مسیر چهارم؛ صفویان
پیشنهادهای نوروزی برای یک سفر تاریخی (۴)
ایران پس از مغولان دچار هرج و مرج بی سابقه ای می شود. از هر شهری حاکمی برای خود علم استقلال بلند می کند. تقریبا حکومت یکپارچه ای وجود ندارد، در این وضعیت شاگردان «شیخ صفی الدین اردبیلی» که سال ها بود در نهان و آشکار عقاید او را تبلیغ می کردند، دست به شمشیر برده و به امید جهاد با کفار شروع به قدرت گیری کرده بودند.
مجله دانستنیها - جلال افشار:
شکوه دوباره ایرانیان
ایران پس از مغولان دچار هرج و مرج بی سابقه ای می شود. از هر شهری حاکمی برای خود علم استقلال بلند می کند. تقریبا حکومت یکپارچه ای وجود ندارد، در این وضعیت شاگردان «شیخ صفی الدین اردبیلی» که سال ها بود در نهان و آشکار عقاید او را تبلیغ می کردند، دست به شمشیر برده و به امید جهاد با کفار شروع به قدرت گیری کرده بودند. سرانجام قبایلی که از چندی قبل خود را «قزلباش» (سرخ سر) می خواندند، با «اسماعیل»، نواده شیخ صفی بیعت می کنند و اسماعیل هم از ضعف رقبا استفاده می کند و یک به یک آن ها را کنار می زند، تا این که در ۱۸۸ شمسی در اردبیل پس از شکست همه رقبا، تاجگذاری می کند.
ایران پس از مغولان دچار هرج و مرج بی سابقه ای می شود. از هر شهری حاکمی برای خود علم استقلال بلند می کند. تقریبا حکومت یکپارچه ای وجود ندارد، در این وضعیت شاگردان «شیخ صفی الدین اردبیلی» که سال ها بود در نهان و آشکار عقاید او را تبلیغ می کردند، دست به شمشیر برده و به امید جهاد با کفار شروع به قدرت گیری کرده بودند. سرانجام قبایلی که از چندی قبل خود را «قزلباش» (سرخ سر) می خواندند، با «اسماعیل»، نواده شیخ صفی بیعت می کنند و اسماعیل هم از ضعف رقبا استفاده می کند و یک به یک آن ها را کنار می زند، تا این که در ۱۸۸ شمسی در اردبیل پس از شکست همه رقبا، تاجگذاری می کند.
تشکیل سلسله صفوی بعد از قرن ها از ورود مسلمانان، بازسازی استقلال ایرانیان در قالب مذهب (تشیع) و ملیت (تمرکز بر ایران) بود. از طرفی این دوران آغاز عصر رابطه جدی ایران و غرب است. سفر خود را ابتدا از تبریز، اولین پایتخت «صفویان» آغاز کنید، سپس به اردبیل، مرکز معنوی و تبلیغاتی آن ها بروید، پس از آن به قزوین دومین پایتخت رفته، بعد از آن با دیدن اصفهان که در زمان صفویان در اوج شکوه و عظمت بود، سفر را به پایان برسانید.
1- تبریز
این شهر نخستین پایتخت صفویان بود. بنابراین دیدن آن قطعا خالی از لطف نیست. پیش از صفویان هم چندین دهه پایتخت حکومت های مختلف بود و آثار مهمی در تبریز هستند که صفویان بعدها از آن ها برای ساخت دیگر بناهای شان الهام گرفتند. مانند «میدان صاحب آباد». تبریز برای ساخت نقش جهان یا مقبره «جواجه علی سیاه پوش» از اجداد شاه اسماعیل بنیانگذار صفویان که نقش مهمی در شکل گیری سپاه قزلباش داشت.
2- بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
شهر اردبیل در زمان صفویان از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و به آن «دارالامان» (جایی که گناهکاران امان داده می شدند) می گفتند؛ دلیل آن هم وجود آرامگاه شخی صفی الدین اردبیلی در این شهر بود. معروف بود که شاه عباس از چند فرسخی چکمه های جنگی را از پایش بیرون می آورد و برای زیارت به این بقعه می آمد. به جز این، کنار این آرامگاه، محل دفن قزلباشان ایرانی جنگ چالدران است که فداکارانه در مقابل عثمانی جنگیدند. بقعه شیخ صفی، کتابخانه ارزشمندی داشت که در جریان عهدنامه ترکمانچای به روسیه منتقل شد. این بقعه امروز در شهر اردبیل واقع است.
۳- عمارت کلاه فرنگی (چهل ستون قزوین)
پس از جنگ های «شاه تهماسب» با عثمانی و اشغال تبریز به دست آنان، او پایتخت را به قزوین منتقل کرد تا از مرزها دورتر باشد. شاه تهماسب مجموعه ای از بناها و کاخ ها را در شهر ساخت که امروز عمارت کلاه فرنگی (در زبان عامیانه مردم) یا همان «چهل ستون» قزوین تنها کاخ باقیمانده آن زمان است. نخستین خیابان ایران هم در همین قزوین و مخصوص عمارت کشیده شد. نقشه های عمارت چهل ستون قزوین به شکل شطرنجی است. عمارت چهل ستون در میدان آزادی قزوین قرار دارد.
۴- میدان نقش جهان
در محل میدان کنونی «نقش جهان» که به نام رسمی «میدان امام خمینی (ه)» شناخته می شود، پیش از آن که اصفهان توسط «شاه عباس اول» به پایتختی بزگریده شود، باغی وجود داشت که «نقش جهان» نام داشت و حاکمان قبلی، از حیاط پشت محل فعلی عالی قاپو به عنوان جایگاه اعدام استفاده می کردند. اما به نظر می رسد هوای خوب نقش جهان دل شاه عباس را برد و آن را تبدیل به میدانی کرد که امروز شناسنامه و نماد اصفهان است. برای پیدا کردنش کار سختی ندارید. به اصفهان که رسیدید تنها آدرسش را بپرسید.
۵- عالی قاپو
در قدیم وعهد صوفی به آن «دولتخانه» می گفتند. شکل آن هم به شکل فعلی نبود و بسیار ساده تر بود، بنایی بود بازمانده از گذشته که شاه عباس آن را تکمیل کرد و حتی شاهان پس از او آن را ادامه دادند. در «عالی قاپو» تعداد زیادی از مینیاتورهای «رضا عباسی» و گچ بری های بسیار زیبا و ظریف وجود دارد که برای نواختن موسیقی بوده است. این بنا در ضلع غربی میان نقش جهان قرار دارد.
۶- مسجد شیخ لطف الله
درست رو به روی عالی قاپو، «مسجد شیخ لطف الله» قرار دارد. مسجد شیخ لطف الله توسط معمار برجسته آن زمان اصفهان، استاد «محمدرضا اصفهانی» ساخته شد و شاه عباس آن را به محلی برای تدریس پدر همسرش «شیخ لطف الله جبل عاملی» تبدیل کرد. این مسجد کاشیکاری های بسیار منحصر به فرد با رنگ های بدیع دارد.
۷- مسجد امام خمینی (ره) (مسجد جامع عباسی)
مسجدی که ساخت آن در بیست و چهارمین سال سلطنت شاه عباس اول آغاز شد، ولی نتوانست پایان آن را ببیند.این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد و معمار آن استاد «علی اکبر اصفهانی» بود. قبله یابی این مسجد توسط «شیخ بهایی» انجام شد و تنها هفت درجه با جهت قبله اختلاف زاویه دارد. معماری این مسجد طوری بود که امروز هم حتی بدون هیچ وسیله پخش صدا، به راحتی صدای سخنران در مسجد پخش می شود.
۸- چهل ستون
باشکوه ترین کاخ بازمانده دوران صفوی که برای مهمانی ها و جشن ها استفاده می شد. این کاخ به سبک باغ ایرانی ساخته شده؛ در مقابل آن استخری بزرگ قرار دارد و اطرافش را باغی وسیع محاصره کرده است. در داخل چهل ستون، نقاشی هایی از شاهان صفوی وجود دارد. هر چند بعدها «نادرشاه افشار» هم نقاشی هایی از خود به آن ها اضافه کرد. این کاخ تزیینات بسیاری داشت که در زمان «قاجار» بسیاری از آن ها از میان رفت.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
معلومه که برای کاری که انجام میدین انگیزه ندارید ! مثلا عید و فصل مسافرت بود ولی خیلی بی رمق بودید
تبریز علاوه بر صفوی در دوره ایلخانی و آق قویونلوها و روادیان پایتخت ایران بوده است
دورود بر خاندان صفوی بخصوص شیخ صفی الدین .شاه عباس رو خود محمود پاک نیت فکر می کنم که نقشش،رو عالی بازی کرد