راه هاي طبيعي حفاظت از پوست در تابستان

با گرم شدن هوا در فصل تابستان بيماري‌ها و اختلالات پوستي مختلفي سراغ افراد مي‌آيد كه درمان نكردن آن‌ها مشكلاتي را براي بيمار در درازمدت به‌وجود مي‌آورد. يكي از رايج‌ترين اختلالات پوستي ماه‌هاي گرم سال، آفتاب‌سوختگي است كه درجات آن متناسب با شرايط اقليمي هر محيط متفاوت است و درمان‌هاي مختلفي را طلب مي‌كند. علاوه‌براين تعريق زياد، عرق‌سوز شدن، از دست رفتن آب بدن، گرمازدگي و بازشدن منافذ پوست همگي از جمله اختلالاتي است كه توجه نكردن به آن‌ها منجر به‌ابتلا به برخي از بيماري‌هاي پوستي در افراد مي‌شود. براي پيشگيري و درمان اين اختلالات با دكتر سعيد صانعي، درمانگر و مشاور گياه پزشكي به گفت‌وگو نشستيم تا اطلاعات بيشتري در اين زمينه كسب كنيم.



امروزه طب مكمل و جايگزين در كشورهاي زيادي در جهان مورد اقبال قرار گرفته و افراد بسياري براي درمان بيماري‌هاي‌شان از اين شيوه‌هاي طبيعي استفاده مي‌كنند؛ شيوه‌هايي كه كم‌عارضه بوده و سلامت و تندرستي عمومي بدن را سرلوحه خود قرار داده‌اند.

طب سنتي ايران ‌هم يكي از همين شيوه‌هاي طبيعي درماني در جهان است كه اشتراكات قابل ملاحظه‌اي با طب سنتي هند و چين دارد. در اين شيوه درماني متناسب با شرايط آب و هوايي و اقليم هر فرد، تدابير و نكات بهداشتي- درماني به افراد ارائه مي‌شود كه رعايت كردن آن‌ها مي‌تواند در پيشگيري از ابتلا به بسياري از بيماري‌هاي جسم و روح موثر باشد. دستوراتي كه از آن‌ها با عنوان تدابير حفظالصحي ياد مي‌شود. اما در كنار اين دستورات كه به‌طور عمومي در اختيار مردم قرار مي‌گيرد شيوه‌هاي درماني وي‍ژه‌اي وجود دارد كه با كمك گياه درماني، ماساژ، حجامت، فصد و زالودرماني، اصلاح شيوه زندگي و ديگر روش‌هاي طب سنتي ايران به درمان بيماران مي‌پردازند.

با گفت‌وگو با دكتر سعيد صانعي، مشاور گياه درماني نكات جديد و قابل تأملي را درباره شيوه‌هاي طب سنتي ايران در رويارويي با روزهاي گرم تابستان و آفتاب سوزان آن به دست مي‌آوريم؛ نكاتي كه با رعايت آن‌ها مي‌توانيم تا حد بسيار زيادي از بروزآفتاب سوختگي، گرمازدگي و ديگر بيماري‌هاي شايع در فصل تابستان پيشگيري كنيم. در اين مصاحبه علاوه بر اين درباره راه‌هاي درمان انواع آفتاب سوختگي‌ها و چگونگي تهيه كرم‌هاي طبيعي و خانگي مطالبي ارائه شده است. با مطالعه اين شماره سيب سبز علاوه بر اين مصاحبه شيوه ماساژ درماني براي درمان بي‌خوابي، گياهان دارويي مناسب براي كودكان و انواع بخورهاي گياهي مناسب پوست خود را خواهيد شناخت.



آفتاب‌سوختگي يكي از طبيعي‌ترين عوارض روزها و ماه‌هاي گرم سال است. بروز اين پديده در تابستان و نمود آن به‌صورت آفتاب سوختگي‌هاي درجه يك تا ۳ به دو عامل مهم دروني و بيروني مرتبط است كه مهم‌ترين آن‌ها مربوط به ترشح موادي است كه كبد وارد خون انسان مي‌كند. ترشح اين مواد از كبد به درون خون در فصل‌هاي گرم سال در برخي از نمونه‌ها موجب افزايش متابوليسم پوست شده و در نتيجه پوست را در مقابل تابش نور خورشيد حساس مي‌كند. علاوه بر اين ميزان خشكي و رطوبت هواي محيطي كه در آن زندگي مي‌كنيم نيز در شدت بروز آفتاب‌سوختگي نقش موثري دارد. هر چه ميزان خشكي هوا بيشتر و ميزان رطوبت آن كمتر باشد درصد آفتاب‌سوختگي در بدن افزايش مي‌يابد.



آفتاب‌سوختگي‌ها انواع مختلفي دارند اما آفتاب‌سوختگي‌هايي كه بيش از 20 تا 30 درصد پوست بدن را اشغال مي‌كنند عموما در گروه آفتاب سوختگي‌هاي جدي قرار دارند كه براي درمان آن‌ها بايد اقدام كرد. در اين حالت علاوه‌بر سوزش پوست، گرمازدگي، بي‌حالي و در مواردي ضعف به سراغ بيمار مي‌آيد. در اين شرايط علاوه‌بر خارش سطح آفتاب سوخته و بروز حساسيت در اين ناحيه بيمار ممكن است از بي‌حالي نيز رنج ببرد. بهترين اقدام براي پيشگيري از آفتاب‌سوختگي از ديدگاه متخصصان طب رايج و درمانگران طب سنتي ايران، محافظت بدن در مقابل تابش مستقيم نور آفتاب به وسيله لباس، كلاه، دستكش، كرم‌هاي ضدآفتاب و عينك آفتابي است. اين شيوه به‌ويژه براي افرادي كه در محيط‌هاي باز فعاليت مي‌كنند بسيار لازم و ضروري است.



يكي از ساده‌ترين شيوه‌هاي درمان آفتاب سوختگي‌ها در منزل استفاده از ژل گياه آلوورا است. براي اين كار لازم است، اين ژل را از ديواره مركزي گياه خارج كرده و آن را روي سطح آفتاب سوخته بماليد. پس از مدتي كه ژل روي پوست خشك شد آن را با آب ولرم بشوييد. بايد دقت كنيد، هنگام مالش اين ژل بيش‌ازحد فشار به پوست دست وارد نكنيد. اين ژل را به‌صورت صنعتي نيز مي‌توانيد از داروخانه‌ها تهيه كنيد. علاوه‌بر اين شيوه كمپرس آب سرد نيز در درمان و تسكين حرارت آفتاب سوختگي‌ها موثر است. براي اين منظور با كمك دستمالي مرطوب سطح آفتاب‌سوختگي را بپوشانيد.



در طب سنتي ايران براي پيشگيري از آفتاب‌سوختگي توصيه‌هاي غذايي و رژيم غذايي ويژه‌اي ارائه شده است. درمانگران اين طب به بيماران خود توصيه مي‌كنند، در فصل تابستان از مصرف غذاها و مواد خوراكي گرم مزاج پرهيز كنند. از ديدگاه اين درمانگران مصرف اين غذاها موجب افزايش حرارت خون مي‌شود. اين افزايش حرارت دروني در كنار حرارت و نوري كه از سوي خورشيد به بدن تابيده مي‌شود، چندبرابر شده و زمينه آفتاب‌سوختگي در بدن را به‌شدت بالا مي‌برد.



استفاده از رنده سيب‌زميني و ماسك كردن آن روي آفتاب‌سوختگي‌ها، تاثير زيادي در كاهش ميزان حرارت و پيشگيري از آفتاب‌سوختگي‌ها دارد. در حقيقت رنده سيب‌زميني دارويي جايگزين ژل آلووراست. در شرايطي كه اين ژل را در دسترس نداشتيد بهتر است از رنده سيب‌زميني براي تسكين حرارت و درمان آفتاب‌سوختگي بهره بگيريد. زيرا زمان استفاده از اين مواد هر چه به آفتاب‌سوختگي نزديك‌تر باشد، پوست بهتر و زودتر درمان مي‌شود. اقدام سريع براي درمان آفتاب‌سوختگي مانع از بروز درد و خارش در بدن مي‌شود.



متخصصان طب سنتي استفاده از كرم كدو و خيار را يكي از بهترين كرم‌هاي گياهي براي درمان آفتاب‌سوختگي‌ها مي‌دانند. تهيه اين كرم بسيار ساده است و شما مي‌توانيد با تهيه آن در منزل از آن براي درمان و پيشگيري از ابتلا به آفتاب‌سوختگي استفاده كنيد. براي شروع بهتر است آب خيار و آب كدو را به كمك دستگاه آبميوه‌گيري بگيريد و آن را با روغن كنجد يا مقداري وازلين به مقدار مساوي مخلوط كرده و روي حرارت قرار دهيد تا آب موجود در آن بخار شود. پس از اين مرحله، مخلوط روغني شكل به دست آمده را درون يخچال قرار داده و اجازه دهيد سرد شود. استفاده از اين كرم علاوه‌بر خنك كردن سطح پوست و ترميم بافت‌هاي آسيب‌ديده در پيشگيري از آفتاب‌سوختگي‌هاي درجه يك و دو نيز موثر است.



استفاده از كرم «سفيداب روي» بر پوست بدن پيش از خروج از منزل و قرار گرفتن در معرض تابش نور مستقيم خورشيد در پيشگيري از ابتلا به آفتاب‌سوختگي بسيار موثر است.
«سفيداب روي» كه با نام صنعتي اكسيددو زنگ در داروخانه‌ها يافت مي‌شود در پيشگيري و درمان آفتاب‌سوختگي بسيار موثر است. علاوه‌بر اين استفاده از روغن بادام تلخ نيز يكي ديگر از شيوه‌هاي طبيعي براي پيشگيري و درمان آفتاب‌سوختگي است. با وجود اين هنوز هم متخصصان طب سنتي و مدرن پيشگيري از آفتاب‌سوختگي و استفاده از پوشش مناسب را بهترين راه براي پيشگيري و درمان آفتاب‌سوختگي مي‌دانند.



تعريق بدن يكي از واكنش‌هاي سيستم دفاعي بدن براي كاهش حرارت بدن و متعادل نگه داشتن ميزان حرارت دروني بدن است. عرق كردن به پوست كمك مي‌كند تا حرارت موجود در خود را به بيرون منتقل كرده و به اين ترتيب احساس خنكي كند. ميزان تعرق افراد در فصل تابستان و با گرم شدن هوا بيشتر مي‌شود. گاهي اين ميزان آن‌چنان افزايش مي‌يابد كه ظاهر ناخوشايندي را براي افراد به‌وجود مي‌آورد. به اين ترتيب كه ممكن است ميزان زياد تعريق موجب خيس شدن لباس شده و ظاهر افراد را درمحيط‌هاي رسمي ناخوشايند كند. با وجود اين تعريق بدن حتي در فصل‌هاي گرم سال به جز كاهش حرارت، دلايل مختلفي از قبيل ضعف عمومي بدن و كمبود ميزان انرژي نيز مي‌تواند داشته باشد.



عرق‌سوزي يا سوختگي‌هاي سايشي از جمله شايع‌ترين دردسرهاي فصل گرم سال است. اين اختلال بيشتر در افرادي كه دچار اضافه وزن يا چاقي هستند ديده مي‌شود. البته افرادي كه از لباس‌هاي زير تنگ نيز استفاده مي‌كنند نسبت به ساير افراد بيشتر دچار عرق‌سوز شدن يا سوختگي‌هاي سايشي مي‌شوند. يكي از ساده‌ترين راه‌ها براي پيشگيري از اين عارضه كه غالبا با بروز بيماري قارچ پوستي نيز همراه است، پرهيز از پوشيدن لباس‌هاي زير تنگ و انتخاب اين لباس‌ها از جنس خنك و نخي است. استفاده از روغن نباتي جامد در درمان اين عارضه بسيار مفيد است. حتي بسياري از افراد چاق مي‌توانند از اين روغن براي پيشگيري از ابتلا به سوختگي‌هاي سايشي رايج در فصل تابستان و روزهاي گرم استفاده كنند. غالبا اين سوختگي‌ها در كشاله ران و زيربغل اتفاق مي‌افتد و پيشگيري از بروز آن‌ها نسبت به درمان آن ساده‌تر است.



درصورتي كه تعريق بدن در فصل تابستان زياد باشد و فرد پس از عرق كردن احساس سرما كند به اين ترتيب كه عرق سرد بر بدن او بنشيند، اين امر نشانه بروز ضعف يا كمبود انرژي در بدن اوست. درمانگران طب سنتي براي درمان اين عارضه مصرف پتاسيم را بهترين راه‌حل براي از بين بردن ضعف و جبران كردن ميزان انرژي مورد نياز بدن مي‌دانند. يكي از بهترين منابع پتاسيم سيب است. بنابراين بهتر است سيب رنده شده را با مقدار كمي گلاب و يك قاشق غذاخوري شكر مخلوط كرده و روزانه ميل كنند.



براي كنترل تعريق علاوه‌بر مصرف سيب كه به آن اشاره شد، مصرف گوشت گوسفندي كه به كمك گلاب و زعفران پخته شده باشد نيز در درمان ضعف عمومي بدن و كنترل تعريق‌هاي سرد در فصل تابستان بسيار موثر است. علاوه‌بر اين مصرف حلوايي كه با كمك آرد گندم، روغن زيتون، گلاب و زعفران تهيه شده باشد نيز در درمان تعريق تابستان بسيار موثر خواهد بود. در كنار اين غذاها استفاده از ميوه‌ها و گياهان تازه از قبيل پرتقال، نارگيل، ريواس، لوبيا قرمز، كلم قرمز، كلم قمري و آب هويج نيز مفيد است.



گاهي ضعف قوه ماسكه پوست منجربه كنترل نشدن ميزان تعريق و برون‌ريزي بيش‌ازحد آن در پوست بدن مي‌شود. قوه ماسكه پوست در حقيقت همان قوه‌اي است كه موجب كنترل دستگاه كليه، مجاري اداري و خروج فضولات از بدن مي‌شود. اين قوه در تمامي ارگان‌ها و اعضاي بدن وجود دارد و ضعف آن موجب بروز اختلال در عملكرد دستگاه‌ها مي‌شود. بنابراين اين قوه درصورتي كه دچار ضعف يا بحران شود، اختلالاتي در عملكرد پوست به‌وجود مي‌آورد.





مصرف داروهاي شيميايي يا وجود سم در بدن انسان از جمله عواملي است كه موجب بدبويي عرق در فصل تابستان مي‌شود. گاهي كه ماده‌اي سمي در بدن وجود دارد، كل بدن براي مقابله با اين سم و دفع آن تلاش مي‌كند. پوست نيز يكي از اين اندام‌هاست كه براي تخليه سلول‌هاي خود از مواد مسموم تلاش كرده و آن‌ها را به كمك عرق از خود دور مي‌كند. خروج اين عرق با مواد سمي موجب ساطع شدن بوي بدي مي‌شود كه گاهي بسيار آزار‌دهنده است. علاوه‌بر اين‌كه مصرف برخي از مواد شيميايي و داروها نيز موجب تغيير رنگ و بوي عرق شده بلكه باعث تغييررنگ ادرار افراد هم مي‌شود كه در طب سنتي ايران، درمان خاصي براي هر يك از آن‌ها وجود دارد.


به اعتقاد درمانگران شيوه‌هاي طبيعي درمان استفاده از گِل‌هاي استحمام كه از زمان‌هاي گذشته در حمام‌هاي عمومي و خصوصي مورد استفاده مردم قرار مي‌گرفت، بهترين راهكار براي دفع بوي عرق بدن و خوشبو شدن بدن است. اين گل‌ها كه امروزه در بسته‌بندي‌ها و قالب‌هاي زيبا توسط كشورهاي اروپايي به مردم سراسر جهان ارائه مي‌شود به وفور در كشورمان وجود دارد و همان گل حمام يا گل سرشور خودمان است كه مردم از زمان‌هاي قديم براي خوشبو كردن بدن از آن‌ها استفاده مي‌كردند. براي افزايش تاثير اين گل كافي است، آن را براي مدتي در مجاورت گل‌هاي سرخ قرار دهيد. براي مصرف اين گل نيز بهتر است پيش از مصرف آن را درون آب گرم قرار دهيد تا بتوانيد به‌راحتي سنگ ريزه‌هايي كه در آن وجود دارد را جدا كنيد. اين گل علاوه‌بر خاصيت خوشبوكنندگي از جمله داروهاي طبيعي براي افزايش قوت قوه ماسكه پوست است.



ماده معدني مردارسنگ يكي ديگر از داروهاي سنتي با منشا طبيعي است كه به‌راحتي از طريق عطاري‌ها و داروخانه‌هاي داروهاي گياهي قابل دسترسي و تهيه است. اين دارو كه به‌صورت پودرشده در بازار موجود است براي كنترل ميزان تعريق پا و جلوگيري از بوي بد پا از سوي درمانگران طب سنتي بسيار توصيه شده است. در حقيقت مجاور بودن اين دارو با پوست پا هنگام فعاليت‌هاي روزانه موجب مي‌شود تا انواع ميكروب‌ها و آلودگي‌هايي كه در نزديك پا وجود دارد از بين برود و جايي براي رشد باكتري‌ها و بروز بوي بد باقي نماند. براي استفاده از اين داروي معدني كافي است مقداري از پودر آن را درون كفش يا جوراب خود بريزيد تا شاهد اثرات معجزه آساي آن در كنترل تعريق و بوي بد پا باشيد.



رعايت نكاتي بسيار ساده در روز و شب‌هاي تابستان مي‌تواند موجب پيشگيري‌از بسياري از عوارض ناشي از اين گرما و رطوبت اين فصل شود.

• اگر در فصل تابستان زياد به سفر مي‌رويد و عموما شهرهاي شمالي يا جنوبي كشور و جاهاي مرطوب را براي مسافرت انتخاب مي‌كنيد، بهتر است مردارسنگ به همراه داشته باشيد. اين دارو كمك مي‌كند تا پاي شما در محيط‌هاي مرطوب به بوي بد گرفتار نشود.

• در روزهاي تابستاني سعي كنيد بيشتر از كفش‌هاي جلو باز، صندل و كفش‌هايي كه تخت‌هاي چرمي دارند، استفاده كنيد.

• دقت كنيد دمپايي يا كفش شما كفي‌هاي متخلخل داشته باشد. وجود اين كفي‌ها و برجستگي‌هاي موجود در آن‌ها كمك مي‌كند تا كف پا به‌طور مستقيم به كفي كفش نچسبد. تماس مستقيم اين 2 با هم و ‌عبور نكردن هوا از ميان آن‌ها موجب تعريق بيشتر و بروز بوي بد پا مي‌شود. ضمن آن‌كه با كمك اين كفي‌ها احتمال رشد باكتري‌ها در محيط مرطوب كف پا و درون كفش ناممكن مي‌شود.