هوای خوزستان در تعلیق

روزنامه - شهروند: این خبر، درست در روزی به گوش اهالی خوزستان رسید که گردوغبار زندگی‌شان را مختل کرد: «بودجه مقابله با گردوغبار در خوزستان حذف شد.» دیروز درحالی‌که به جز اهواز، شاخص کیفی هوای خرم‌آباد، سنندج، ايلام و بوشهر هم مرز ٣٠٠ را رد کرد و «خطرناک» اعلام شد، مردم خوزستان با خبر حذف بودجه روبه‌رو شدند. هرچند، طولی نکشید که خبر را تکذیب کردند و گفتند این تعلیق است، نه حذف.

بررسی شاخص كيفي هواي كلانشهرها و مراكز استان‌ها تا ساعت ١١ دیروز نشان می‌داد که تنها ٥ شهر پاک بودند و ١٠شهر هوایی سالم داشتند که نام تهران و کرج هم میانشان بود. علاوه بر این کیفیت هوای اصفهان، قم، مشهد، اراك و همدان ناسالم برای گروه‌هاي حساس و یاسوج و کرمانشاه بسیار ناسالم گزارش شد. این درحالی بود که خرم‌آباد، سنندج، ايلام، بوشهر و اهواز با تجربه شاخص کیفی بالاتر از ٣٠٠ (که به‌طور جزیی اعلام نشد)، در وضع خطرناک قرار گرفتند.

در روزهای گذشته بسیاری از شهرهای قرار گرفته در این فهرست، همزمان به ریزگرد هم دچار بودند. ازجمله بهبهان که غلظت گردوغبار در آن به ١٩برابر حد مجاز رسید. براساس اعلام روابط‌عمومی محیط‌ زیست خوزستان، تا صبح دیروز غلظت گردوغبار در اهواز ٦٢٧میکروگرم بر مترمکعب، در بهبهان ٢٩٢٦میکروگرم بر مترمکعب، در مسجدسلیمان ٢٠٥٦میکروگرم بر مترمکعب، در امیدیه ١٦٨٥میکروگرم بر مترمکعب و در هندیجان ١٤٨١میکروگرم بر مترمکعب گزارش شد. با این حد غلظت آلاینده‌ها، غلظت ریزگردها در اهواز ٤,١٨برابر حد مجاز، در بهبهان ١٩.٥برابر حد مجاز، در مسجدسلیمان ١٣.٧ برابر حد مجاز، در امیدیه ١١.٢٣ برابر حد مجاز، در هندیجان ٩.٨٧برابر حد مجاز، در شوش ٩.٣١برابر حد مجاز و در رامشیر ٨.١١برابر حد مجاز اعلام شد.

در کنار خوزستان، شهر سقز در کردستان هم که گردوغبار به آن هجوم آورده بود، در شرایط خطرناک قرار گرفت. همچنین بوشهر که میزان ریزگردها در آن ١٤برابر استاندارد جهانی و به میزان ٢‌هزار و ٧٩میکروگرم بر متر مکعب ثبت شد. این ریزگردها که در گناوه هم ٦٥٩میکروگرم اعلام شد، از خوزستان و کشورهای همسایه به بوشهر و گناوه وارد شد و مدارس و دانشگاه‌ها را در بیشتر شهرهای بوشهر تعطیل کرد.

منشأ ریزگردها: نبود حقابه

میان اخبار غبارآلود دیروز، اما اعلام شد که گردوغبار خوزستان تا دوشنبه ماندگار است و توده جدیدی از سه‌شنبه وارد استان خواهد شد. مدیرکل هواشناسی خوزستان گفت: «گردوغبار که از روز جمعه استان را فراگرفته تا دوشنبه در فضای استان ماندگار است» و همین‌طور توضیح داد که غبار روز یکشنبه به دلیل انباشت گردوغبارهای دو روز گذشته بوده است. اگرچه کورش بهادری گفت که ورود توده غباری از عراق شدت گردوغبار را بیشتر کرده است، اما عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست علت بروز ریزگرد‌ها در استان خوزستان و استان‌های اطراف را تخصیص‌نیافتن حقابه‌های محیط ‌زیستی دانست: «منشأ ریزگرد‌ها در این فصل صددرصد داخلی است و باید با تأمین حقابه این مشکل را برطرف کرد.»

او به تجربه خشکسالی در سال‌های ۷۷ و ۸۷ در کشور اشاره کرد و گفت: «امسال از پاییز دچار کمبود بارش شدیم و در آینده شاهد خشکسالی خواهیم بود. وارونگی هوا و کمبود بارش در فصل پاییز و زمستان باعث تشدید آلودگی هوا و بروز خشکسالی در آینده می‌شود.»

بودجه مقابله با غبار حذف شد

آنچه با وجود گردوغبار و آلودگی در بسیاری از شهرهای ایران، سر و صدا کرد، اما مسأله بودجه بود. پس از بحران‌های ایجادشده در بهمن‌ سال گذشته خوزستان، مقرر شد ١٥٠‌میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی برای مقابله با گرد و خاک جنوب کشور و رفع مشکل برق خوزستان اختصاص یابد و دیروز کریم شافعی، معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌ زیست این خبر را اعلام کرد که «بودجه مقابله با گردوغبار خوزستان در‌ سال ۹۷ حذف شده است». شافعی با اشاره به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط ‌زیست برای پیش‌بینی بودجه گردوغبار در‌ سال ۹۷ به «ایسنا» گفت: «در لایحه بودجه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی ۱۵۰‌میلیون دلار برای مقابله با گردوغبار جنوب کشور ازجمله خوزستان در نظر گرفته شده بود که متاسفانه توسط کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی حذف شد.»

معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌ زیست با این بیان این‌که سازمان حفاظت محیط‌ زیست امسال با تدبیر شخص رئیس‌جمهوری پیشنهاد جدیدی در لایحه بودجه دولت گنجانده بود، گفت: «ابتکار جدید اختصاص دو‌میلیارد دلار برای «ساماندهی پسماندهای خانگی، آبخیزداری و بهسازی محیط‌ زیست» است که این موضوع ذیل جدول بند «و» تبصره ۴ لایحه بودجه دیده شده بود که متاسفانه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی این پیشنهاد را حذف کرد.» او با این حذف مخالفت کرد و گفت که ما اصرار داریم این میزان بودجه تصویب شود، چرا که «به‌طور روزانه ۵۰‌هزار تن زباله خانگی در کشور تولید می‌شود» و از طرف دیگر تاکنون جمع‌آوری و مدیریت پسماند به تعویق افتاده است، چون «اعتبارات کافی برای اجرای برنامه‌های مدیریت پسماند وجود ندارد.»

این تعلیق است نه حذف

با این‌حال، ساعتی نگذشت که موضوع از اساس تکذیب شد و غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان گفت: «خلاف مطالب مطرح شده، بودجه مقابله با گردوغبار جنوب کشور از لایحه بودجه ٩٧ حذف نشده است.» او به «ایرنا» توضیح داد: «با توجه به این‌که صندوق توسعه ملی به‌عنوان محل تأمین این بودجه پیش‌بینی شده است باید مقررات و مراحل قانونی برداشت از این صندوق برای این طرح اعمال شود. تخصیص از صندوق توسعه ملی نیاز به مجوز و طی یک‌سری تشریفات اداری دارد و دولت و مجلس به‌جد پیگیر این موضوع‌اند تا حل شود و مردم خوزستان نگران نباشند.» جواد کاظم‌نسب، نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی هم حذف بودجه مقابله با گردوغبار را تکذیب می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: «مسأله اساسی این است که معاون پارلمانی سازمان حفاظت محیط‌ زیست و رئیس این سازمان از همه مشکلات خوزستان بی‌خبرند و اظهار نظری می‌کنند که مردم را بشورانند.

وقتی عیسی کلانتری به‌عنوان معاون رئیس‌جمهوری، می‌گوید خوزستان آب مازاد دارد، یعنی از وضع این استان بی‌خبر است.»جست‌وجوها معلوم می‌کند که کمیسیون تلفیق بودجه ۹۷ در تاریخ ١٠دی‌ماه پس از بررسی بخش‌های درآمدی لایحه بودجه، تبصره ٤ لايحه بودجه ٩٧ را که در آن دولت پيش‌بيني برداشت ٥ميليارد و ٨٠٠ ميليون دلار از صندوق توسعه ملي را کرده بود، حذف کرده است. رحيم زارع، نايب‌رئيس اين کميسيون برای شرح خبر، واژه حذف را به کار برده، نه «تعلیق». با این‌حال، نماینده مردم اهواز در توضیح آنچه باعث شده معاون پارلمانی سازمان محیط زیست، آن را حذف بودجه برداشت کند، می‌گوید: «در بند «و» تبصره ٤ جدولی است که مقابله با ریزگردها، پاداش معلمان، بودجه صداوسیما و آب روستایی را در بر دارد و برای تأمین بودجه آن باید از صندوق توسعه ملي استفاده کرد که نیازمند اذن مقام معظم رهبری است.

دولت بدون در نظر گرفتن مجوز این بودجه، چنین پیشنهادی داده و با تشخیص کمیسیون تلفیق، بودجه این بخش حذف شده تا نزد مقام رهبری بروند و اذن بگیرند تا درنهایت دوباره آن را وارد بودجه ٩٧ کنند.»در بند «و» تبصره ٤ لایحه بودجه آمده است که برای تحقق اهداف مندرج در قانون برنامه ششم توسعه، به دولت اجازه داده مي‌شود «نسبت به برداشت از ورودي ‌سال ١٣٩٧ صندوق توسعه ملي اقدام و منابع حاصـله را به رديف درآمد عمومي به شماره طبقه‌بندي ٣١٠٧٠٥ نزد خزانه‌داري كل كشور واريز کند.» علاوه بر این، عنوان شده که «اعتبارات موضوع اين بند براي صندوق توسعه ملي بازگشت از منابع محسوب مي‌شود.» اینها ازجمله موارد محیط زیستی مرتبط در جدول بند «و» است که با تصمیم کمیسیون تلفیق حذف شده است:

• طرح‌های آبیاری تحت‌ فشار، کم‌فشار و سامانه‌های نوین آبیاری، براساس ماده ٣٥ قانون برنامه ششم توسعه،٣٠٠‌میلیون دلار
• طرح‌های آبرسانی روستایی و توسعه شبکه‌های آن، بدون اشاره به ادله قانونی، ٣٠٠‌میلیون دلار
• مقابله با ریزگردها در کشور و رفع مشکل برق خوزستان، براساس بند(س) ماده ٣٨ قانون برنامه ششم توسعه، ١٥٠‌میلیون‌دلار
• بهبود محیط ‌زیست، آبخیزداری و ساماندهی پسماندهای کل کشور، براساس بند (ث) ماده ٣٨ قانون برنامه ششم توسعه، دو‌هزار‌میلیون دلار

کاظم‌نسب می‌گوید: «با وجود این اتفاقات، پیداست که محیط زیستی‌ها خودشان اصلا از این موضوع خبر ندارند که یک خبر غیرصحیح را در روزی که غبار سراسر خوزستان را گرفته، به خورد مردم می‌دهند. همین حالا در خوزستان مدارس و کارگران تعطیل‌اند و با خطرناک شدن وضع، زندگی مردم فلج شده است. در این وضع باید به جای پافشاری بر وجود آب مازاد در خوزستان که خشکیده است، به‌طور جدی مقابل انتقال آب از سرشاخه‌های کارون ایستاد.»

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با اشاره به این‌که باید حقابه خوزستان را تأمین کنند، ادامه می‌دهد: «کارون امروز رود کوچکی است که از فاضلاب پر شده و جانی برای انتقال به دیگر استان‌ها ندارد. اگر دولت زودتر به داد خوزستان نرسد، جنایت کرده است.»

جبارکوچکی‌نژاد، نایب‌رئیس فراکسیون محیط ‌زیست هم درباره تعلیق بودجه مقابله با ریزگردها گفت: «برای ریزگردها ردیف بودجه‌ای دیگر از جدول تبصره ۴ (برداشت از صندوق توسعه‌ملی) در نظرگرفته شده، اما منابع این جدول به دلیل این‌که برداشت از صندوق توسعه‌ ملی است باید با اجازه رهبری صورت گیرد.»

به گفته او، دولت به شکل قانونی از صندوق توسعه‌ ملی حق برداشت نداشته و بدون اجازه رهبری مجلس مجوز تصویب این منابع را که حدود ۶‌میلیارد دلار است، ندارد و اگر امروز این جدول تعیین تکلیف نشود، این اعتبارات تعلیق می‌شود؛ به‌طورحتم، براساس قانون مجلس صندوق توسعه ملی مرتبط با بخش خصوصی بوده و دولت حق برداشت ندارد.غلامرضا تاج‌گردون، رئیس کمیسیون تلفیق بودجه ۹۷ هم در جواب اخبار منتشرشده گفت: «متاسفم از این‌که در دو ماه بررسی بودجه کشور، مسئولان محیط ‌زیست کشور از رئیس تا معاون ایشان حتی یک‌بار دنبال موضوع آلودگی محیط ‌زیست و ریزگردها نیامدند. متاسفانه اعتبار مربوط به ریزگردها را بدون اذن در بودجه گذاشتند که مردم عزیز خوزستان را طبق معمول علاف تصمیمات غیرمسئولانه خودشان کردند.