برای جراحی بینی، باید چه مواردی را در نظر بگیریم؟

ماهنامه همشهری تندرستی: بینی برجسته ترین عضو صورت است و شاید اولین عضوی است که در مواجهه با دیگران به چشم می آید. این عضو کوچک - اما مهم - ملاک زیبایی انسان هم محسوب می شود. بنابراین خیلی ها دنبال اصلاح چیزی می افتند که فکر می کنند نقصی است در صورت.

حراجی زیبایی بینی میان عمل های دیگر زیبایی در کشورمان خودش را بالاتر از همه کشیده و از این لحاظ ما را در بین پنج کشور اول دنیا قرار داده. این عمل همه گیر و نه چندان آسان برای خودش مراحلی دارد که سعی کردیم در گفتگو با شبنم شادابی متخصص جراحی زیبایی بینی و صورت آنها را بپرسیم.

قیمت های رنگ به رنگ

یکی از اولین گام هایی که مراجع برای جراحی زیبایی انجام می دهد، یافتن پزشک است، گاهی یک دوست انگیزه گزینش پزشک می شود و گاهی هم هزینه. یک پزشک ممکن است برای حراجی زیبایی بینی پنج میلیون تومان بگیرد و پزشک دیگر 15 میلیون تومان. بد نیست که این سوال را مطرح کنیم که چرا قیمت جراحی های زیبایی از یک پزشک تا پزشک دیگر این همه متفاوت است؟

دکتر شبنم شادابی این موضوع را به تجربه پزشک مربوط می داند: «ممکن است شما لباسی را با قیمت بالا از یک برند معروف بخرید و لباسی ارزان را از یک بوتیک و برند ناشناس. چرا ما کفشی را دو میلیون تومان می خریم و کفش دیگری را صد هزار تومان؟ به نظرم هر چه تجربه کار جراح بیشتر و هر چه خوشنام تر باشد، دستمزدش هم بالاتر می رود. اما بعضی جراحان هم هستند که با نهایت دست و دلبازی کار بسیار خوبی ارائه می دهند و هزینه های مناسبی هم دریافت می کنند.»

جراحی بدون فصل

یکی از اولین سوالاتی که به ذهن می رسد این است که کدام فصل برای جراحی خوب است؟ خیلی ها فکر می کنند تابستان چون هوا خوب است فصل مناسبی برای جراحی است اما عده ای هم معتقدند که فصل سرد برای این عمل مناسب است. دکتر شادابی می گوید: «هیچ فصل خاصی برای عمل جراحی بینی وجود ندارد. در هر فصلی باید مراقبت های خاص آن فصل صورت گیرد. بیمار باید مراقب باشد که در طول دوران نقاهت - حالا در هر فصلی - دچار سرماخوردگی نشود. بنابراین نکته مهم برای جراحی زیبایی بینی، مراقبت های بیمار است و اهمیتی ندارد که در کدام فصل جراحی انجام شود.»

درصد بسیار کمی از جراحی های زیبایی دلیل درمانی دارند و بخش زیادی از عمل ها به خاطر زیبایی صورت می گیرد. دکتر شادابی با تایید این موضوع توضیح می دهد: «درصد پایینی از عمل های زیبایی جنبه درمانی دارند اما اگر کسی بخواهد عمل زیبایی انجام دهد، حتی اگر مشکل تنفسی یا انحراف بینی نداشته باشد - حتما باید روی راه هوایی بینی اش کار شود چون بعد از جراحی، اگر ذره ای انحراف بینی وجود داشته باشد، بیماران دچار مشکلات تنفسی می شوند. بنابراین کسانی که تحت عمل جراحی بینی قرار می گیرند، حتی اگر هم انحراف بینی مختصری داشته باشند، حتما درمان می کنیم که بعد از عمل دچار تنگی تنفس و نفس صدادار نشوند.»

بینی گوشتی بینی استخوانی

یکی از ارکان موفقیت جراحی زیبایی بینی، نوع پوست بینی است و حتما خیلی این جمله را شنیده اید که فلانی بینی اش گوشتی است، اگر عمل کند، خوب در نمی آید. این موضوع کاملا درست است که ضریب موفقیت جراحی بینی های گوشتی بسیار کمتر است. دلیل علمی اش را دکتر شادابی این گونه توضیح می دهد: «وقتی با پوست ضخیم یا اصطلاحا بینی گوشتی در ارتباط هستیم حتما باید مریض را آگاه کنیم که انتظارات شما از جراحی زیبایی بینی باید در چه حدی باشد.

این بیمار نباید انتظار داشته باشد که مثل مراجعی نتیجه بگیرد که بینی استخوانی و بلند دارد. این افراد باید به این موضوع کاملا اشراف داشته باشند. با وجود همه صحبت هایی که با بیمار می کنیم، می بینیم که بعد از عمل، خیلی ها نمی توانند بپذیرند که نتیجه دلخواهشان از آب در نیامده است. البته برای بینی های گوشتی تمهیداتی در نظر گرفته می شود که کمتر دچار عارضه شوند. این را باید اضافه کرد که این مراجعان عمدتا نتیجه مثبت تری از بینی اولیه شان می گیرند اما شاید انتظاراتی که نسبت به بینی دارند غیر منطقی باشد.»

طبیعی یا فانتزی؟

یکی از انتظارات علاقه مندان جراح زیبایی، تاکید بر طبیعی بودن بینی است. بسیاری از این افراد شاید انتظاراتی از پزشک داشته باشند که با توجه به فرم بینی شان مقدور نیست. دکتر شادابی می گوید: «اولین سوالی که از بیمار می پرسم این است که چه انتظاری از عمل جراحی دارید؟ مشکلات بینی شما چیست و دوست دارید کجاها اصلاح شود؟ از آنها می پرسم که بینی طبیعی را زیباتر می دانند یا بینی فانتزی را. در کتاب جراحی، این موضوع مطرح می شود که بینی ما نباید «سرجیکال» باشد و بدون این که معلوم شود صاحب آن عمل جراحی کرده، مشکلاتش برطرف شود. اما ایجاد زوایای غیر منطقی، خیلی سربالا کردن بینی یا دادن قوس زیاد به آن از نظر علمی هیچ جایگاهی ندارد.

خیلی از بینی هایی که امروزه عمل می شوند از نظر علم جراحی زیبایی، زیبا محسوب نمی شوند اما در فرهنگ ما مردم فکر می کنند که هر چقدر بینی کوچک تر و سربالاتر باشد، زیباتر است. مریض هایی که به من مراجعه می کنند چون نوع عمل جراحی ام را می شناسند، عمدتا کسانی هستند که طرز فکرشان شبیه خودم است. سعی می کنم کسانی را که می خواهند بینی شان خیلی فانتزی باشد، نپذیرم. با این کار هم کار پزشک زیر سوال می رود و هم در دراز مدت این بیماران راضی نخواهند بود. ممکن است مدت کوتاهی مدل بینی شان را دوست داشته باشند اما با افزایش سن و گذشت زمان و وقتی پا به میانسالی می گذارند - به خصوص آقایان - دوست ندارند که کسی بفهمد که در جوانی بینی شان را عمل کرده اند.»

به گفته دکتر شادابی، معمولا این عمل جراحی در سخت ترین حالت بین سه تا چهار ساعت طول می کشد، اما به طور معمول، زمان آن بین یک ساعت و نیم تا سه ساعت است. درصد خیلی کمی از عمل ها بیش از سه ساعت طول می کشد که این موضوع به فرم بینی و شکل جدیدی که پزشک می خواهد ایجاد کند ارتباط دارد. گاهی بیمار خونریزی شدیدی حین عمل دارد که وقت زیادی را صرف هموستاژ و انعقاد خون بیمار می کند.

یکی از نکاتی که در جراحی بینی اهمیت دارد، سن افراد است. گفته می شود که افراد قبل از هجده سالگی و در سن میانسالی بهتر است عمل نکنند اما در این زمینه استثناهایی وجود دارد. دکتر شادابی می گوید: «مسلما هر چه پوست جوان تر باشد، بهتر است. معمولا می گوییم بهتر است این عمل در افراد بالای 17 یا 18 سال انجام شود که رشد اسکلتی صورت فرد کامل شده باشد. انعطاف پوست، پیر نشدن، برخورداری از کلاژن کافی و تناسب با بافت همبندش باعث می شود که پوست بعد از ترمیم اسکلت بینی بتواند خودش را جمع کند. وقتی حجمی از بینی کم می کنیم، پوست پوشاننده بینی باید انعطاف کامل داشته باشد تا بتواند شکل جدیدی به خود بگیرد.

اگر پوست، پیر و از بین رفته باشد و بافت های همبندش شل باشد، نمی تواند شکل جدید را بگیرد، در نتیجه دچار افتادگی و تغییرات شکل می شود که خوشایند نیست. البته تمهیداتی هست که می توان به کار برد تا این اتفاق نیفتد. اما بهترین زمان، دوران جوانی است که پوست انعطاف کافی را دارد.»

من زشتم

گاهی این عمل ها به خاطر نقص واقعی یک عضو نیست و ریشه روانی دارد؛ چیزی که در علم روانشناسی به آن اختلال بدریخت انگاری گفته می شود. در این مورد دکتر شبنم شادابی می گوید: «بعد از ویزیت بیمارانم وقتی می بینم که مشکل زیبایی ندارند و بیشتر به خاطر مشکلات روانی می خواهند عمل کنند، سعی کرده ام که آنها را از عمل منصرف کنم.»

او درباره این که چرا آمار جراحی زیبایی بینی در کشور ما بالاست می گوید: «یک بخش آن به خاطر پوشش ما است، چون بیشتر صورت مان بیرون است و از این طریق قضاوت می شویم بنابراین می خواهیم بدون نقص به نظر برسیم. بینی برجسته ترین عضو صورت است و از نظر علمی ثابت شده که تنها عضوی است که در نگاه اول دیگران را متوجه زیبایی و شرایط زیبایی یک فرد می کند. بنابراین افراد خیلی تمایل به انجام جراحی زیبایی بینی دارند.»

خیلی از ما دیده ایم که افرادی عمل جراحی زیبایی بینی انجام می دهند اما یک یا دو سال بعد دوباره زیر تیغ جراحی می روند، اتفاقی که دلایل متعددی دارد اما مهم ترین دلیل آن جنبه روانی است. نکته ای که این متخصص جراحی زیبایی بینی بر آن صحه می گذارد: «بعضی از افراد بیماری خودناپسندانگاری دارند و به هر شکلی که در بیایند راضی نمی شوند. این اختلال، اختلال بدریخت انگاری بدن نام دارد و شما هر قدر این افراد را زیبا کنید، باز هم توقعات دیگری دارند و فکر می کنند که باید شکل دیگری داشته باشند. عمده افرادی که تقاضای عمل های بعدی را دارند از این دسته هستند اما بعضی بیماران هم هستند که انتظارات ما - به خاطر فرم بینی آنها - برآورده نشده، در نتیجه مجبور می شویم که دوباره عمل کنیم.»

عوارض احتمالی

عمل جراحی زیبایی بینی ممکن است عوارضی همراه داشته باشد، یکی از این عوارض، تغییر صدای فرد و در بعضی موارد کاهش حس بویایی است. به نظر دکتر شادابی معمولا کسانی که از قبل مشکل بویایی داشته اند ممکن است بعد از عمل جراحی این مشکل را به عمل ربط دهند: «عمل جراحی بینی اختلال بویایی ایجاد نمی کند. ممکن است که در چند هفته ابتدایی بعد از عمل به خاطر التهاب و ترمیم مخاط داخلی، مشکل جزئی بویایی وجود داشته باشد اما در دراز مدت قطعا علت این ماجرا جراحی نیست. این افراد عمدتا بیمارانی هستند که سال ها مشکل آلرژی داشته اند.»

او تغییر صدا را بعد از جراحی رد نمی کند: «از راه هوایی بینی تا زیر حنجره، فضا و شکل صورت و سینوس ها در نوع صدا موثر است. تغییرات صدا تا حدی قابل قبول است اما این گونه نیست که بخواهد به شکل پاتولوژیک در بیاید. مثلا تو دماغی حرف زدن می تواند زمینه ژنتیک داشته باشد یا به دلیل تنگ شدن راه هوا یا عدم اصلاح انحراف بینی یا به دلیل اشکال جراحی اتفاق بیفتد.»

کبودی یکی از ماجراهای جراحی زیبایی بینی است، اما چرا عده ای کبودی بیشتری دارند. دکتر شادابی در تشریح این موضوع می گوید: «وقتی دو نفر یک نوع آسیب فیزیکی می بینند ممکن است یکی بیشتر و دیگری کمتر کبود شود اما چون عمل زیبایی بینی، توأمان روی بافت نرم و روی بافت سخت فشار می آورد، این کبودی تا حدودی طبیعی است و معمولا یک هفته تا ده روز بعد از عمل رفع می شود. طول زمان عمل هم مهم است. هر قدر عمل بیشتر طول بکشد، کبودی و تورم بیشتر است و هر چه آسیب به بافت سخت بیشتر باشد، کبودی آن بیمار بیشتر است.»

خان آخر

دوران نقاهت آخرین خانی است که بیمار باید بگذراند. با مراقبت درست تورم بینی زودتر خوب می شود. دکتر شادابی به یک نکته دیگر هم اشاره می کند: «تورم بینی های استخوانی معمولا زودتر رفع می شود و در مقابل، تورم بینی های گوشتی که بافت های همبندشان ضخیم است دیرتر از بین می رود. در واقع این عامل مهمی در روند بهبود بیمار است.»

معمولا ظرف یک ماه تورمی که پاتولوژیک و غیر قابل تحمل است بهتر می شود. این دوره همان دوره ای است که بیماران چسب روی بینی می زنند. دکتر شادابی می گوید که بعد از آن تا شش ماه طول می کشد که فرم بینی مشخص شود اما باز هم نمی توان به صورت قطعی تضمین داد که ظرف شش ماه نتیجه نهایی یک عمل جراحی دیده شود. این موضوع به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله مراقبت های بعد از عمل، نوع عمل، نوع بینی بیمار و کاری که روی آن انجام شده، اما این متخصص جراحی زیبایی توصیه می کند؛ اگر کسی بخواهد عمل دیگری انجام دهد و تغییر شکل دیگری روی بینی اش داشته باشد، یک سال صبر کند.

در جراحی زیبایی بینی از شیوه هایی مثل جراحی با لیزر صحبت می شود. دکتر شادابی درباره این روش توضیح می دهد: «لیزر هیچ جایگاهی در عمل جراحی بینی ندارد. تنها کاری که انجام می دهد برش دادن است. یعنی به جای این که با تیغ برش دهیم با لیزر این کار را می کنیم که آن هم به نظر من کار درستی نیست چون اشعه لیزر به بافت های زیرین آسیب می رساند و دلیلی نیست که از لیزر استفاده کرد.»

ملاحظات اخلاقی

از دیرباز درباره علم پزشکی و اخلاق صحبت شده است اما رابطه جراحی زیبایی با اخلاق چیست؟ در این زمینه پزشک کدام ملاحظات اخلاقی را باید رعایت کند؟ دکتر شادابی معتقد است: «به نظر من هیچ چیز مثل صداقت نیست. اگر از اول با بیمار صحبت کنید که چقدر نتیجه عمل موفقیت آمیز خواهد بود و چقدر ممکن است به مشکل بر بخورید خیلی کمک می کند که بیمار توقعات منطقی داشته باشد. پزشک هم باید به توانایی اش واقف باشد و از عمل هایی که نمی تواند و در توانش نیست، پرهیز کند. مسائل خصوصی بیمار باید محفوظ بماند و حتما از سوی پزشکان و همین طور پزشکان جراحی بینی رعایت شود.»