زندگی و زمانهی «حاجی برخوردار»؛ پدر لوازم خانگی ایران
برخوردارها را به نام پدر صنعت ایران میشناسند، مردانی که برای نخستینبار کارخانههای لوازمخانگی در ایران را تاسیس کردند. مردانی برآمده از دیار کویر یزد. حاجمحمدتقی برخوردار یکی از فعالان اقتصادی و کارآفرینان ایرانی است که مانند بیشتر کارخانهداران و بازرگانان ایرانی، از سال ۱۳۲۱ فعالیت خود را شروع کرد. سالهایی که ایران درگیر جنگ جهانی دوم و ورود قوای متفقین (انگلیس و روسیه) به خاک کشور بود. او فعالیت اقتصادی خود را در دهه ۴۰ به عنوان یکی از اعضای گروه صنعتگران برجسته پی گرفت.
حاجمحمدحسین برخوردار
خانواده حاجمحمدتقی از خانوادهای از مهرشاه یزد بود که بعد از تاسیس ثبتاحوال در ایران نامهای مختلفی مانند مرشد، امین، برخوردار و آگاه برای خود برگزیدند و عدهای اعتقاد دارند که چون صاحب ثروت و مکنت بودند ملقب به برخوردار شدند. سه نسل از خاندان برخوردار بین سالهای ۱۲۸۰ تا ۱۳۵۷ به عنوان یک موسسه اقتصادی فعالیت داشتند. پدر حاجمحمدتقی یعنی حاجمحمدحسین برخوردار از بازرگانان معروف بود. او مبادلات تجاری گستردهای با شهرهای بمبئی، کراچی و کلکته هند داشت و در داخل کشور با شهرهای مشهد، تهران، کرمان، بندرعباس، بوشهر، همدان، اهواز، تبریز، اصفهان و سبزوار داد و ستد داشت. این مراودات در حالی انجام میشد که ایران به دست متفقین اشغال شده بود و امنیت راهها به مخاطره افتاد بود، از همین روی از معدود روزهایی که جادهها باز بود برای تسریع مبادلات، کالا را برای همکارانش به شهرهای مجاور میفرستاد تا کالا از آنجا به شهر مورد نظر فرستاده شود. برخوردار در فروردین ۱۳۲۳ با تجارتخانه کرامتی در تهران، چای، زردچوبه و فلفل معامله میکند. شیوه حاجمحمدحسین در زمینه خرید ملک و زمین به این صورت بود که آنها را از طریق حفر چاه، قنات آباد میکرد.
حاجمحمدتقی برخوردار
حاجمحمدتقی برخوردار در سال 1303 در یزد متولد شد. در دوره نوجوانی حوالی 1314 در حالی که 11ساله بود همراه پدرش نزد بنیانگذار حوزه علمیه قم آیتاللهشیخعبدالکریم حائرییزدی رفت و آیتالله برایش دعایی کرد. سالهای 1314 تا 1321 که محمدتقی دوره دبیرستان را میگذراند مصادف شد با زمانی که ایران به اشغال متفقین درآمد. شروع کسبوکارش در تهران، تفاوت بنیادی با منطقه یزد داشت. تهران مرکز ثقل سیاست، اقتصاد، آموزش، مراکز فرهنگی مدرن، ارتباطات و اطلاعات جدید و محل واردات آخرین تولیدات اروپا و آمریکا در کشور بود. چشمانداز تهران، برای مردی که همیشه آینده را میدید، جاذبه خاصی داشت. حمایت پدر، در عین دور بودن به لحاظ فاصله جغرافیایی، استقلال عمل او را تا حد زیادی حفظ کرد. این موضوع در اولین تجربههای تجاری مستقلش، خود را نشان داد. سال 1324 هنگامی که ارتش آمریکا و متفقین، ایران را ترک میکردند و اقدام به فروش ماشین و بسیاری از وسایل خود کردند، او مقداری از این کالاها را خریداری کرد.
در فاصله سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ با قطع صدور نفت، درآمد صادراتی ایران محدود شد؛ لذا کاهش درآمدهای ارزی محدودیتهایی برای واردکنندهها پدید آورد. در این شرایط درآمدهای ارزی ناشی از صادرات به نظام بانکی سپرده شد یا واردات کالاهای مورد نظر دولت در برابر ارز صادراتی انجام میشد. در این زمان ارزش دلار دولتی ۳۲ ریال و در بازار آزاد حدود ۲۴۰ ریال بود. بعضی از تجار از این موقعیت سوءاستفاده کرده و درآمدهای فراوانی به دست میآوردند اما حاجمحمدتقی برخوردار این کار را نکرد. او در سالهای محدودیت ارزی با صادرات کالاهایی مانند پسته، حنا و بادام، ارز لازم برای واردات را به دست میآورد و توانست تجارت خود را پیش ببرد.
در اواخر سال ۱۳۳۸، حاجمحمدتقی شرکت بازرگانی پارس الکتریک را تاسیس کرد، که محصولات لوازمخانگی و برقی را وارد میکرد. سپس در سال ۱۳۴۴ نمایندگی ساعت سیکو را گرفت. شرکت بازرگانی تهران الکتریک، شرکتی بود که حاجمحمدتقی به صورت شخصی در سال ۱۳۴۷ آن را تاسیس کرد. سرمایه اولیه آن ۱۵۰ میلیون ریال بود و در اواسط دهه ۵۰ سرمایه آن به ۹۰۰ میلیون ریال افزایش یافت. از طریق همین شرکت تا سال ۱۳۵۸ بخش عمدهای از فعالیتهای وارداتی تجاری خود را در زمینه کالاهای برقی و اداری انجام میداد. این شرکت در سال ۱۳۵۷ حدود ۴۰۰ کارگر و کارمند داشت و نیز نمایندگی ۱۶ شرکت بزرگ و معتبر بینالمللی شامل توشیبای ژاپن، آکائی و سان سوئی ژاپن، سیکوی ژاپن، جنرال الکتریک آمریکا، کندی ایتالیا، الیوتی ایتالیا و دووال آلمان برای واردات گرامافون را در اختیار داشت.
حاجمحمدتقی برخوردار در سال 1342 پارس الکتریک را با هدف تولید رادیو و تلویزیون تاسیس کرد. در آغاز تلویزیون سیاه و سفید تولید میکرد، اما از سال 1356 به تولید تلویزیون رنگی روی آورد. این شرکت با سرمایهگذاری کاملاً ایرانی تاسیس شد. شرکت پارس الکتریک در زمان انقلاب دو هزار شاغل داشت. شرکت صنعتی پارس توشیبا در بهمن سال 1347 با سرمایهگذاری مشترک توشیبای ژاپن با 40 درصد و حاجمحمدتقی برخوردار با سهم 40 درصد و بانک توسعه صنعتی و معدنی با سهم 20 درصد به منظور تولید انواع کالاهای لوازمخانگی، مثل پنکه، آبمیوهگیری، چرخ گوشت و انواع پلوپز در شهر رشت تاسیس شد. تولید این شرکت مقارن سال 1357 قریب به 700 هزار دستگاه بود. شرکت لامپ پارس توشیبا نیز، با همان سرمایهگذاران در آذر 1348 در جوار کارخانه صنعتی پارس توشیبا، به منظور تولید لامپ شیشهای (معمولی و شمعی) و فلورسنت تاسیس شد. دو شرکت نزدیک دو هزار نیروی انسانی داشتند. ظرفیت اسمی شرکت (در سال 1357) بیش از 38 میلیون لامپ بوده است. شرکت فرش پارس در بهمن 1350 به منظور تولید و فروش انواع موکت، فرش ماشینی، موکت نمدی، چتائی و ریسندگی نخ قالی و موکت در شهر صنعتی البرز با سرمایهگذاری مشترک ایرانی تاسیس شد. ظرفیت تولید آن بیش از 10 میلیون متر موکت و یک میلیون و 200 هزار متر فرش و 11 میلیون چتائی بود. این شرکت 480 کارگر و کارمند داشت. شرکت کالای الکتریک در سال 1351 خریداری شد و به مدت دو سال انواع کلید و پریز تولید میکرد. شرکت از سال 1354 به تولید انواع ساعت دیواری سیکو اختصاص یافت.
شرکت کارتن البرز، سرامیک البرز و کاشی پارس را در سال 1352 تاسیس کرد و بهرهبرداری آزمایشی از آن در سال 1354 و 1356 شروع شد. در زمان بحران و خروج سرمایه در سال 1357، کاشی پارس 90 میلیون ریال افزایش سرمایه داد؛ این سه شرکت نزدیک هزار شاغل داشتند.
شرکت لوازمخانگی پارس در سال 1354 با سرمایهگذاری مشترک 15 درصد جنرال الکتریک آمریکا به منظور تولید یخچال، فریزر و لباسشویی تاسیس شد و با وقوع انقلاب بهرهبرداری از آن به سال 1359 موکول شد و یکی از شرکتهای بزرگ تولیدکننده داخلی محصولات یخچال با حدود 500 کارگر و کارمند شد.
حاجمحمدتقی برخوردار در تاسیس پنج شرکت بزرگ صنعتی به کمک سرمایهگذاران خارجی و بانکها از سال 1341 تا 1350 و پنج شرکت صنعتی نیز از سال 1352 تا 1355 مشارکت داشت. علاوه بر این او در چندین شرکت و بانک سهامدار بود.
در بعد از انقلاب زندگی حاجمحمدتقی برخوردار به گونهای دیگر رقم خورد. با پیروزی انقلاب او که در انگلستان اقامت داشت با آمدن امام خمینی (ره) و باز شدن فرودگاهها به ایران بازگشت. او برای مدتی کوتاه به عضویت هیات مدیره کشتیرانی انتخاب شد. تا اینکه در تیر 1358 شرکتها و داراییهای او ملی اعلام شد. در سال 1373 دادگاه حکم به بازگرداندن بخشی از زمین موروثیاش داد و یک سال بعد حکم استرداد منزل شخصیاش صادر شد. حاجمحمدتقی در سال 1374 سکته خفیفی کرد و دچار فراموشی شد سرانجام در سال 1378 با سکته دوم به بیماری آلزایمر مبتلا شد و در پی آن تمام حیات اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی را به محاق فراموشی سپرد.
نظر کاربران
افسوس
متاسفم
دست کم ۲تا تندیس یا سردیس از چهره ش باید بسازن و در تهران و یزد نصب کنن
هنوز خیلیا دارن پای سفره ی این مرد نون میخورن
چرا سانسور میکنی چرا چرا؟؟؟؟؟؟؟؟
درود بر شرفش! این آدم ها همیشه زنده هستن
متاسفانه ایشان هم جزو افرادی بوده اند که در اثر عصبیت انقلابی برخی افراد کم فهم موجبات افول و سقوتشان فراهم آمد و این ضرری بود مستقیم به همان مردم مستضعف که با نادانی تیشه بر ریشه خودشان زدند . اگر کمی دقت کنیم میبینیم که اغلب کشورهای ثروتمند خود را مدیون چنین افراد با هوش و کارآفرین میدانند و چنین افرادی آینده یک کشور را میتوانند رقم بزنند.