آثار گردشگری بی نظیر ایران که ثبت جهانی شده اند

هفت صبح: امسال دو اثر تاریخی دیگر یعنی مسجد جامع اصفهان و گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیدند تا ایران با هفت هزار سال تمدن دارای 14 اثر جهانی شود. هر چند سیزدهمین اثر جهانی ایران که باغ ایرانی است، نبوغ ایرانیان را در رشته باغ و محوطه سازی به نمایش گذاشته که خود شامل 9 باغ می شود.

اما ثبت آثار تاریخی در فهرست جهانی یونسکو چه سودی دارد؟ میراث جهانی یونسکو در حقیقت نام عهدنامه ای بین المللی است که در تاریخ 16 نوامبر 1972 میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید و موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به همه انسان های جهان، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص هستند.

بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.

مکان های میراث جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو، مکان هایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان مجموعه یا شهر هستند. بنابراین اگر یک اثر تاریخی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت برسد امکان استفاده از قدرت مالی و تخصصی کشورهای عضو برای حفاظت از آن وجود دارد.

اما این سه سال پس از تصویب کنفرانس عمومی یونسکو در تاریخ چهارشنبه، 26 فوریه سال 1975 به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست و در سال 1979 به طور همزمان سه اثر چغازنبیل، تخت جمشید و میدان نقش جهان را در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رساند و با یک تاخیر 24 ساله چهارمین اثر ایران در سال 2003 در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید و از آن به بعد تقریبا به صورت مرتب تری ایران یکی از آثار تاریخی شاخص خود را در این فهرست جهانی به ثبت رساند.

بم و منظر فرهنگی آن تنها اثر جهانی ایران است که در فهرست آثار جهانی در خطر قرار دارد. هر چند که بارها یونسکو ایران را تهدید کرده است که اگر برج اداری - تجاری جهان نما منظره میدان نقش جهان را مخدوش کند و یا اینکه مترو از زیر این میدان تاریخی بگذرد، نام این میدان نیز از آثار جهانی یونسکو خط خواهد خورد. همچنین استان های تاریخی اصفهان و فارس هر کدام با داشتن سه اثر جهانی استان هایی هستند که در صدر استان های کشور قرار دارند.

همه آثاری که نامزد ثبت جهانی هستند باید پیش از آن به ثبت ملی رسیده باشند. تاکنون 962 اثر در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند که در این تعداد، ایتالیا با 47 اثر، اسپانیا با 44 اثر و چین با 43 اثر جهانی در صدر قرار دارند.

1)سازه های آبی شوشتر


سازه های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره گیری از نیروی آب به عنوان محرک آسیاب های صنعتی ساخته شده است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوا باستان شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.





2) زیگورات چغازنبیل


زیگورات چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان عیلامی ها یعنی در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد مسیح ساخته شده است. چغازنبیل بخش به جا مانده از شهر دوراونتش است و با آجرهای کتیبه دار به خط عیلامی به صورت یک هرم ساخته شده است. چغازنبیل در هنگام ساخت پنج طبقه به ارتفاع ۵۲ متر بوده که امروزه از آن دو نیم طبقه با ۲۵ متر ارتفاع باقی مانده است. روی یکی از خشت های این مجموعه جای پای کودکی وجود دارد که دیدن آن جالب است.


3) تخت جمشید


تخت جمشید مجموعه ای از کاخ های بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال ۵۱۸ قبل از میلاد به دستور داریوش اول آغاز شد و اتمام آن ۱۵۰ سال به طور انجامید. بر اساس خشت نوشته های کشف شده در تخت جمشید در ساخت این بنای باشکوه معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می کردند.

4) میدان نقش جهان


بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالی قاپو، مسجد امام (شاه)، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه است. علاوه بر این بناها ۲۰۰ حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده که عموما جایگاه عرضه صنایع دستی اصفهان هستند. پیش از آن که شهر اصفهان به پایتخت ایران صفوی برگزیده شود در محل این میدان باغی گسترده وجود داشته است به نام «نقش جهان». این باغ همچنین محل استقرار ساختمان های دولتی و کاخ فرمانروایان تیموری و آق قویونلوها بود.


5) کلیساهای آذربایجان


کلیساهای آذربایجان عبارتند از: قره کلیسا، کلیسای سنت استپانوس، کلیسای مریم مقدس دره شام، کلیسای چوپان و کلیسای زور زور.

قره کلیسا یا کلیسای سنت تاتائوس، یکی از زیباترین و مشهورترین کلیساهای موجود در منطقه آذربایجان است. کلیسای مریم مقدس تا دوره صفویه فعال بوده و از مصالح سنگی ساخته شده است. کلیسای سنت استپانوس در ۱۶ کیلومتری غرب جلفا قرار دارد و نام آن گرفته شده از نام استپانوس، شهید اول راه مسیحیت است. نمازخانه چوپان یا ناخیرچی دارای پلان صلیبی شکل محاط در مستطیل و یک گنبد مرکزی است. کلیسای زور زور بین سال های ۱۳۱۵ یا ۱۳۱۴ میلادی توسط «ذکریا» اسقف اعظم کلیسای تانائوس مقدس ساخته شد.




6) تخت سلیمان


تخت سلیمان تکاب ۱۲۴ هزار متر مربع وسعت دارد که در دوره های مختلف محل سکونت مادها، اشکانیان، ساسانیان و مغول ها بوده و به روایتی محل تولد زرتشت پیامبر است. قلعه تاریخی تخت سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخش های مختلفی همچون نآتشکده آذرگشسب به عنوان یکی از مهمترین آتشکده های دوره ساسانی است. دریاچه جوشانی به عمق ۱۱۲ متر در وسط این مجموعه وجود دارد. این بنا در سال ۶۲۴ میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراطور رومیان به ایران تخریب شد.


7) ارگ بم و چشم انداز فرهنگی آن


ارگ بم بزرگ ترین سازه خشتی در جهان است که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد. سده پنج پیش از میلاد ساخته شده و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود و به طور قطع مشخص نیست چرا پس از آن دیگر مورد استفاده قرار نگرفت.


کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع شده اما به دلیل ظاهر پر ابهت ارگ که پر ارتفاع ترین قسمت مجموعه نیز به شمار می آمد، کل بنای دژ به عنوان ارگ بم نامیده می شود.



8) پاسارگاد


مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه ای از سازه های باستانی بر جای مانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس جای گرفته است.


این مجموعه دربرگیرنده ساختمان هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.


9) گنبد سلطانیه


گنبد سلطانیه مقبره آلجایتو است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به شمار می رود. این بنا بزرگ ترین گنبد خشتی جهان و قدیمی ترین گنبد دوپوش موجود در ایران است. رنگ گنبد آبی است. روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را ۱۲۰ گز نوشته اند. متاسفانه بیش از نیم قرن است که روی گنبد این مقبره داربست نصب شده و هنوز این داربست ها خارج نشده اند.


10) بیستون


سنگ نبشته بیستون بزرگ ترین سنگ نبشه جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می دهد. جنس سنگ نبشته بیستون از آهک است و از آثار رنگ لعاب قهوه ای مانندی که پس از همراه شدن با ذرات اکسیده شده آهک و همچنین بقایای سربی که در چند سطر نخست اثر دیده شده است به نظر می آید در پایان کار برای افزایش طول عمر اثر تمام نمای آن را با اندودی ناشناخته پوشانده اند.


11) بازار تبریز

بازار تبریز با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان است. بازار تبریز در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ خورشدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار از بازارچه ها، تیمچه ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است. پیش تر به جهت قرار گرفتن شهر تبریز بر سر چهار راه جاده ابریشم و گذر روزانه هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن رونق خوبی داشته است.


12) مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی


مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی مربوط به دوره صفوی است و در اردبیل، خیابان شیخ صفی - میدان عالی قاپو واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۶۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفوی است و شاه اسماعیل اول و گروهی از قربانیان جنگ های شیروان و چالدران در جوار مرقد او دفن هستند. این بنا در سال ۷۳۵ هجری قمری توسط شیخ صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی بنا شد.


13) مسجد جامع اصفهان


مسجد جامع اصفهان از مهم ترین و قدیمی ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوش های باستانشناسی نشان از آن دارد که احتمالا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و به صورت یکی از آتشکده های شهر اصفهان کاربری داشته است. بخش های گوناگون این مسجد در طول نزدیک به دو هزار سال شکل گرفته اند و طی این سال ها همواره بازسازی شدند. آخرین آنها بازسازی بر اثر بمباران هواپیماهای عراقی در طول هشت سال جنگ ایران و عراق بوده است.


14) گنبد قابوس


گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است. این بنا بلندترین بناهای آجری جهان به شمار می آید و برفراز تپه ای خاکی که قریب ۱۵ متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد. این بنا در سال ۳۹۷ هجری قمری (برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی) و در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا شده است.