ایرانیان کم‌تفریح و پُرخرج

روزنامه سازندگی - ریحانه یاسینی: وسط سرش طاس شده و موهای اطراف آن، یک دست سپید است. ابروهای کوتاه و پرپشت اش خاکستری رنگ هستند، زیر چشم های درشت و روشن اش گود افتاده و خطوط فراوان کنار آن از ۸۵ سالگی مردی حکایت می کند که بیش از ۶۰ سال است تجارت می کند. اسدالله عسگراولادی که به مناسبت های مختلف به نشانی که از پوتین، رئیس جمهوری روسیه هدیه گرفته افتخار می کند، مانیفست ساده و معروفی میان فعالان اقتصادی دارد.

او درباره هزینه های زندگی و گذران معیشت اش می گوید: «من زندگی ام را این طور تقسیم بندی می کنم؛ کمتر از همیشه حداکثر تا ۲۵ درصد از پول و دارایی هایم را قرض می دهم، همیشه و حداکثر تا ۲۵ درصد پول و دارایی هایم را صرف زندگی عادی مثل لباس، تفریح و رستوران می کنم، همیشه حداقل ۵۰ درصد از دارایی هایم را سرمایه گذاری می کنم برای ان که بتوانم به این وضعیت ادامه دهم.» عسگراولادی، تاجر موسپید و نام آشنا که معروف ترین صادرکننده خشکبار ایران است، ثروت بسیاری دارد و با همین فهم عمیق و ساده از منطق اعداد، دارایی هایش را حفظ و بیشتر می کند.

عسگراولادی

اما بررسی وضعیت زندگی اکثریت مردم، رویه ای خلاف سرمایه گذاری 50 درصدی و هزینه 25 درصدی را نشان می دهد. مردمی که بازندگی شهری، 35.5 درصد از هزینه هایشان صرف مسکن، آب، برق و گاز م شود و 23 درصد دیگر از هزینه ها را نیز خوراکی ها و آشامیدنی ها می بلعد. 41.5 درصد باقی مانده از پول ها نیز، بین بقیه هزینه های زندگی از بهداشت و درمان گرفته تا تفریح و امور فرهنگی هزینه می شود.

برای رسیدن به تصویری از نحوه معیشت زندگی شهرنشینان در وضعیت اقتصادی کنونی به کنکاش در منطقِ اعدادِ سه گروه هزینه ای پرداخته ایم که البته براساس گزارش بانک مرکزی و میانگینی از زندگی در کل کشور بوده است. این بررسی نشان می دهد که خانواده های ایرانی پول زیادی برای تفریح و امور فرهنگی ندارند، رستوران رفتن برایشان یک تفریح تمام عیار به حساب می آید و خرج کفش و لباس نیز در شهرستان ها بیشتر از تهران است.

اختلاف طبقاتی برای تفریح و امور فرهنگی

براساس گزارش بانک مرکزی، از کله هزینه خانوار 2 درصد آن به تفریح و امور فرهنگی اختصاص دارد که البته هزینه آن در سال 95 نسبت به 94، 10.2 درصد بیشتر شد. متوسط هزینه ای که میان کل خانواده های شهری ایران صرف تفریح و امور فرهنگی می شود، 764 هزار تومان است. دهک اولی ها، سالانه تنها 57 هزار تومان خرج تفریح می کنند، در حالی که سالانه 81 هزار تومان برای دخانیات می پردازند. هزینه تفریح در دهک دوم، نسبت به دهک اول حدود سه برابر می شود و به 149 هزار تومان می رسد. دهک پنجمی ها نیز که طبقه متوسط جامعه به حساب می آیند،

سالانه 436 هزار تومان برای تفریح هزینه می کنند که دقیقا برابر با هزینه رستوران و هتل رفتن شان است و دهک ششمی ها نیز در همین طبقه متوسط سالانه با 513 هزار تومان تفریح می کنند. اما در طبقه ثروتمند، حتی میان دهک نهم و دهم نیز اختلاف وجود دارد. دهک نهمی های جامعه سالانه یک میلیون و 253 هزار تومان خرج تفریح و امور فرهنگی می کنند اما دهک دهمی ها، از کل هزینه 124 میلیون تومانی شان، 2 میلیون و 907 هزار تومان برای تفریح می پردازند. ثروتمندترین های جامعه هم چنین سالی 9 میلیون و 201 هزار تومان برای «کالاها و خدمات متفرقه» هزینه می کنند.

خانواده های بدون فرد شاغل، سالی ۵۵۹ هزار تومان برای تفریح می پردازند؛ در حالی که همین خانواده ها برای رستوران و هتل رفتن، ۷۲۶ هزار تومان هزینه می کنند. اما خانواده هایی با دو فرد شاغل در حوزه تفریح و فرهنگ یک میلیون و ۸۱ هزار تومان هزینه کرده و برای رستوران و هتل هم ۱ میلیون و ۶۳ هزار تومان پرداخته اند. سایر بررسی ها نیز پایین بودن میزان فعالیت های فرهنگی را میان خانواده های ایرانی تایید می کند. براساس گزارش های فصلی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران، در ۹ ماهه نخست سال ۹۶، میزان فروش سینماها در تهران با افت ۵ درصدی همراه بوده و هم چنین تماشاگران فیلم های ایرانی نیز حدود ۱۰.۵ درصد کاهش یافته است.

لرستانی ها هم ۱.۱ درصد از کل هزینه هایشان را صرف تفریح کرده اند اما با ۲۴۶ هزار تومان، پایین ترین سهم را در کل کشور برای این امور داشته اند. با این حال براساس گزارش بانک مرکزی، تهرانی ها در سال ۹۵، یک میلیون و ۱۲۰ هزار تومان برای تفریح و امور فرهنگی پرداخته اند که البته تنها ۱.۸ درصد از کل هزینه هایشان بوده است. مردم در ایلام که یکی از استان های محروم به کشور به حساب می آید و البته هزینه ها نیز در آن بسیار ارزان تر از پایتخت است، ۲.۶ درصد از هزینه هایشان را به تفریح و امور فرهنگی اختصاص داده و ۹۸۶ هزار تومان برای آن پرداخته اند.

در خراسان جنوبی نیز ۳.۴ درصد از هزینه های مردم برابر با ۱ میلیون و ۳۳۸ هزار تومان صرف این امور شده است که بیشترین هزینه تفریح و امور فرهنگی میان کل استان های کشور است. در صورتی که حدود نصف ایرانی ها ماهانه حداقل یک بار برای فست فود هزینه می کنند، تنها ۲۰.۹ درصد از افراد حداقل سالی یک بار به سینما می روند و ۵ درصد به تماشای تئاتر می نشینند.

صاحبان خانه های سازمانی بیشتر رستوران می روند

آخرین گزارش بانک مرکزی از بررسی بودجه خانوار نیز مربوط به سال ۹۵ می شود. براساس این گزارش، خانواده های ایرانی به طور متوسط سالانه ۸۳۶ هزار تومان برای رستوران و هتل رفتن هزینه می کنند. این در حالی است که ۷۶۴۶۹۴ تومان در سال برای تفریح و امور فرهنگی می پردازند و ۷۳۴ هزار تومان صرف تحصیل می کنند. هزینه رستوران و هتل رفتن ایرانی ها با هزینه آنها برای ارتباطات، سالانه ۸۳۲ هزار تومان، برابری می کند. البته این ارقام متوسط هزینه خانواده ها را در کشور نشان می دهد. در شهر تهران، خانواده را در کل کشور نشان می دهد. در شهر تهران، خانواده ها سالانه حدود یک میلیون و ۱۷۰ هزار تومان برای رستوران و هتل خرج می کنند.

بررسی این هزینه میان تعداد خانوارها نشان می دهد، خانواده های یک نفره، سالانه 540 هزار تومان برای رستوران رفتن، هزینه می کنند و خانواده های سه نفره 893 هزار تومان هزینه شان می شود. این اعداد نشان می دهد الگوی زندگی مجردی، بیشترین مصرف فست فود را در خود دارد. بررسی میزان رستوران رفتن میان دهک های مختلف تصویری از وضعیت تفاوت طبقاتی در جامعه را نشان می دهد. دهک اولی ها که کم درآمدترین قشر جامعه را تشکیل می دهند، سالانه 47 هزار تومان برای رستوران و هتل هزینه می کنند.

دهک پنجم و ششم، که طبقه متوسط جامعه هستند، 437 و 552 هزار تومان صرف رستوران و هتل می کنند. اما از این دهک به بعد، هزینه ها به یک باره بالا می رود. دهک هشتمی ها به طور متوسط در کل کشور، یک میلیون و 44 هزار تومان برای رستوران و هتل رفتن می پردازند، دهک نهمی ها یک میلیون و 612 هزار تومان و دهک دهم که ثروتمندترین های جامعه هستند، سالانه حدود 3 میلیون و 300 هزار تومان برای رستوران رفتن خرج می کنند. هزینه تحصیل این دهک نیز، 726 هزار تومان کمتر از پولی است که برای رستوران رفتن می پردازند.

ثروتمندترین طبقه جامعه، سالانه حدود 300 هزارتومان برای تفریح و امور فرهنگی شان نیز کمتر از رستوران هزینه می کنند. بررسی های دیگر هم نشان می دهد مصرف فست فود، به یکی از اصلی ترین عادت های رفتاری ایرانیان تبدیل شده است و یک تفریح تمام عیار به حساب می آید. خانواده هایی که هیچ فرد شاغلی ندارند، سالانه 727 هزار تومان برای رستوران و هتل هزینه می کنند که این تنها 109 هزار تومان کمتر از متوسط این نوع هزینه است. اما در شاخص تفریح و امور فرهنگی، هزینه خانوارهایی که هیچ کس در آنها شاغل نیست، حدود 2.4 هزار تومان کمتر از متوسط کل کشور است.

حتی در شاخص تحصیل نیز، خانواده های بدون فرد شاغل، سالانه 498 هزار تومان برای تحصیل خرج می کنند که 236 هزار تومان کمتر از هزینه رفتن به هتل و رستوران است. هم چنین خانواده هایی هم که مستاجر هستند، سالانه 678 هزار تومان برای رستوران خرج می کنند که 15 هزار تومان بیشتر از هزینه آنها برای تفریح و امور فرهنگی است. خانواده های مالک مسکن نیز، سالانه 937 هزار تومان برای رستوران رفتن می پردازند که حدود 100 هزار تومان بیشتر از هزینه تفریح و امور فرهنگی است.

مرکز آمار ایران در اسفندماه 95، گزارشی منتشر کرد که به فعالیت های فرهنگی و اجتماعی افراد بالای 18 سال پرداخته بود. این گزارش با پرسش از افراد درباره آنچه یک ماه پیش از تحقیق، انجام داده اند، تهیه شده است. براساس آن، 47.7 درصد از ایرانی ها، در ماه حداقل یک بار فست فود مصرف می کنند. 14.3 درصد از آنها دو بار و 2.6 درصد بیش از 5 بار در ماه، فست فود می خورند. 42.3 درصد از ایرانی ها، ماهانه حداقل یک بار در بیرون از منزل غذا می خورند اما تعداد افرادی که فست فود مصرف می کنند، حدود 5 درصد بیشتر است.

سایر مولفه ها نیز نشان می دهد زندگی این روزها، فست فودی شده است. 55.8 درصد از مردم، طی یک سال هیچ ورزشی انجام نداده اند. آن هایی هم که ورزش می کنند، 20.4 درصد بین 15 تا 30 دقیقه را در روز به ورزش اختصاص و 35.8 درصد بیشتر از یک ساعت ورزش می کنند. متوسط هزینه صرف شده برای ورزش در میان خانواده های ورزش کرده نیز، سالانه حدود 311 هزار تومان می شود.

کهگیلویه و بویراحمدی ها عاشق لباس هستند

خانواده های شهری ایران در سال 95، به طور متوسط یک میلیون و 691 هزار تومان از هزینه سالیانه اش را خرج خرید پوشاک و کفش کرده اند. البته دهک اولی ها تنها 121 هزار تومان و دهک دومی ها 311 هزار تومان برای این کار هزینه کرده اند. میان طبقه متوسط نیز، هزینه سالانه پوشاک حدود یک میلیون تومان بوده است. اما ثروتمندهای جامعه در طبقه نهم و دهم، اختلاف زیادی با هم دارند. دهک نهمی ها، 2 میلیون و 997 هزار تومان برای پوشاک هزینه کرده اند و دهک دهمی ها به طور متوسط، 6 میلیون و 175 هزار تومان میان خانواده های شهری کل ایران، هزینه کفش و لباس شان بوده است.

بررسی هزینه کفش و لباس میان صاحب خانه ها و مستاجرها تفاوت چندانی با هم را نشان نمی دهد. خانواده هایی که در منزل های شخصی زندگی می کنند و مالک هستند، در سال گذشته یک میلیون و 774 هزار تومان برای پوشاک هزینه کرده اند و مستاجرها، یک میلیون و 655 هزار تومان کفش و لباس خریده اند. اما بررسی این هزینه برحسب نحوه تصرف مسکن، نشان می دهد کسانی که در خانه های برابر خدمت یعنی سازمانی زندگی می کنند، بیشتر از بقیه لباس می خرند؛ آنها حدود یک میلیون 920 هزار تومان برای کفش و لباس شان هزینه کرده اند، هزینه ای که یک میلیون و 317 هزار تومان بیشتر از خرج تفریح و امور فرهنگی شان بوده است.

ساکنان خانه های سازمانی 760 هزار تومان بیشتر از خرج رستوران و هتل نیز برای کفش و لباس پول خرج کردهاند. البته هزینه رستوران و هتل رفتن آنها نیز با یک میلیون و 162 هزار تومان، بیشتر از بقیه بوده است. بررسی به تفکیک استان ها نیز نشان می دهد که مردم کهگیلویه و بویراحمد بیشتر از ساکنان تمام استان های دیگر لباس می خرند. آنها 8.4 درصد از هزینه سالانه شان را به خرید لباس اختصاص می دهند که برابر با 4 میلیون و 410 هزار تومان می شود؛ یعنی 2 میلیون و 719 هزار تومان بیشتر از میزان متوسط کشوری.

این در حالی است که پایتخت نشینان سالانه حدود ۲ میلیون و ۱۷۷ هزار تومان برابر با ۳.۵ درصد از کل هزینه هایشان را خرج کفش و لباس می کنند. البته تهرانی ها بیشتر از هر چیز پول مسکن، آب، برق و گاز می دهند، ۴۷ درصد از هزینه پایتخت نشینان برابر با ۲۹ میلیون و ۲۶۰ هزار تومان برای این حوزه خرج می شود در حالی که در استانی مانند کهگیلویه و بویراحمد، ۱۰ درصد از کل هزینه خانوار برابر با چیزی حدود ۱۰ میلیون خرج مسکن و امور آن می شود. اما بعد از این استان، قزوینی ها با ۲ میلیون و ۲۲۵ هزار تومان برابر با ۵.۹ درصد کل هزینه هایشان بیشترین پول را در کل کشور برای کفش و لباس خرج می کنند.

گزارش مرکز آمار ایران از فعالیت ها و رفتارهای فرهنگی خانوار در حوزه پوشاک نکات جالبی را نشان می دهد. براساس این گزارش، ۶۵.۵ درصد از افراد ۱۸ ساله و بیشتر برای روش انتخاب پوشاکشان به تبلیغات پیرامونی وابسته هستند. ۱۹.۱ درصد از پیشنهاد دوستان و نزدیکان استفاده می کنند و ۱۳.۳ درصد طبق مد در جامعه عمل می کنند. البته این تحقیق در سال ۹۴ انجام و نتایج آن در انتهای سال ۹۵ منتشر شد. براساس بررسی های میدانی، با توجه به فراگیری بالای شبکه های اجتماعی طی دو سال گذشته، در سال ۹۶ احتمالا سهم این شبکه ها در انتخاب پوشاک بالا رفته است.