سفری به بندرعباس

هفته نامه همشهری شش و هفت - مرتضی قدیمی: اگر از این جمله تکراری که همه جای ایران دیدنی است، بگذریم، برخی از شهرها آنقدر ویژگی‌های جالب توجهی دارند که واقعا متمایز از دیگر نقاط کشور هستند. به طوری كه شاید اگر برای اولین مرتبه به آنجا بروید تعجب کنید که چرا پیش از این سراغ آن نرفته ‌بودید؟! از جمله این نقاط باید از استان هرمزگان، به ویژه بندرعباس یاد کنیم. با این حال، باورش سخت است كه كسی اهل سفر باشد ‌اما دلش هیچ وقت هوای بندرعباس را نكند!

سفر به بندرعباس اتفاقی بسیار خاص به اندازه دیدن شهرهایی چون شیراز و اصفهان است. اگر در این شهرها آثار تاریخی شما را غافلگیر می‌کنند در بندرعباس دریا، جزایر و مردمان صمیمی‌اش این کار را خواهند کرد و البته نیز غذاهایش.

قطار، اتوبوس یا هواپیما؟

برای سفر به بندرعباس اگر نخواهید با وسیله شخصی بروید که البته می‌تواند در صورت داشتن فرصت و امکانات، بسیار هیجان‌انگیز باشد از بین سه گزینه قطار، اتوبوس و هواپیما، قطار را پیشنهاد می‌کنیم.در ضمن در نظر داشته ‌باشید كه در سفر با وسیله شخصی اگر مبدا تهران باشد باید چیزی ‌ حدود 1300 کیلومتر رانندگی کنید. ضمن اینكه توقف در شهرهای کاشان‌، اردستان‌، اردکان، میبد‌، یزد، رفسنجان و سیرجان شاید این مسیر یک و نیم روزه را تا بیش از دو روز طولانی كند. حاجی‌آباد اما آخرین مقصد قبل از بندرعباس است تا آرام‌آرام رطوبت و کمی شرجی، خبر از نزدیک شدن به دریا بدهد.

حالا ببینیم چرا قطار گزینه جالب توجهی برای سفر به بندرعباس است؟ صرف نظر از ایمن و ارزان‌تر بودن قطار نسبت به هواپیما، تجربه سفر با قطاری که حدود ۱۸ ساعت در مسیر خواهید بود جذابیت خودش را دارد و اگر خوش‌شانس باشید و در کوپه، با افراد خوش‌مشربی همسفر شوید کلی خاطره خواهید شنید. افزون بر این، قول می‌دهیم در طول مسیر با کلی ماجراها و آدم‌های عجیب و غریب در راهروها و رستوران مواجه شوید تا اگر اهل خاطره‌نویسی باشید محتوای چندین صفحه یا پست برای‌تان ساخته شود. برای هواپیما هم که بالطبع باید هزینه‌اش را پرداخت و نکته خاص دیگری برای گفتن وجود ندارد جز اینکه کمتر از دو ساعت به مقصد خواهید رسید.

ماهی‌بازی

اگر برای اولین بار است که به بندرعباس می‌روید شاید در بدو ورود از خودتان بپرسید که حالا چه کنم؟ البته با توجه به تصمیم ماندن یا نماندن در بندر به جواب خواهید رسید؛ چراکه برخی از مسافران بندرعباس مقصد جدی ‌ یا نهایی آنها یکی از جزایر است؛ بیشتر قشم و جدیدا هم هرمز و البته جزایر دیگر.

بنابراین تکلیف روشن است، هرطور که به بندرعباس رسیده‌اید باید خودتان را به اسکله شهید حقانی برسانید و سوار بر قایق‌ها ‌ یا اتوبوس‌های دریایی به جزیره مورد نظر برسید. ضمنا این امکان وجود دارد که اگر با خودروی شخصی به بندرعباس رفته‌اید خودروی خود را نیز با شناورهای لندی‌کرافت (خودروبر) از بندر باهنر یا بندر پهل (از بنادر استان هرمزگان و در نزدیکی بندر خمیر) به بندر درگهان یا بندر لافت (واقع در جزیره قشم و در نزدیکی جنگل‌های حرا) ببرید‌ اما اگر موافق باشید همچنان در بندرعباس باشیم .

شاید دوست داشته باشید قبل از پرداختن به مسائل دیگر، درباره این شهر به عنوان بزرگ‌ترین بندر کشور اندکی بیشتر بدانید. اگر وارد شهر شدید و دیدید اسم برخی فروشگاه‌ها و رستوران‌ها «گمبرون» است، تعجب نکنید. گمبرون یا گامبرون اسم قدیم بندرعباس است.در خصوص واژه گمبرون حدس و گمان‌های مختلفی مطرح شده اما آنچه مسلم است، این عنوان در دوره‌ای که پرتغالی‌ها بر جنوب ایران تسلط داشتند رایج شده و پس از آنکه شاه عباس صفوی توانست با توانمندی سردار ایرانی امام‌قلی‌خان، به حکفرمایی ۱۱۰ ساله پرتغالی‌ها در جنوب ایران پایان دهد، به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندرعباس تغییر نام داد.

حالا برگردیم به لحظه ورود به بندرعباس و فرض كنیم كه ساعت نزدیک ۱۲ ظهر است و قاعدتا هم گرسنه هستید. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم به هیچ موضوع دیگر و حتی رفتن به یکی از جزایر فکر نکنید و بی‌درنگ خودتان را به بازار ماهی‌فروش‌ها برسانید. کمی بالاتر از بازار، چندین رستوران وجود دارد که بهترین ماهی و میگوهای تازه جنوب را دارند که البته اغلب محدود به ماهی شیر یا شوریده همراه با یک ظرف قلیه است. اگر از آن دسته افرادی هستید که اصرار دارید بهترین ماهی‌ها از آن دریای شمال است یا اصولا میانه خوبی با ماهی ندارید همان حوالی می‌توانید سر و ته ماجرا را با فلافل هم بیاورید و فکر کنید سیر شده‌اید.

بعد از آنکه سیر شدید و از طعم واقعی ماهی و میگو لذت بردید، می‌توانید بندرعباس‌گردی را از همان جا شروع کنید؛ از بازار ماهی‌فروش‌ها که مسقف است و پشت محدوده آن كه به صورت سنتی عده‌ای انواع میوه و سبزی و برخی آبزیان چون ماهی مرکب می‌فروشند. واقعا چرخیدن در بازار ماهی‌فروش‌ها به رغم وجود بویی که پس از چند دقیقه با آن کنار خواهید آمد، بسیار هیجان‌انگیز است و فرصت بدون تکراری برای عکاسی یا ساخت یک مستند کوتاه حتی کاملا غیرحرفه‌ای. اگر خوش‌شانس باشید در آنجا پرتره‌های جذابی از مردمان جنوب را در قاب دوربین خود خواهید دید و همچنین ماهی‌هایی که تا قبل از آن حتی اسمش را هم نشنیده بودید؛ مثل ماهی هما که سالی یک ‌بار آن‌ هم نیمه‌های زمستان پیدایش می‌شود.

بازار روز

بعد از ناهار و دیدن همان حوالی، اگر خسته نباشید می‌توانید سراغ بازار روز و کوچه و پس‌کوچه‌هایی روبه‌روی بلوار ساحلی که فاصله زیادی با بازار ماهی‌فروش‌ها ندارد، بروید. در این مكان هرآنچه بخواهید وجود دارد، از خوردنی‌های هیجان‌انگیز چون انواع آبنبات و شکلات تا لوازم برقی و عطر و پوشاک. در ادامه این بخش از بازار به کوچه‌های تنگ و باریک و دستفروش‌های محلی خواهید رسید.

مردان و زنانی که نشسته‌اند و اغلب سبزی و میوه می‌فروشند‌ اما گاه ممکن است پیرمردی را هم ببینید که بزی با دو بره‌اش را برای فروش آورده ‌ یا زنان و دخترانی که کف‌بینی می‌کنند که همه این ماجراها با وجود فراوانی رنگ در پوشش خاصه زنان فرصت غیرقابل تکراری برای عکاسی یا قصه‌پردازی هستند.

معبد هندوها

پس از گذر از این کوچه پس کوچه‌‌ها و با رسیدن به بلوار امام خمینی با یک ساختمان سفید رنگ و غافلگیرکننده مواجه‌ خواهید شد؛ معبد هندوها. معبد هندوها كه مربوط به اواخر دوره ناصرالدین شاه و زمان حکومت مظفرالدین شاه است، توسط هندوهای مقیم بندرعباس استفاده می‌شد. طرح این بنا که کاملاً از معماری معابد هندی متاثر بوده شامل یک اتاق چهارگوش میانی با گنبدی روی آن است. همچنین اطراف و در چهار طرف گنبد حدود ۷۲ برجک هندویى وجود دارد که در وسط گنبد میله بزرگى قرار گرفته که در حقیقت محور زمین و آسمان را نشان مى‌‌دهد.

حمام گله‌داری

آنطور که نقشه گوگل می‌گوید با حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی می‌توانید همان حوالی بازار، حمام‌ گله‌داری را ببینید. برای دیدن این حمام قدیمی که حالا تبدیل به موزه شده است، دو مسیر را می‌توانید انتخاب کنید؛ یک بار دیگر از بازار گذر کنید ‌ یا اینکه از بلوار امام خمینی خودتان را به خیابان دلگشا برسانید و به سمت جنوب حرکت کنید.

قدمت این حمام به دوره قاجاریه می‌رسد و دو بار مرمت شده است. این حمام وقفی متعلق به مسجد گله‌داری بوده که واقف آن یعنی تجارتخانه حاج شیخ احمد گله‌داری، آن را به عنوان یک حمام عمومی، وقف بهداشت شهر کرده بود. می‌توانید حدس بزنید كه برای دیدن مسجد گله‌داری هم با داشتن شبستان بزرگی که دارای ۳۶ ستون مزین به گچبری است، باید وقت بگذارید.

اسکله و سفر به جزایر

احتمالا هنوز از سفر به بندرعباس و دیدن جاذبه‌ها و به خصوص اتفاقات عجیب و غریب آن همچنان هیجان‌زده هستید‌ اما شاید خستگی دیگر مجال و فرصت پیاده‌روی بیشتر ندهد. اگر زمان غروب آفتاب بود، خوب است كه خودتان را به ساحل یا حتی اسکله برسانید- که فاصله‌ای با آن ندارید- تا محو دیدن اتفاقی رویایی شوید.

تا چند دقیقه دیگر خورشید با رنگ نارنجی غلیظ آرام‌آرام در دریا غرق خواهد شد تا به زودی تاریکی مطلق آسمان را فرا بگیرد. بله! فقط آسمان را چرا که بندرعباس همچنان بیدار است. بندرعباس برخلاف بسیاری از شهرهای ایران که هنوز شب نشده تعطیل می‌شوند و تمام مغازه‌ها بسته، تا دیر وقت و حتی بعد از نیمه ‌شب تعطیل نمی‌شود تا اگر مسافر یا گردشگر این شهر پر رمز و راز هستید، همچنان از قدم زدن لذت ببرید.

آثار تاریخی و باستانی

حالا که از بندرعباس به عنوان شهری پر رمز و راز یاد کردیم بد نیست بدانید این شهر و البته شهرهای اطراف آن دارای آثار تاریخی و باستانی جالب توجهی هستند که کمتر از آنها یاد شده است. حضور پر‌رنگ جزایر هرمزگان همیشه سبب شده تا مسافران این سوی نقشه ایران کمتر به دیدن مكان‌های تاریخی چون: قلعه فین، گنبد سرخ، حمام گپ، زیارتگاه خواجه خضر، امامزاده سید کامل و پل لاتیدان راغب شوند.

موزه آب و موزه مردم‌شناسی خلیج فارس

اگر از دیدن موزه لذت می‌بر‌ید و با دیدن آثار تاریخی هیجان‌زده می‌شوید ‌- در صورتی كه هنوز فرصت دارید- حتما سراغی هم از موزه آب و موزه مردم‌شناسی خلیج فارس بگیرید که اتفاقا هر دو در مرکز شهر و کاملا در دسترس هستند. موزه بزرگ مردم‌شناسی خلیج فارس در زمینی به مساحت تقریبی ۲۵ هزار متر مربع ساخته ‌شده ‌است. این موزه به دلیل قرار گرفتن در سایت تاریخی و ثبت شده برکه‌های باران، پتانسیل‌های ارزشمندی برای ایجاد یک پارک موزه‌ای فعال در بندرعباس به وجود آورده است.

ساختمان موزه خلیج فارس نمونه‌ای نادر و گرانبها در معرفی معماری جنوب ایران است‌. این ساختمان سنگ محکی است برای نقد و بررسی معماری موجود در منطقه و مقایسه آن با گذشته نه‌چندان دور. موزه در سه طبقه با زیربنای دو هزار و ۴۰۰ متر مربع بنا شده که طبقه همکف یا اول دارای فضای معماری عمومی، خدماتی، کتابخانه تخصصی و نمایشگاه است. طبقه دوم به بخش مردم‌شناسی تعلق دارد که شامل گالری بازار سنتی، آزاد‌سازی قلعه هرمز، صید و صیادی است. طبقه سوم موزه نیز با توجه به غنای فرهنگی، تاریخی استان هرمزگان شامل بخش‌های باستان‌شناسی است.

در وسط عمارت این موزه لنج نسبتاً بزرگی تعبیه شده که جلوه ویژه‌ای به موزه بخشیده و ارتفاع بادبان آن به نورگیر طبقه سوم می‌رسد‌ اما موزه آب که قدمت آن به دوره صفویه می‌‌رسد متشکل از دو بركه گرد و طولی با زیر بنای 210 متر مربع است که به منظور نمایش اشیا‌ و سالن نمایش تابلوهای عكس و همچنین فضا‌های رو باز با مساحت 1580 متر مربع طراحی شده و اقلامی که در آن به نمایش گذاشته شده‌اند شامل انواع كوزه (جهله) ، انواع خمره آب به نام «كروش»، خمره‌های سنگى (موو) و تصاویری از ظروف آب است . در مجموع این موزه برای آشنایی با آثار و ابنیه تاریخی مربوط به آب و همچنین چگونگی تلاش انسان‌ برای حفر چاه‌های آب و قنات مفید است.

عمارت کلاه‌فرنگی

تقریبا اغلب شهرهای ایران دارای عمارتی هستند كه تحت عنوان کلاه‌فرنگی شناخته می‌شود. بندرعباس نیز از این قاعده مستثنا نیست. ساخت این بنا كه گمرک قدیم و تاریخی شهر بندرعباس و محل تجارتخانه داخلی و خارجی آن بوده به دوره صفویه باز می‌گردد. این بنا، قلعه‌ای ۱۶ برج و سه دروازه دارد. از آنجا که بنا از معماری اروپایی آن زمان تاثیر پذیرفته، به عمارت کلاه فرنگی معروف شده است.

چشمه آبگرم گنو

با کمی فاصله گرفتن از شهر بندرعباس با موقعیت‌ها و دیدنی‌های بیشتر مواجه خواهید شد که از جمله آنها منطقه حفاظت شده و همچنین چشمه آبگرم گنو است. این چشمه كه در فاصله ۳۴ کیلومتری شمال شرقی بندرعباس و در مسیر بندرعباس به سیرجان قرار گرفته‌، در دره‌ای است که کوه گنو و ارتفاعات سخت آهکی‌اش از شمال و جنوب آن را در بر‌گرفته‌اند. از آب این چشمه، برای آبیاری نخلستان و استحمام استفاده می‌شود. این چشمه پتانسیل بالقوه‌ای در جذب مسافران داخلی و خارجی حاشیه خلیج‌فارس دارد.

می‌توانید از خاصیت درمانی چشمه استفاده کنید و از طبیعت اطراف چشمه لذت ببرید. همچنین می‌توانید به کوهنوردی بروید و پرواز پرندگان را به تماشا بنشینید. علاوه بر این چشمه، منطقه حفاظت شده گنو نیز با توجه به شرایط خاص آب و هوایى مطلوبی كه دارد، بسیار دیدنی است. دیدن پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری منطقه حفاظت شده گنو را در هیچ جای دیگر ایران نمی‌توان تجربه کرد.

کمی فاصله گرفتن از بندرعباس به چشمه آبگرم گنو خواهید رسید. این چشمه كه در فاصله ۳۴ کیلومتری شمال شرقی شهر بندرعباس و در مسیر بندرعباس به سیرجان قرار دارد، در دره‌ای است كه کوه گنو و ارتفاعات سخت آهکی‌اش از شمال و جنوب آن را در بر‌گرفته‌اند

مساجد بندرعباس

یکی دیگر از جاذبه‌های بندرعباس مساجد دیدنی اهل تسنن است که معماری متفاوت و جذابی برای هر بازدیدکننده و گردشگری دارد؛ مساجدی بعضا متفاوت با آنچه پیشتر در شهر خودتان دیده بودید. البته مساجد این شهر را نباید با موارد تاریخی موجود در برخی از شهرها مثل اصفهان مقایسه کرد.

در هر صورت، مسجد جامع دلگشا، مسجد جامع اهل سنت و مسجد ناصری از جمله ‌ مساجدی هستند که برای دیدن آنها باید وقت بگذارید.

مسجد دلگشا در محله دلگشا در خیابان ساحلی بندرعباس واقع شده و مشتمل بر شبستانی با ۱۲ ستون در میانه و ایوان‌های ستون‌داری در سه جبهه باختری، جنوبی و خاوری است. مسجد ناصری هم كه در بخش مرکزی بندرعباس قرار گرفته ، در سال ۱۳۰۴ شمسی توسط محمد‌علی ناصری حیدر‌آبادی بنا شده‌ است. سبک بنای مسجد از معماری سنتی جنوب ایران بهره برده و سقفش از چوب مخصوصی به نام صندل یا (چندل) که از هندوستان آورده می‌شد، ساخته شده است‌. این مسجد دارای تزئینات گچبری ارزنده‌ای است و قدمت آن به دوره قاجاریه می‌‌رسد. این مسجد در سال ۱۳۸۶ بازسازی شده‌ است.

چند جاذبه دیگر

بندرعباس و پیرامونش آنقدر جاهای دیدنی دارد كه به همه آنها نمی‌توان در چنین گزارش كوتاهی پرداخت. در اینجا فهرست‌وار به برخی دیگر از جاذبه‌های این خطه از كشورمان اشاره می‌كنیم. روستاهای نمونه گردشگری سیخوران و سرخا، باغستان‌های مرکبات، كشتزارهای گلایل روستای سرخون، آب انبار شاه‌حسینی، آسیاب‌های آبی گنو، آسیاب بهرغ (هاش زیرین، هاش کهور و هاش کوندوک) آسیاب‌های آبی تخت، آسیاب مارم، بادگیر منبر گپ، برکه طولی، برکه گرد، حمام ایسین، حمام فین، خانه شریف، خانه احمدی، کاروانسرای خونسرخ، کاروانسرای گچین، سواحل شرقی بندرعباس، دامنه زیبای کوه هماک، باغ شهر فین، آب گرم باری، آب گرم چستانه، آب گرم خورگو، آب گرم سیاه کش، آب گرم کشکو، آب گرم نیان، اثر طبیعی ملی خرسین، پشت کوه، دهستان سیاهو، کوه ذرتو، فروشگاه صنایع دستی‌، گنجینه آب استان، مسجد دزک، مسجد دلگشا، مسجد صحراباغی، مسجد گپ و سایر مکان‌های مذهبی مانند آستانه سیداحمد، آستانه سید سلیمان، آستانه شاه معزالدین، زیارت سید رجب و بی‌بی رقیه از جمله این جاذبه‌ها هستند.

برکه‌های باران

مجموعه بركه‌های باران شامل شش برکه یا آب انبار مربوط به دوران صفویه است . این مجموعه در گذشته از منابع ذخیره آب شیرین بندرعباس بود. هر برکه دارای چهار دهانه اصلی برای برداشت آب بود. این برکه‌ها در فضای مشجر وسیعی در خیابان 22 بهمن بندرعباس قرار دارند و دارای گنبدهای موزون زیبا و ممتازی هستند. این مجموعه را میراث فرهنگی استان مرمت کرده و با تغییر کاربری به صورت آمفی تئاتر و موزه آب در آورده است.

سوغات و خرید

بندرعباس از جمله جاهایی است که به هیچ عنوان نباید نگران خرید و سوغاتی شد؛ چراکه با وجود مراکز فروش هیجان‌انگیزش و چندین بازار دست خالی نخواهید ماند. در بندرعباس علاوه بر خوراکی‌های مختلف و پوشاک و کالاهای تقریبا لوکس، می‌توان سراغ صنایع دستی این خطه از کشور نیز رفت که از تنوع بالایی برخوردار است که البته پرداختن به همه آنها نیازمند چندین صفحه شش و هفت است.

دریا و جزایر

برای رفتن به بندرعباس باید وقت کافی داشت تا اگر زمان سفر تمام شد‌، افسوس نخورید که جاهایی را از دست داده‌اید؛ چراکه برنامه‌ریزی برای برگشتن دوباره به بندرعباس کار خیلی آسانی نیست. اصولا اگر برای اولین بار است که به بندرعباس می‌روید و حدس می‌زنید شاید به این زودی‌ها سفری دیگر تکرار نشود، برای کل استان هرمزگان برنامه‌ریزی کنید . مگر می‌شود بندرعباس رفت و بعد فقط جزیره قشم را دید و سراغی از هرمز و باقی جزایر نگرفت؟ مگر می‌شود بندرعباس رفت و میناب و بازارش را ندید یا دیدن غروب آفتاب را در دیگر بندرها و سواحل هرمزگان تجربه نکرد؟