تب هاوربردسواری در تهران

هفته نامه جامعه پویا: چند فروشنده «هاوربرد» برخی از مدل های این وسیله حمل و نقل شخصی را خطرناک خواندند.

این روزها قدم زدن در خیابان های گاه آلوده و گاه بارانی شهر تهران گهگاه آدم را به درون فیلم های علمی و تخیلی مرسوم در دهه ۷۰ میلادی سوق می دهد. هنگامی که سرتان را پایین انداخته اید و کف پوش های خیابان را می شمارید یا غرق در رنگ ها و شکل ها با نگاه تان کفش های عابران را دنبال می کنید. ممکن است چیزی شبیه اسکیت های قدیمی البته با ظاهری مدرن، شبیه صحنه ای از فیلم های علمی - تخیلی هالیوود، وارد کادر نگاه تان شود و پیش از آن که بتوانید واقعیت آن را از تخیل تان تمیز دهید، با سرعت از برابر دیدگان تان عبور می کند.

اینجا تهران است، شهری با صدها اسکوترسوار نیمه حرفه ای که به تب سواری بر فناوری دچار هستند. مردم امروز نه تنها با سواری بر این اسکیت های الکتریکی سرگرم می شوند بلکه گاهی مهار سرکشی های آن را به راه رفتن روی پاهای خود ترجیح می دهند.

آنها در واقع ترجیح می دهند فناوری را همه جا حتی زیر پاهای خود حس کنند چرا که شاید به این شکل در عصری که با سرعت مرزهای تکنولوژی را می نوردد احساس پاقرصی بیشتری می کنند و خود را همسو با تحولات روز، انسانی مدرن و امروزین می یابند. این احساسی است که احتمال دارد شهروندان سرزمین های جا مانده و دور از «قافله توسعه» بیش از شهروندان سرزمین های توسعه یافته نیاز به ارضای آن را احساس می کنند.

آیا هاوربرد همان اسکوتر است؟

«اسکوتر» با ریشه در لغت «scoot» به عزیمت با شتاب اشاره دارد؛ عزیمتی که به گفته سوارکاران حرفه ای و غیرحرفه ای آن سرشار از جذابیت است. این اسکیت های الکتریکی که ایده اش از همان اسکیت های قدیمی گرفته شده، به طور مشخص «هاوربرد» نامیده می شود که زیرگونه ای از اسکوتر الکتریکی به شمار می رود.

البته دستگاه هایی که در حال حاضر به نام «هاوربرد» فروخته می شوند، «اسکوترهای خودران» هستند و انتخاب عنوان هاوربرد برای آنها بیشتر راهکاری تبلیغاتی برای جذب مشتری است. اغلب هاوربردهای موجود در بازار که قیمت های پایین تری دارند، فرمان و دسته نگهدارنده ندارند و بدن راننده نقش فرمان را برای آنها بازی می کند، طوری که فرد سوار بر آن برای تغییر جهتش باید خود را به سمت مورد نظر متمایل کند و همین نحوه کنترل، مهم ترین علت بروز حوادث ناشی از نداشتن تعادل روی آن است.

هاوربرد از کجا آمده و به کجا می رود؟

هاوربرد یکی از انواع وسایل حمل و نقل شخصی است که رویای سوار شدن بر آن برای اولین بار در فیلمی علمی - تخیلی با عنوان «بازگشت به آینده» به کارگردانی «رابرت زمکیس» در سال ۱۹۶۷ به شکل یک اسکیت برد بدون چرخ تعبیر شد. فناوری هاوربرد رفته رفته رنگ و شکل واقعی به خود گرفت و افراد زیادی سعی کردند پرواز در آسمان یا پیش تازی روی موج دریا را با آن تجربه کنند و تعدادی از نوآوران مستقل و شرکت های کوچک و بزرگ فناوری به کار توسعه انواع مختلف آن مشغول شدند.

بازار هاوربردها مدت ها به دلیل خطرات احتمالی ناشی از بر هم خوردن تعادل، کساد بود و بسیاری از والدین استفاده از این وسیله را برای فرزندان خود ممنوع کرده بودند. این وسیله به صورت محدود مورد توجه بود تا این که در دو سال اخیر چندین مورد رکوردشکنی در انواع پروازی هاوربردها به جلب توجه ویژه به آن در سراسر دنیا منجر شد.

سازمان ثبت رکوردهای گینس، در ماه می سال ۲۰۱۵ ویدئویی مربوط به آگوست ۲۰۱۴ منتشر کرد که ثبت یک رکورد جنجالی را با نوعی هاوربرد نمایش می داد. این هاوربرد از سوی یک مبدع کانادایی به نام «کاتالین آلکسنادرو دورو» طراحی و تولید شده بود. کاتالین موفق شد با این وسیله که شبیه «کوادکوپتر» بود در ارتفاع ۴.۸ متری ۲۷۵.۹ متر پرواز کند اما پس از آن یکی از جنجالی ترین رکوردشکنی ها از سوی «فرانکی زاپاتا» قهرمان سابق جت اسکی فرانسه انجام شد؛ او هاوربردی با قابلیت پرواز ساخت و آزمایش آن را بر فراز اسکله بارسلون به نمایش گذاشت.

زاپاتا با هاوربرد، دو هزار و ۲۵۲ متر را با سرعت ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر پرواز کرد و رکورد گینس را در دورترین پرواز با هاوربرد به ثبت رساند. تصاویر منتشر شده از تخته ای که بدون چرخ می توانست با فاصله از زمین حرکت کند، موجب محبوبیت فراوان هاوربردها شد و همین مسئله به داغ شدن بازار انواع چرخ دار آن دامن زد.

در واقع اینجا بود که انتخاب نام هاوربرد برای اسکوترهای خودران بر محبوبیت این وسیله افزود و به نظر می رسید افراد با سوار شدن بر این وسیله خودران و مدرن به نوعی لذت پرواز با هاوربرد را تجربه می کنند. گویی پای نوعی میل به سفر با قالیچه پرنده در جذب مخاطبان بی شمار هاوربردها در میان باشد.

خطر این سرگرمی سازها چیست؟

در حالی که همه چیز برای توسعه این فناوری مساعد به نظر می رسید، اخبار مربوط به انفجار این وسیله شارژپذیر منتشر شد؛ ضعف اصلی هاوربرد به باتری های لیتیوم یونی آنها بر می گردد. این باتری از انواع باتری های شارژپذیر است که در فناوری گوشی های همراه نیز به کار می رود و داغ شدن آن هنگام شارژ، دلیل اصلی انفجارهای جنجالی گوشی «گلکسی نوت ۷» سامسونگ در تابستان سال جاری نیز بود.

هاوربردها باید طوری تولید می شدند که بتوانند تقاضای بازار را پاسخگو باشند و قیمت آنها با جیب مخاطبان شان که اغلب از بین نوجوانان هستند، بخواند. برای این کار بسیاری از شرکت ها به باتری های ارزان قیمت روی آوردند. ناگهان بازار این محصول - از فروشگاه eBay تا Alibaba - پر از هاوربردهایی با قیمت ارزان و باتری غیر ایمن شد که همگی از راه چین به سراسر جهان منتقل می شدند اما همان طور که از قدیم هم گفته اند «هیچ ارزانی بی حکمت نیست»، هاوربردها یکی پس از دیگری به مین های بالقوه ای تبدیل شدند که آماده انفجار بودند و فقط به کمی داغ شدن باتری نیاز داشتند.

در حالی که خبر چندین انفجار منتشر شده بود، کارشناسان از کاربران خواستند هاوربردهای خود را هر شب شارژ نکنند و در زمان شارژ آنها را دور از خانه نگهداری کنند چرا که انفجار باتری هاوربردها توانایی نابود کردن یک اتاق را به طور تمام و کمال دارد.

کارخانه های چینی تولید کننده اصلی این باتری ها در جهان هستند و از نظر کیفیت و ثبات، اغلب باتری های تولیدی آنها تقلبی از آب در می آید. ماجرای خطر این سرگرمی سازهای پرطرفدار و اخبار صدمات ناشی از انفجار انواع آن در یک سال به حدی رسید که از کنترل خارج شد و برخی کشورها تصمیم گرفتند حمل و نقل آن در سطح شهرها و حتی ورود آن را به هواپیما ممنوع کنند.

مشکل اصلی اینجا بود که همه گزارش های ارسالی از انفجار هاوربردها به زمان شارژ این وسیله بر نمی گشت و برخی از آنها هنگام استفاده با مشکلاتی مواجه می شدند. ریشه اصلی این اتفاقات را می توان در جایی جستجو کرد که پس از محبوبیت هاوربردها در بین اقشار و سنین مختلف تولیدکنندگان این وسیله به صورت شبکه ای موریانه ای رشد کردند و نسخه کپی هاوربردهای معتبر بدون آن که بتوان اصلش را از فرعش تشخیص داد وارد بازار شد.

نکته دیگری که بر کیفیت هاوربردها موثر است و به سادگی نباید از آن گذشت به میزان وزنی بر می گردد که یک هاوربرد توانایی حمل آن را دارد. هاوربردها حداقل و حداکثر وزن دارند که هنگام خرید باید به آن توجه کرد. همچنین این وسیله از شیب بیش از ۳۰ درجه نمی تواند عبور کند و احتمال دارد برای عبور و مرور در خیابان های شهاری پرفراز و نشیبی مانند تهران چندان وسیله مناسبی نباشند.

نگرانی جهانی درباره خطرات احتمالی هاوربردها به جایی رسیده که در حال حاضر «کمیسیون تجارت بین الملل ایالات متحده آمریکا» هرگونه واردات این فناوری به ایالات متحده را ممنوع کرده است اما دردسرهای هاوربردهای فروش رفته همچنان ادامه دارد. فروشگاه اینترنتی «آمازون» مدت هاست فروش هاوربردها را در سایت خود متوقف کرده. با این حال این فروشگاه به تازگی بابت فروش هاوربردی که مدت ها قبل آن را فروخته بود به دردسر افتاده است. شاکیان این پرونده خانواده ای از شهر «نشویل» مرکز ایالت تنسی در آمریکا هستند که با انفجار هاوربرد، خانه یک میلیون دلاری خود را از دست داده اند.

در حالی که بسیاری این شکایت را دست اندازی های یک مال باخته برای جبران خسارت می دانند، برخی کارشناسان حقوقی، سایت آمازون را به دلیل فروش محصولی که از خطرات بالقوه آن آگاهی داشته، محکوم دانستند.

انفجار هاوربردها موجب شد کشور چین به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی این وسیله حمل و نقل شخصی، اجازه صادرات آن را به اغلب کشورهای دنیا از دست بدهد. به این ترتیب چین بازار کشورهایی نظیر ایران را برای عرضه محصولات پر خطری که تولید کرده بود، هدف قرار داد. با وجود تمام خطراتی که برای هاوربردها شمرده شد، تعداد کسانی که در پاساژها، پارک ها یا کوچه ها و خیابان های شهرهای ایران به بهانه کمک به هوای پاک یا برای سرگرمی و تفریح یا برای نمایش، سوار این وسیله می شوند، همواره رو به افزایش است.

در حال حاضر فروشگاه های آنلاین بسیاری در ایران هستند که بدون هیچ گونه اطلاع رسانی درباره خطرات احتمالی هاوربردها اقدام به فروش این محصول می کنند. فروشگاه «آسیاوند» یکی از مراکز فروش آنلاین هاوربرد است که محصولات مختلف را با کیفیت متفاوت عرضه می کند. برای مثال هاوربرد «F۱۰-LS» در دو کیفیت و البته دو قیمت متفاوت در این فروشگاه فروخته می شود. نوع کم کیفیت این وسیله به نام «P۱۰L» ۷۵۰ هزار تومان و نوع با کیفیت آن به نام «F۱۰-LS»یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان قیمت دارد. اختلاف قیمت ۵۰۰ هزار تومانی برای محصولی با این رنج قیمت، رقمی نیست که به این سادگی ها بتوان از آن چشم پوشی کرد و به نظر می رسد چنین اختلافی در کیفیت این وسیله نیز وجود داشته باشد.

سایت دیگری که اقدام به فروش اسکوترهای برقی در ایران می کند، «نمایندگی سگوی در ایران» نام دارد که طبق توضیحات مندرج در آن، با توجه به خواسته های مردم شروع به واردات کالاهای پرطرفدار و جوان پسند با بهترین و مناسب ترین کیفیت کرده است. در تازه ترین محصولات این شرکت هاوربردهایی از محدوده قیمت ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان مشاهده می شود.

علاوه بر این دو فروشگاه اینترنتی، سایت «بانی اسپرت» و «بروزرسانی» از دیگر فروشندگان آنلاین هاوربردها در ایران هستند. جالب است بدانید این روزها در دنیا، شرکت هایی را که در گذشته اقدام به فروش هاوربرد می کردند مسئول حقوقی هر گونه مشکل ایمنی آن می دانند اما معلوم نیست اگر در ایران انفجاری بر اثر ناکارآمدی باتری یک هاوربرد رخ دهد، چه کسی را باید پاسخگو دانست. کسانی که آن را ساخته اند، کسانی که آن را به کشور وارد کرده اند، کسانی که مهر تایید بر آن زده و اجازه فروشش را داده اند یا فروشگاه هایی که آن را می فروشند. شاید هم همه چیز فقط متوجه افراد بی خبر از همه جایی باشد که به شوق تجربه یک سواری متفاوت این وسیله را می خرند.

فروشندگان چه نظری دارند

فروش هاوربردها در ایران فقط به صورت آنلاین نیست و اگر سری به فروشگاه های عرضه کننده فناوری های روز دنیا بزنید، پشت ویترین های آنها این میهمان های تازه وارد را مشاهده خواهید کرد. یکی از مکان هایی که در آن خریداران هاوربردها به وفور مشاهده می شوند، راسته جمهوری و به طور خاص مجتمع تجاری - فرهنگی «چارسو» است. در این مجتمع اغلب فروشگاه های عرضه کننده محصولات مختلف فناوری، در کنار گوشی موبایل و ساعت هوشمند و اسپیکر بلوتوث، هاوربرد هم می فروشند و از اتفاق چون این وسیله ظاهری جذاب و صورتی نو دارد، اغلب آن را پشت ویترین هم قرار می دهند. شاید به این ترتیب بار تکنولوژیک فروشگاه شان بالا برود.

یکی از فروشندگان هاوربرد در پاساژ «چارسو» بالاترین قیمت هاوربرد موجود در فروشگاه خود را دو میلیون و ۶۰۰ هزار تومان اعلام می کند و می گوید الان در بازار ایران می توانید هاوربرد را از ۴۰۰ هزار تومان تا ۴۰ میلیون تومان پیدا کنید. او در توضیح مدل هاوربرد ۴۰ میلیونی به اسکوترهای پارک «آب و آتش» اشاره می کند و آنها را متعلق به برند سگوی (segvay) می داند. در پارک «آب و آتش» بخشی به نام «خودران» وجود دارد که این اسکوترهای حرفه ای را اجاره می دهد؛ البته اسکوترهای موجود در این پارک را نباید با هاوربردهای بدون دسته و ارزان قیمت موجود در بازار اشتباه گرفت، چرا که این دو به لحاظ عملکرد و تجهیزات و فناوری، زمین تا آسمان با یکدیگر متفاوت هستند.

این فروشنده در پاسخ به میزان استقبال از هاوربردها در تهران توضیح می دهد: «هاوربرد در تهران طرفداران خود را پیدا کرده اما در نهایت این وسیله محصولی فصلی است که در فصل تابستان و تعطیلی مدارس فروشش بالا می رود و با آغاز فصل سرما و باد و باران، و باز شدن مدارس از فروشش کم می شود.»

مسئول فروش فروشگاه «دیجی لند» در پاساژ «چارسو» نیز درباره طیف مختلف علاقه مندان به هاوربردها می گوید: «هر شخصی به نسبت شخصیت و وضع مالی و موقعیتی که دارد، کالای مورد نظرش را انتخاب می کند. در حال حاضر همه جور هاوربردی در بازار ایران موجود است و قشرهای مختلف برای خرید انواع مختلف آن مراجعه می کنند. خود ما هم از طرفداران این وسیله هستیم و آن را دوست داریم.»

در ادامه این فروشنده با اشاره به هاوربردی از محصولات برند «سگوی» - که از انواع اسکوترهای هدایت با دسته است - این محصول را که حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارد، با کیفیت می خواند و می گوید: «اگر فرهنگ استفاده از این وسیله جا بیفتد، می توان از انرژی پاک آن استفاده کرد. شما با خرید یک هاوربرد فقط یک وسیله سرگرمی نخریده اید. در واقع برای وسیله نقلیه ای هزینه کرده اید که نه هوا را آلوده می کند و نه باعث ایجاد ترافیک می شود. از طرفی حالت یک ورزش را هم دارد. اسکوتر دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی برند سگوی گران ترین محصول خودران این فروشگاه است و سایر هاوربردهای آن که از نوع بدون دسته هستند با قیمت های ارزان تر فروخته می شوند.

مسئول فروش فروشگاه «دیجی لند» در پاسخ به دلایل خطرناک بودن احتمالی هاوربردها می گوید: «ببینید ما از لحاظ کیفیت سه جنس و گرید متفاوت A، B و C را در بازار داریم. گرید A نشان دهنده کیفیت بالای هاوربردی است که شما تهیه می کنید. گرید B نشان دهنده محصولات با کیفیت متوسط است و گرید C محصولات با کیفیت پایین و باتری های ضعیف هستند. مشکلاتی که برای این وسیله پیش می آید اغلب به گرید C مربوط می شود.»

این فروشنده در پاسخ به اینکه با توجه به ممنوعیت هاوربردها، چرا انواع بی کیفیت این وسیله را می توان در بازار ایران پیدا کرد، می گوید: «متاسفانه برخی از واردکنندگان ما فقط به فکر سود شخصی خودشان هستند و برای رسیدن به این سود هر کاری می کنند. من نمی دانم چطور ولی لابد آنها راه وارد کردنش را بلد هستند.»

از نگاه این فروشنده اساسی ترین مشکلات هاوربرد مربوط به باتری و وزنی است که این وسیله می تواند تحمل کند و معتقد است هنگام خرید به این دو فاکتور باید دقت کرد. او در پاسخ به این که آیا تا به حال درباره انفجار هاوربرد در ایران چیزی شنیده است یا خیر، می گوید: «بله. یکی دو مورد بوده که وسیله شان به مشکل برخورده یا باتری مشکل پیدا کرده که خب دلیلش هم همان مدل های بی کیفیت است.»

این فروشنده در پایان درباره کشور سازنده هاوربردهایی که در فروشگاه خود به فروش می رساند توضیح می دهد: «نه تنها محصولات ما، تمام هاوربردهایی که در فروشگاه های ایران می بینید، ساخت چین هستند. اگر خود هاوربرد هم چینی نباشد، باتری و تجهیزاتش چینی است.»