشورها منظور تحصیلاتی است که بعد از اتمام مدرسه و در سال دوازدهم تحصیل شروع می شود، اعم از دانشگاهی و موسسات آموزش عالی و ...) بین کل زنان و مردان در این 20 کشور کمتر از 35 درصد است. در سال 2000 این نسبت هنوز معکوس بود و مردان درصد بیشتری از تحصیلکرده ها را تشکیل می دادند اما در سال 2011 زنان 33 درصد تحصیلات دانشگاهی داشتند، اما مردان 30 درصد. حالا بین 34-30 ساله ها بیش از 40 درصد زنان تحصیلات عالی دارند که هشت درصد از مردان بیشتر است.

نسل دختران درس خوان

دختران نسل های جدیدتر بیشتر از نسل های قبلی سراغ تحصیلات عالی رفته اند. در کانادا زنان با 56 درصد در برابر مردان با 46 درصد، تحصیلکرده های دانشگاهی بیشتری در بین خوددارند. در میان جوانترها این تفاوت 10 درصدی به 16 درصد می رسد. در استونی، فنلاند، آیسلند، نیوزیلند، فدراسیون روسیه، اسلونی و سوئد دستیابی زنان به تحصیلات عالی حداقل 10 درصد بیشتر از مردان است.

در مجموع کل کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی، متوسط تحصیلات زنان جوان 10 درصد از مردان جوان بالاتر است اما این نسبت در میان مسن ترها متفاوت است. مردان 64-55 ساله، 25 درصد و زنان همین گروه سنی 20 درصد تحصیلات عالی دارند. این تغییر نشان می دهد در گذشته دستیابی به تحصیلات عالی زنان کمتر بوده و به مرور تغییر کرده است.


سه دختر به ازای هر دو پسر

بعضی ها می گویند دختران بعد از طی کردن جریان هایی که برای برابری دنبال کردند، حالا به دانشگاه نه فقط به چشم جایی برای رشد علمی، که به عنوان فرصتی برای رشد شخصیت اجتماعی شان نگاه می کنند. تغییری که هم در کشورهای توسعه یافته موضوعیت دارد و هم در کشورهای در حال توسعه روزنامه واشنگتن پست در ماه اوت نوشت: «دانشجویانی که امسال به دانشگاه می روند، دخترهای بیشتری در دانشگاه می بینند. یعنی به ازای هر دو پسر سه دختر؛ صحنه ای که با آنچه پدربزرگ هایشان می دیدند بسیار متفاوت است.»

تقریبا ۶۰ درصد فارغ التحصیلان کالج های آمریکا هر سال زن هستند. در آمریکا تقریبا ۴.۳۵ میلیون زن بیشتر از مردان با تحصیلات دانشگاهی وجوددارد. زنان در مقاطع ارشد و دکترا هم سهم بیشتری دارند اما این تفاوت جنسیتی برتر در حقوق زنان فارغ التحصیل دیده نمی شود.

یک دلار مردان، ۷۷ سنت زنان

در سال ۲۰۱۱ یک دلار حقوق مردان انگلیسی و آمریکایی معادل ۷۷ سنت حقوق برای زنان بوده است. البته این اعداد کاهش شکاف درآمدی را نسبت به گذشته نشان می دهد، اما آنچه تفاوت کرده سطح تحصیل زنان است که با تساوی درآمدشان همراه نبوده. ممنوعیت تعیین حقوق متفاوت برای زنان و مردان در قانون، برای جلوگیری از این تفاوت کافی نیست و به نظر می رسد دلایل دیگری به جز تفاوت پردلاخت توسط کارفرماها وجود داشته باشد.

بعضی در توجیه این تفاوت می گویند زنان بیشتر از اینکه به اشتغال جدی علاقمند باشند، به مشارکت اجتماعی علاقمندند. مثلا زنان کمتر دانشمند موشکی می شوند که حقوقش دو برابر معلم هاست. تنها ۱۴ درصد مهندسان و معماران در آمریکا زن هستند، در حالی که بیش از ۸۰ درصد معلم های مدرسه زن هستند. این تفاوت حقوق ناشی از تفاوت حضور زنان در موقعیت های شغلی پردرآمد است.

بعضی دیگر دلیل این موضوع را تفاوت نقش خانوادگی می دانند و می گویند زنان برای بچه داری از محیط کار دور می شوند یا به کار پاره وقت روی می آورند. پدرها بیشتر از مادرها تمایل به کار تمام وقت دارند. وقفه در کار زنان به دلیل فرزندآوری از تجربه آنها در برابر مردانی که تحصیلات و قابلیت های مشابهی دارند می کاهد و سطح درآمد آنها را کم می کند.

سکوت زنان در برابر دستمزد کمتر

در تحقیقی که در سال ۱۹۹۰ در دانشگاه کلمبیا انجام شده، بچه داری به عنوان یکی از دلایل شکاف درآمد زنان و مردان مطرح شده. بچه داری تاثیر منفی بر درآمد زنان داشته، در حالی که روی درآمد مردان هیچ تاثیری نگذاشته. شکاف درآمد بین زنانی که بچه دارند و زنانی که بچه ندارند، بیشتر از شکاف بین درآمد مردان و زنان بوده است اما به نظر می رسد بسیاری از مادران اهمیتی به این مسئله نمی دهند و بچه دار شدن را ترجیح می دهند. یک تحقیق دیگر می گوید زنان در اعتراض به دستمزد پایین ترشان تردید و سکوت می کنند.

در انگلیس هم در سال ۱۹۷۵ تعیین حقوق متفاوت برای زنان و مردان غیرقانونی شد، اما باز هم زنان ۱۹ درصد کمتر از مردان حقوق می گیرند. سلامت یکی از حوزه هایی است که تفاوت دستمزد مردان و زنان انگلیسی در آن بسیار بالاست. متخصصان مرد تقریبا دو برابر متخصصان زن حقوق می گیرند. عدم شفافیت پرداخت های مالی یکی از مشکلاتی است که سطح دستمزد زنان را کاهش داده. بعضی هم عدم اصرار زنان برای افزایش حقوقشان را دلیل این موضوع می دانند. همچنین زنانی که در سن فرزندآوری هستند، از همان ابتدا برای کارفرما در اولویت استخدام قرار نمی گیرند. پرسش از تجرد و تأهل و وضعیت خانواده در مصاحبه های استخدامی ممنوع شده، اما همچنان رواج دارد. نابرابری در دستمزد در کشورهای توسعه یافته اروپایی مثل سوییس هم منسوخ نشده است.

شغل های پردرآمدی برای پسران

شکاف درآمد زنان و مردان در ایران به طور جامع بررسی نشده اما بعضی تحقیقات این مسئله را تایید می کنند. یک تحقیق در دانشگاه علوم بهزیستی در سال ۸۵ نشان داد تفاوت دستمزد زنان با مردان در حالی است که آنها توانایی ها و مهارت های بیشتری دارند. در این تحقیق ۹۸ مرد از یک شرکت اتومبیل سازی با ۹۸ زن از یک مجتمع صنایعی نساجی از نظر دستمزد، تحصیلات و سابقه استخدام همتاسازی شده اند که نشان داده زنان با دانش، مهارت و استعداد برابر، دریافت کمتری داشته اند.

سیاست های آموزشی هم جدا از تمایل فرهنگی زنان به رشته های خاصی مثل آ»وزش و روانشناسی می تواند شکاف را گسترده تر کند. سهمیه بندی جنسیتی در رشته های مهندسی دانشگاه ها در دو سال گذشته، نمونه سیاستی است که زنان را از دستیابی به مشاغل پردرآمدتر دور می کند و آنها را به دلیل اختصاص ظرفیت رشته های پردرآمدی مثل مهندسی به پسران، در آینده با تفاوت سطح دستمزد روبرو خواهند کرد.