چگونه درست انتقاد کنیم؟

برترین‌ها: آیا شما هم جزو کسانی هستید که قبل از تماشای یک فیلم، نظرات دیگران را راجع به آن می‌پرسید؟ در این دوره و زمانه، هرکسی می‌تواند به راحتی نظر خود را در مورد یک فیلم بنویسد و در یک گوشه‌ی اینترنت پست کند. پس در عرصه‌ی فیلم، می‌توان گفت که هرکس می‌تواند به نوعی منتقد فیلم باشد.

اما بسیاری مردم با انتشار یک فیلم سعی می‌کنند، انتقادات خودشان را بر اساس نظرات شخصی شان بیان کنند. یعنی این افراد هیچ دلیلی منطقی برای حمایت از نقطه نظراتشان ندارند. بیشتر اوقات، مردم به جای در نظر گرفتن نقطه نظر‌ها و احساسات مختلف، سعی می‌کنند فقط از یک بعد با ماجرا نگاه کنند. پس می‌توان گفت که بیشتر اوقات هنر انتقاد کردن در دریای نظریات شخصی غرق شده است.

راجر ابرت اولین منتقد فیلمی است که برنده‌ی جایزه‌ی پولیترز انتقاد شد. جایزه‌ی پولیترزِ انتقاد یک جور جایزه‌ی افتخاری است که از سال ۱۹۷۰ به تمام منتقدان برتر داده می‌شود. منتقدان برتر کسانی هستند که انتقادهایشان تمام نقاط نظر‌ها را در بر می‌گیرد و با دلایلی منطقی ساخته شده است. ابرت جایزه اش را به خاطر ارائه‌ی انتقاد‌های سازنده و کم نظیر و همچنین به دور از نظریات شخصی اش دریافت کرد. به عبارت دیگر، وقتی او نظر خودش را راجع به فیلم نوشت، هم نظریات کارشناسانه‌ی خودش را به کار بست و هم از دیدگاه تماشاگران به ماجرا نگاه کرد.

خطر و آسیب نظرات و انتقادات جهت دار

همه‌ی ما نظرات و عقایدی داریم که دوست داریم با دیگران به اشتراک بگذاریم و اینترنت این کار را برایمان به شدت آسان کرده است. در اینترنت، همه می‌توانند نظرات مستحکم خود را به گوش دیگران برسانند. اما بسیاری از افراد، اطلاعات و دانش بیشتری برای اظهار نظر در این زمینه دارند که این هم دلیلی دال بر صحیح بودن آن نیست. هنوز هم، اگر نظر ارائه شده از جهتی خاص سرچشمه بگیرد و یا فقط یک منظر را در بر بگیرد، یک نظر جهت دار به حساب می‌آید.

نظریات جهت دار یکی از عادی‌ترین و طبیعی‌ترین اوامر انسان هستند. در علم پی شناسی، دانشمندان متوجه شدند که ذهن انسان محدودیتی برای پردازش اطلاعات دارد. این بدین معنی است که ما فکر می‌کنیم بیشتر از چیزی که واقعا می‌دانیم اطلاعات داریم و از این روی، میل به تکیه بر اطلاعات محدودمان داریم.

به همین منوال، تفکر و نظر جهت دار شکل می‌گیرد. این کار به ما اجازه می‌دهد که فقط حقایقی را بپذیریم که باور ما را تایید می‌کنند و به همین صورت است که تفکرِ من درست می‌گویم، اما تفکر تو اشتباه است، شکل می‌گیرد.

با این که مردم فکر می‌کنند انتقاد کردن یک امر کاملاً بی خطر است، اما باید بدانیم که بی اعتباری و عدم صلاحیت در انتقاد کردن، می‌تواند آسیب‌های وحشتناکی در پی داشته باشد. کل هدف انتقاد کردن این است که پدیده‌ی انتقاد شده در مسیر پیشرفت قرار بگیرد. اما اگر ما این معنی را فراموش کنیم و یا علم لازم برای انتقاد سازنده را نداشته باشیم، ماحصل کار کاملا برعکس خواهد بود.

و اما انتقاد سازنده و درست دقیقاً چیست؟

اساس یک انتقاد سازنده و درست، قصد و غرض مثبت است. این بدین معنی است که «انتقاد نوعی از ارتباط با هدف درک نقطه نظرات دیگران و یا کمک به دیگران برای پیشرفت است.»

هرکسی ممکن است کار‌های خلاقانه‌ی خود را در اینترنت یا فضای بیرون به نمایش بگذارد. اول از همه خود فرد باید پذیرای انتقادات دریافتی باشد؛ سپس ما نیز باید انتقاد سازنده‌ی خودمان را با قصد خیر و کمک به فرد موردنظر برای قرارگیری در جهت پیشرفت ارائه دهیم. در این صورت، او می‌تواند تصمیمات آتی خود را درست‌تر و خردمندانه‌تر بگیرد.

انتقاد سازنده و ارزشمند، انتقادی است که با هدفی خاص صورت بگیرد. این هدف باید از یک نقطه‌ی نظر متفاوت سرچشمه بگیرد تا به سازنده بفهماند که نقطه نظر او به قدر کافی جامع و کامل نبوده است.

شاه کلید ارائه‌ی یک انتقاد سازنده و درست، فهم قصد سازنده از ارائه‌ی کارش بوده است. اول از همه ما باید بدانیم که قصد سازنده از ارائه‌ی این چنینی محتوایش چه چیزی بوده است. سپس در قدم بعدی و با علم و آگاهی کامل نسبت به آن عرصه، می‌توانیم نقطه نظرات دیگری را به او معرفی کنیم؛ و در نهایت فراموش نکنیم که احترام گذاشتن یکی از مهمترین اصول انتقاد است. یک انتقاد خوب هیچ وقت از نقطه نظرات عادی سرچشمه نمی‌گیرد؛ بلکه سعی می‌کند راه خودش را از میان منظر‌های خاص و نادیده گرفته شده پیدا کند.

«یک راهنمایی بی نظیر برای انتقاد سازنده این است که باید بتوانیم به خوبی انتقاد کنیم و پذیرای آن باشیم»

توانایی یک انتقاد سازنده و درست و حسابی، چیزی است که با افزایش علم و آگاهی امکان پذیر است. اما در کنار ارائه‌ی انتقاد به دیگران، ما نیز باید سعی کنیم که توانایی انتقاد پذیریِ خودمان را تا حد امکان بالا ببریم.

چگونگی ارائه یک انتقاد سازنده

۱. یادتان باشد که کسب علم و آگاهی نسبت به هدف سازنده یکی از مهمترین عوامل در انتقاد سازنده است.

۲. به تفکرات و نظریات شخصی خودتان توجه داشته باشید، اما فراموش نکنید که این عقاید، نمی‌توانند معیار ارزش گذاری همه چیز باشند و هدایتگر شما به سمت یک انتقاد سازنده باشند.

۳. تمرکزتان را تنها بر روی عیوب و نقص‌های یک اثر معطوف نکنید. سعی کنید تا توجه کافی را به نکات مثبت یک اثر نیز داشته باشید. با در نظر گرفتن این نکته می‌توان انتقادی را ارائه داد که انگیزه‌ی لازم برای پیشرفت را نیز به سازنده بدهد.

چگونه انتقاد پذیری را در خود تقویت کنیم

۱. سعی کنید تا حد امکان از شنیدن انتقاد سازنده دیگران ناراحت نشوید و حرف انتقاد کننده را تا آخر گوش بدهید. وقتی نقطه نظرات مختلف را از انسان‌های مختلف دریافت کنید، قادرید تا معنای رشد را به صورت حقیقی درک و دریافت کنید.

۲. از فرد انتقاد کننده سوال‌هایی را با هدف واضح سازی منظورش بپرسید. وقتی یک انتقاد از نظر ما اشتباه به نظر می‌آید، به راحتی آن را نادیده گرفته و از ذهنمان پاک می‌کنیم. از این روی، باید منظور منتقد را به صورت کامل متوجه شویم.

۳. از منتقد بپرسید که آیا پیشنهادی برای رشد و پیشرفت کارتان دارد یا خیر. اما حواستان باشد که هدف اصلی خودتان را به طور کلی تغییر ندهید؛ آن هم صرفاً بدین خاطر که شخص دیگری از کارتان راضی و خشنود باشد.

۴. از کسانی نظرخواهی کنید که از قصد و هدفشان در باب پیشرفت خودتان مطمئن هستید. این بدین معنی نیست که دیگران حتماً نظر جهتداری را به شما ارائه خواهند کرد.

دفعه‌ی بعدی که از یک اثر انتقاد کردید یا مورد انتقاد قرار گرفتید، حواستان به نظر و دیدگاه فرد مقابل باشد و ریشه‌ی آن را دریابید. از خودتان بپرسید که آیا این نظر یک جور نظر جهت دار است یا خیر؟ آیا تمام دیدگاه‌های ممکن و سازنده را در بر دارد یا خیر؟ شاید انتقاد پذیری برای همه‌ی ما کار سختی باشد، اما مطمئن باشید که دریافت آن از طریق منابع صادق و سازنده می‌تواند راه شما را به سوی پله‌های ترقی هموارتر کند.

منبع: lifehack