روستاگردی به وقت نوروز ۹۶ (۱)

ماهنامه همشهری سرزمین من: در میان شاخه های گسترده گردشگری، روستاگردی یکی از مواردی است که در سال های اخیر بسیار رواج یافته. دیدن زندگی سنتی و محلی و زندگی در کنار طبیعت، به خصوص برای شهرنشین ها لذتی وصف نشدنی دارد در میان روستاهای ایران، برخی بسیار معروفند و تعداد ورود گردشگران به آن ها به قدری زیاد است که دیگر گنجایش پذیرایی از این گردشگران را ندارند.

برخی از روستاهای گردشگری ایران نیز هنوز آن چنان که باید شناخته شده نیستند. در این مطلب سعی کرده ایم برخی از روستاهای ایران را که مناسب فصل بهار هستند، معرفی کنیم.

همسایه با ابر و رود

راهنمای سفر به روستای اُشتُبین در حاشیه رود ارس

فرینوش اکبرزاده: در مناطق کوهستانی ایران روستای زیبا و تماشایی کم نیست. مخصوصا روستاهای پلکانی، اما روستایی پلکانی که یک سویش رودخانه باشد، بسیار اندک است. روستای «اشتبین» در 14 کیلومتری جنوب رود زیبای ارس و از توابع شهرستان کلیبر، یکی از همین روستاهاست. البته ارس تنها رودخانه اشتبین نیست؛ رودخانه «هراس» هم از جنوب روستا می گذرد.

اشتبین غیر از رودخانه و کوهستان، جنگل هم دارد. کوه های مشرف به روستا از جنگل های انبوهی پوشیده شده که ادامه جنگل های کلیبر و ارسباران هستند و اگر اهل کوهپیمایی جنگلی هستید، بهترین منطقه برای گشت و گذار همین جنگل های سرد و مرطوب است. اشتبین غیر از طبیعت بکر و تماشایی دیدنی های تاریخی هم دارد. بافت پلکانی و پرپیچ و خم روستا قدیمی است و آن طور که از سردر تاریخی خانه ها و گورهای تاریخی روستا بر می آید، قدمت این روستا به پیش از دوره صوفی می رسد. در تعطیلات نوروزی، اشتبین سرد و احتمالا برفی است، اما اگر کمی صبر کنید، در اردیبهشت و خرداد، بهشتش کم کم از راه می رسد.

چطور برسیم: راندن تا حاشیه ارس

برای رسیدن به روستای اشتبین باید تا حاشیه رود ارس در شمال غربی ایران برانید.

بهترین راه برای رسیدن به روستا، رفتن با خودروی شخصی است. تبریز را به سمت مرند ترک کنید. نرسیده به ورودی مرند، یک تابلو، جاده جلفا در شمالی ترین نقطه استان آذربایجان شرقی را نشان تان می دهد. تا این جای کار حدود ۱۳۰ کیلومتر را طی کرده اید. از جلفا و همراه با ارس باید به سمت شرق حرکت کنید تا بعداز ۳۴ کیلومتر به «سیه رود» برسید.

17 کیلومتر بعد از این شهر به نقطه مرزی ایران و ارمنستان و شهر «وردوز» می رسید و هشت کیلومتر بعدتر به شهر تاریخی «کردشت». 19 کیلومتر بعد از کردشت باید از سه راهی «هِراس» وارد جاده فرعی در سمت راست جاده شوید. از این جا تا اشتبین فقط سه کیلومتر راه باقی مانده؛ مسیری با همراهی انواع درختان میوه. تمام این مسیر حتی در حاشیه ارس جاده آسفالته است. حتما قبل از رسیدن به اشتبین، در سیه رود باک خودرو را پر کنید. در تمام مسیر روستا، رود ارس همراه شماست. این رود نقطه صفر مرزی است و نگهبانان مرزی دائم مشغول رفت و آمدند. به همین خاطر توقف و عکاسی از رود ارس ممنوع است.

چه می بینیم؟ پیاده روی در پلکان

اشتبین غیر از طبیعت تماشایی، بافت تاریخی زیبایی هم دارد.

اشتبین روستای تاریخی زیبایی است که در دل طبیعت قرار گرفته.

بافت روستا: بافت تاریخی اشتبین با همکاری اهالی تقریبا سالم مانده و بسیار دیدنی است، اما جدا از ویژگی های یک روستای پلکانی و جذابیت دیدن حیاط هایی که پشت بام همسایه پایین دستی هستند، «بنه گاه» یا بنگاه ها، هفت خانه قدیمی در میان کوچه های سنگفرش روستا هستند. این ها استراحتگاه هایی بوده اند که مردم می توانستند باربنه شان را آن جا بگذارند و کمی استراحت کنند.

بنه گاه های اشتبین هم سقف های هرمی چهاروجهی دارند که با الوار قطور روی چهار ستون چوبی قرار گرفته اند و سرستون های حکاکی شده دارند. بهترین قسمت بعد از دیدن بافت تاریخی روستا، چشم انداز رود ارس است که از بلندی های روستا خواهید دید. سردر چند خانه روستا کتیبه هایی به خط ثلث وجود دارد که بسیار تماشایی هستند. در کنار مسجد و بقالی های روستا، مجموعه سرویس بهداشتی نوسازی هم وجود دارد.

گورستان تاریخی: قبرستان تاریخی اشتبین هم دیدن دارد؛ آرامگاه «خواجه ملک کدخدا» با سنگ قبری که تاریخ آن را تا سال ۸۴۳ قمری عقب می برد و مقبره «خواجه احمد» که تاریخ ۹۷۶ رویش حکاکی شده، از قدیمی ترین اسناد تاریخی این روستاست. گورستان قدیمی روستا که در بالای روستا قرار دارد با کتیبه های مرمرین بیشتر مربوط به قرن های نهم و دهم هجری است و این گورستان را زیباتر هم کرده.

مقبره نباتی: مقبره شاعر «سیدابوالقاسم نباتی» در اشتبین است؛ شاعر قرن های ۱۲ و ۱۳ هجری که به «مجنون شاه» هم شهرت دارد. نباتی اشعار زیادی به زبان فارسی و آذری دارد که هنوز هم نقل مردم اشتبین است. مقبره نباتی روی تپه ای آن سوی رودخانه که در پایین ترین قسمت روستا جاری است، قرار دارد و یکی از آثار تاریخی اشتبین است.

طبیعت: روستای اشتبین از یک سو کاملا به دیواره کوه تکیه کرده است و تنها راه ارتباطی آن با اطراف، جاده ای است که از سمت نوردوز و کردشت به طرف روستا می آید، همین موضوع اشتبین را تبدیل به یک بن بست زیبا کرده است. اگر قصد پیاده روی دارید، باید همین جاده را بگیرید و بروید. جنگل های «حسن آباد» در قسمت شرقی روستا و همین طور رودخانه های ارس در شمال و هراس که از شرق اشتبین می گذرند، این منطقه را به یک منطقه زیبا برای کوهنوردی و طبیعت گردی تبدیل کرده. می توانید در تمام این زیبایی ها بگردید به شرط آن که حتما باید بلد محلی راه بیفتید.

نکته: نان خانگی

اشتبین نانوایی ندارد، اما می توانید از روستاییان نان خانگی بخرید. چند بقالی کوچک در ورودی روستا می تواند نیازهای اولیه برای خورد و خوراک تان را برطرف کند. صاحب یکی از این بقالی ها «امان الله پور» دهیار اشتبین که احتمالا برای پیدا کردن یک خانه روستایی برای اقامت می تواند کمک تان کند.

خانه قدیمی شعر نو

راهنمای سفر به روستای یوش

سحر آزاد: «من یک بچه کوهی بوده ام. جنگل ها و تماشای قله کوه ها و مناظر گوناگون قشنگ صحراها و امواج دریا، زندگی در روش ساده و دهقانی، مرا این طور تربیت کرده است.» این ها را «علی اسفندیاری» ملقب به «نیما یوشیج»، بنیان گذار شعر نوی فارسی، سال ها قبل در نامه ای به دوستش نوشت. او در دل طبیعت زیبای مازندران به دنیا آمد و همان جا رشد کرد و از این طبیعت در شعر خود بسیار بهره برد.

در این راهنما شما را روانه گشت و گذار در روستایی می کنیم که در خلق و خوی شاعرانه نیما قطعا بی تاثیر نبود. روستایی همسایه با کوه های بلند، دره های عمیق با رودهای پرآب، جنگل های سبز که در بسیاری از روزهای سال پرمه و ابری است. زادروز تولد نیما، ۲۱ آبان ماه است و دوستداران او در خانه اش مراسمی برگزار می کنند، اما یوش غیر از یک پاییز تماشایی رنگارنگ، بهار و تابستان زیبایی دارد که نباید از آن غفلت کرد. احتمالا در تعطیلات نوروز، یوش هنوز برفی، سرد و ابری است و کم کم آماده ورود بهار می شود. این اقلیم هم چهره دیگری از یوش می سازد که نباید تماشای آن را از دست داد.

کجا بمانیم؟ مهمان روستاییان

اگر می خواهید شب را در یوش بگذرانید، تنها محل اقامت، خانه های روستاییان است. آقای جمشیدی، آقای حق بیان و همین طور خانم حق بیان همیشه اتاق هایی برای اجاره در روستا دارند، البته اگر دمای هوا اجازه بدهد، می توانید شب را در یک چادر ضدآب در خود روستا بگذرانید.

چطور برسیم؟ دو انتخاب

از تهران برای رسیدن به یوش دو راه پیش روی شماست؛ جاده هراز یا چالوس، در هر کدام از این جاده ها یک ساعت و نیم تا دو ساعت در راه خواهیدبود.

چالوس: از تهران تا یوش نزدیک به سه تا چهار ساعت در راه خواهیدبود و اگر دوست دارید زودتر به مقصد برسید، چالوس را انتخاب کنید. از جاده چالوس تا یوش حدود 64 کیلومتر بیشتر راه نیست. بعد از تونل کندوان و «سیاه بیشه»، آبادی کوچکی به نام«پل زنگوله» قرار دارد که از فرعی این آبادی باید به سمت شرق بپیچید. بعد از پشت سر گذاشتن «گردنه لاوشم» و روستاهای «نِسن»، «پیل»، «نیکنام» و سه راهی «اوز» به یوش می رسید.

هراز: در جاده هراز تقریبا 45 کیلومتر بعد از «گزنک»، تابلوی پل «هردرود» را خواهیددید. از جاده هراز تا بلده تقریبا 30 کیلومتر و از بلده تا یوش حدود هشت کیلومتر راه پیش رو دارید. اگر هم از حاشیه خزر و از نور قصد آمدن دارید، می توانید از جاده نور، رویان به یوش برید. بعد از نور و رویان و پشت سر گذاشتن آبشار «آب پری» تقریبا 85 کیلومتر بعد به یوش می رسید.

کجا بگردیم؟ شعرگردی در روستا

غیر از طبیعت باصفای اطراف یوش مهم ترین جذابیت این روستا، خانه پدری نیما یوشیج است.

بیشتر از ۲۰ سال است که «شراگین» فرزند نیما خانه او را در اختیار سازمان میراث فرهنگی گذاشته است.

خانه نیما: با این که در تمام روستا تابلوهای برای راهنمایی مسافران وجود دارد، اما اگر برای پیدا کردن موزه دچار مشکل شدید، به سمت شمال روستا حرکت کنید. حتی می توانید از قبل با موزه نیما به شماره 44617223 (011) تماس بگیرید. موزه نیما سه ورودی دارد که قبلا هر یک از آن ها کاربری خاصی داشته، ما امروز فقط ورودی اصلی که در خیابان «سیروس طاهباز» برای مسافران باز است.

موزه نیما تعطیلی ندارد و هر روز از ساعت هشت صبح باز است. موزه دو طبقه است و چندین اتاق دارد دور تا دور حیاطی دارد و سنگ قبر سفید نیما هم وسط حیاط است. در شاه نشین بزرگ، دست نوشته ها و اسنادی مثل قباله ازدواج و تفنگ ها را می بینید و در اتاق های سه دری، پنج دری و شش دری که در مجموع 15 اتاق هستند، بخشی از ابزار زندگی نیما مثل کتری، جوله (شیردان)، نفتدان و وسایل اشپزخانه قدیمی این خانه.

گنبد کیا داوود: بعد از موزه نیما حتما سراغ مقبره کیا داوود بروید. اگر از موزه نیما به سمت جنوب حرکت کنید بعد از حدود 200، 300 متر به مقبره کیا داوود می رسید که یکی از بزرگان این روستا بوده. این مقبره برای اهالی روستا محل متبرکی است.

خانه میرزا مهدی خان: این خانه از خانه های قدیمی و تاریخی یوش است که البته این روزها غیرمسکونی است و چون مالیکت خصوصی دارد، نمی توانید وارد آن جا شوید. مردم محلی شایعات زیادی درباره این خانه برای شما دارند. این خانه در کوچه نیما یعنی یک کوچه بالاتر از کوچه سیروس طاهباز قرار دارد. هنگام گشت و گذار از بافت تماشایی روستا هم غافل نشوید.

زمین سرآسیاب: در مسیر ورود به روستا از جاده بلده، در سمت چپ جاده، جایی است که محلی ها به آن «زمین آسیاب» می گویند. در این جا می توانید بقایای یک آسیاب قدیمی و بنای مسکونی متصل به آن را تماشا کنید، حتی اگر هوا خوب باشد، می توانید غذایی را که با خود آورده اید، این جا بخورید.

طبیعت اطراف: از بناهای تاریخی یوش که بگذریم، این روستا از ییلاق های خوش آب و هواست که فقط در خود روستا 14 چشمه وجود دارد. در نزدیکی این چشمه ها باغ های گردو، فندق، گیلاس و زردآلو فراوان است که البته در فصل گرم پرمیوه می شوند. اگر قصد پیاده روی در طبیعت اطراف روستا را دارید، بعد از مطمئن شدن از مناسب بودن هوا با یک راهنمای محلی می توانید راهی شوید. ارتفاعات منتهی به یوش حتی در فصل گرم هم گاهی پرمه می شود، لباس مناسب همراه ببرید.

بر سنگفرش کهن

سفر به روستای کندلوس در استان مازندران

علی اکبر رضوی: در دل کوهستان های البرز یکی از زیباترین روستاهای ایران چون نگینی در دل طبیعت شمال می درخشد؛ کندلوس در منطقه زیبا و سرسبز کجور واقع شده است. روستایی که در شیب ملایم کوه پناه گرفته و کوچه های پیچ در پیچ و سنگفرش آن جان می دهد برای قدم زدن.

آب و هوای مطبوع و طبیعت دلپذیر، شکوه و جذابیت خاصی به کندلوس بخشیده است و خانه های چوبی با سقف های شیب دار در این روستا خودنمایی می کند. درختان کهنسال چنارش، نشان از قدمت دیرین منطقه دارد و با قدم زدن در کوچه های باریک و دیدن درختان و خانه های قدیمی، حسی ناب و نوستالژیک را تجربه می کنید.

در کنار زیبایی های بکر روستا، در سال های اخیر جشنی در نیمه مردادماه در این روستا برگزار می شود که احیاگر سنتی قدیمی بوده و کندلوس را در این سال ها بر سر زبان ها انداخته است؛ «فردینماشو» از جشن های سنتی مازندران با طلوع خورشید همراه با پایکوبی و نواختن ساز و سرنا در این روستا برپا می شود. دیگ های آش در کوچه پس کوچه های روستا روی آتش قرار می گیرد و هر جا فضای باز و میادین باشد، ورزشکاران روستا با هم کشتی می گیرند.

چطور برسیم؟ چالوس بعد از مرزن آباد

کندلوس یکی از روستاهای منطقه کجور است و مسیر آن از راه جاده چالوس است.

خودروی شخصی: وارد جاده چالوس شوید و حدود پنج کیلومتر بعد از مرزن آباد، در سمت راست جاده، دوراهی «دوآب» را باید به سمت کجور بروید. همان اول تابلوی آبی رنگ «روستای فرهنگی تاریخی کندلوس ۴۲KM» را خواهید دید و کمتر از نیم ساعت بعد در روستا خواهید بود.

وسایل نقلیه عمومی: اگر هم وسیله شخصی ندارید باید با اتوبوس یا سواری تا نوشهر بروید. در نوشهر تاکسی های سواری کندلوس تقریبا در عرض یک ساعت شما را به روستا می رسانند.

چه می بینیم؟ روستا بر کوه

در میان خانه های زیبای کندلوس، خانه مینا پلنگ از همه مشهورتر است؛ خانه ای که طبق روایات محلی، پلنگی در آن زندگی می کرده است.

در کندلوس، غیر از یک روستای سنگفرش زیبا، می توانید تماشای خانه های قدیمی و موزه بروید.

زیبایی های روستا: کندلوس در دامنه کوه قرار دارد و از خانه های چوبی با سقف های چوبی که به آن ها «کله چو» می گویند، درست شده است. کمی که سربالایی روستا را پیاده بروید، تمام سقف های شیب دار مقابل چشمان تان خواهدبود. درختان میوه و مخصوصا گردو در همه جای روستا، زیبایی های این جا را بیشتر کرده است.

تماشای درختان چنار کهنسال، مخصوصا درختان کهنسال رو به روی روستا را از دست ندهید. کوچه های تنگ و پیچ واپیچ و سربالایی را ادامه دهید تا به پارک بزرگی که بالای کندلوس ساخته اند برسید. داخل پارک، می توانید کمی استراحت کنید. رستورانی هم انتهای پارک وجود دارد و فروشگاهی هم به اسم فروش صنایع دستی و فرهنگی پایین دست پارک وجود دارد.

موزه روستا: در بالادست روستا، در مرتفع ترین نقطه، بنای سنگی زیبایی می بینید که موزه کندلوس است. موزه ای که به همت یکی از کندلوسی های قدیمی در بیست و چند سال پیش بنا شد. ساختمانی از سنگ و چوب، بسیار بزرگ و با بارویی سنگی که به سبک سده های پیش است. تودرتو و کوچک و بزرگ، هر کدام به موضوعی اختصاص داده شده؛ از آثار فرهنگی و هنری آغاز اسلام تا امروز گرفته تا انواع ابزار نوشتار، جنگ، صنعت و غیره، از دوره ایران باستان تاکنون. قسمتی از موزه هم مربوط به مردم شناسی منطقه کجور و کندلوس است. شماره تلفن موزه ۳۰-۵۲۳۶۲۲۸ (۰۱۱) است. درهای موزه هر روز از ساعت ۹ صبح تا هفت شب باز است.

خانه مینا پلنگ: یک خانه تاریخی در روستای کندلوس که به «خانه مینا پلنگ» معروف است. می گویند سال ها قبل زنی در این خانه زندگی می کرده که از یک پلنگ در حیاط خانه اش نگهداری می کرده است. الان یکی از اهالی آن جا زندگی می کند و اگر اجازه ورود به حیاط را داد، می توانید وارد شوید. از اهالی سراغ این خانه را بگیرید و از کوچه می توانید این خانه معروف را تماشا کنید.

نکته: جشن فردینماشو

«فردینماشو» یا شب فروردین ماه از جشن های سنتی منطقه مازندان، چند سالی است در روستای کندلوس احیا شده است. این مراسم در یکی از جمعه های مردادماه برگزار می شود و اگر می خواهید تاریخ دقیق برگزاری را بدانید می توانید با مدیریت دهیاری کندلوس تماس بگیرید: 09113912963 و 09113911346