شهربازی، خوشگذرانی به هر قیمتی

همشهری ۶و۷ - لیلا به طلب: زنجیروصل شده به صندلی‌ها، جَلَنگی صدا می‌کند و توی قلاب می‌افتد. نفس‌ها در سینه‌ حبس. وقتی انگشت شست متصدی، گودی دکمه قرمز را لمس کند دیگر دل توی دل کسی نیست.

جایش یک مشت طبل ریز و درشت در قلب آدم‌های میخکوب به صندلی می‌کوبد. توی عمق ماجرا هم که بروید اصلا به خاطر همین هیجان مطلق است که یک مکان تفریحی اینقدر شانس و اقبال پیدا می‌کند. اینجا شهربازی است و کسانی که بدن‌شان را با یک باریکه زنجیر به وسایل بازی قرص کرده‌اند، بدشان نمی‌آید دستی‌دستی در وجودشان ولوله به پا کنند.

حال این آدم‌ها را وقتی درمی‌یابید که لااقل یک‌بار سواری روی وسایل شهربازی را چشیده باشید. خاصیت وسایل بازی‌‌ که در محوطه شهربازی‌ها کنار هم چیده شده‌اند تقریبا مشترک است. یک چیزی شبیه ‌ روشن شدن فتیله دینامیت هیجان در وجود آدم است.

بعدش می‌توان تا آسمان اوج گرفت و فریاد و شوق را قاطی شادی موجود در سینه‌هایی کرد که از فرط هیجان، هوا را قلپ‌قلپ می‌بلعند. اگر در تعطیلات آخر این هفته قصد کرده‌اید این حس کم نظیر را بار دیگر تجربه کنید، سری به شهربازی‌های کوچک و بزرگ پایتخت بزنید.

اما از قبل توصیه‌های دکتر کامران گنجی، روانشناس؛ دکتر محمد مهدی لبیبی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه؛ مجید قادری، کارشناس بازی‌های کودک و نوجوان و رضا مردانی، دبیر انجمن صنفی شهربازی داران ایران و عضو کمیته فنی سازمان استاندارد را مرور کنید تا مثل یک بازیکن حرفه ای در شهربازی ها ظاهر شوید.

از زمین کشاورزی تا شهربازی‌های مدرن

دنیای ما زمانی را به خاطر می‌آورد که محیط زندگی آدم‌ها با سبزینه طبیعت گره خورده بود. در آن دوران دیگر آدم ها نیاز نداشتند به فکر ساز و برگ بازی‌های کودکانه فرزندان خود باشند و فضاهایی برای بازی‌های آنها تدارک ببینند.

ماجرا از اینجا سرچشمه می‌گرفت که کودکان قدیم، کار جدی را با بازی‌های کودکانه‌شان گره می‌زدند. در این شرایط بعید نبود تمام اسباب و وسایلی که در محدوده فعالیت‌های روزانه برای امرار معاش پیدا می‌شد حکم وسایل تفریح و سرگرمی را برای کودکان پیدا کند. این وضعیت حتی راه بازی کردن برای بزرگسالان را هم باز می‌گذاشت.

اختلاط محدوده زندگی و طبیعت، شاید برای مردم روزگار قدیم در هر جای دنیا یک خوش اقبالی تمام عیار به حساب می‌آمداما با پیشرفت جوامع، گستره فضاهای طبیعی محدود شد و بشر ناگزیر به جایگزین کردن این فضاها پرداخت. به این ترتیب محوطه‌های بازی در طراحی شهری متولد شدند ولی از آنجا که اختصاص زمین در بعضی شهرهای بزرگ، آنقدرها کم هزینه نبود این محوطه‌ها در حاشیه شهرها جانمایی شدند.

حالا در محلات مختلف در کنار پارک ها فضاهایی سربرآورده‌اند که با کف محصور شده و و سایل بازی شان مختص کودکان طراحی شده‌اند. البته وسایل ورزشی موجود در کنار این شهربازی‌های کوچک گواهی می‌دهند که بزرگسالان هم در این میان نادیده گرفته نشده‌اند اما بیشتر برای انجام حرکات ورزشی.

از آنجا که تنگ شدن فضای زندگی شهری پای اغلب فعالیت‌های جمعی را به بیرون از منازل باز کرده، طبیعی است که بازی‌های جمعی هم نیاز به فضاهایی با شکل منسجم‌تر داشته باشند. به گفته دکتر کامران گنجی، روانشناس، شهربازی‌ها در ایران سنین مختلف را در بر می‌گیرند اما در محدوده آنها هنوز هم جای خالی فعالیت‌هایی مختص کهنسالان دیده می‌شود.

فقط خودروی شخصی و روزهای خلوت

معضلی که گسترش بی‌قواره پایتخت روی دست این شهر گذاشت، قبل از هر فضایی گریبان شهربازی‌های تهران را گرفت. شاید وجود این فضاها در داخل شهر آنقدرها هم ضروری به نظر نرسیده‌اند که یا کوچانده شده‌اند یا عطای ماندن آنها را به لقای‌شان بخشیده‌اند.

شاید هم گره‌های کور ترافیکی حاصل از وجود شهربازی‌های درون شهر، راه دیگری پیش روی مدیران شهری نگذاشت. سرچشمه این جا به جایی‌ها هر چه باشد، این روزها برای رسیدن به شهربازی‌های حاشیه شهر اغلب باید دست به دامان خودروهای شخصی شد.

به این ترتیب، بهتر است یکی از روزهای خلوت هفته را برای حضور در شهربازی‌ها انتخاب کنید چون با این ترفند، راحت‌تر می‌توانید برای پارک کردن خودروی شخصی‌تان محلی مناسب پیدا کنید. در غیر این صورت ناچار می‌شوید از محل پارک خودرو تا ورودی شهربازی، مسافت زیادی را پیاده طی کنید.

این مساله اگر باعث دلسردی کودکان همراه شما نشود، روی بزرگترهای همراه شما بی‌تاثیر نیست. به‌ویژه اگر سن و سالی از آنها گذشته باشد. البته راه دیگری هم وجود دارد و آن اینکه مسوولان شهربازی‌های اینچنینی تدبیری برای دسترسی مراجعه‌کنندگان به پارکینگ شهربازی بیندیشند که برای شهروندان نیز مقرون به صرفه باشد.

آماری که قادری،كارشناس بازی‌های كودكان و نوجوانان در مورد مراجعه‌کنندگان به شهربازی‌ها یادآوری می‌کند، نشان می‌دهد ۷۰ درصد از مراجعان، ساكنین پایتخت هستند.

شهربازی ها در طراحی شهر دیده نشده بودند

اولین بار این میدان ونک تهران بود که حضور یک محوطه بازی را تحت عنوان شهربازی در پایتخت به خود دید. آنطور که مجید قادری، کارشناس بازی‌های کودک و نوجوان می‌گوید این شهربازی تا اوایل پیروزی انقلاب مشغول به خدمات‌دهی به شهروندان بود اما مدتی نگذشت که تغییر کاربری داد؛ اتفاقی که برای شهربازی تقاطع بزرگراه چمران و سئول نیز رخ داد.

تغییر و تحول محوطه‌های بازی و جابه‌جایی آنها مربوط به جانمایی نامناسب آنها بود. مزایای این مکان‌های بازی بعد از توسعه پایتخت، در مقابل معایب‌شان رنگ می‌باخت. به این ترتیب، شهربازی‌ها تبدیل به عوامل تشدید ترافیک در تهران می‌شدند.

در حالی که طراحی‌های شهرسازی، قبل از احداث این محوطه‌ها باید از عهده پیش‌بینی‌های لازم در مورد شهربازی‌ها برمی‌آمدند. طوری که با توسعه شهر، فضاهای بازی در قسمت‌های مختلف شهر باعث ایجاد مشکلات شهری نشوند. طراحی این فضاها از آنجا اهمیت پیدا می‌کرد که مراکز عمومی برای تفریح و سرگرمی شهروندان طراحی می‌شدند و از طرفی ضرورت ایجاد آنها در محیط‌های شهری نیز محرز شده بود.

قادری معتقد است طراحان بخش شهرسازی با توجه به توسعه شهر برای جانمایی ایستگاه‌های آتش‌نشانی و تاسیسات شهری دیگر، زیرساخت‌های توسعه شهری را برنامه‌ریزی می‌کنند. در عین حال ایجاد بوستان‌ها و شهربازی‌ها را هم جزو مسوولیت‌های خود در طراحی فضاهای شهری دارند. با این حال، توسعه پرشتاب پایتخت، کار شهربازی‌های درون شهر را یکسره کرد و به حیات آنها خاتمه داد.

این فضاها در عوض به حاشیه تهران کوچ کردند و همان تعدادی هم که باقی ماندند در محل‌هایی تعبیه شدند که جمعیت بیشتری به آنها دسترسی داشته باشد.

آموزش با گام های کوچک

استفاده از فضاهای بازی بدون آنکه آسیبی به افراد حاضر در محوطه‌های بازی برسد، یک هنر است. به این ترتیب می‌توان روی آموزش‌هایی که در این زمینه ضروری به نظر می‌رسند تمرکز کرد تا شهروندان بدانند چطور بدون آنکه خراشی بر بدن آنها یا اعضای خانواده‌شان بیفتد، از حضور در شهربازی‌ها لذت ببرند.

مساله‌ای که مجید قادری در مورد کودکان یادآور می‌شود این است که خانواده‌ها برای حضور در فضاهای بازی باید طوری عمل کنند که آستانه تحمل و هیجان کودک خانواده به هنگام استفاده از وسایل بازی با هم هماهنگ باشد؛ طوری كه یک کودک یا حتی نوجوان در زمان استفاده از وسیله بازی، احساس ترس نکند و در مراجعه‌های بعدی، جرات استفاده دوباره از وسایل بازی را به خود بدهد.

این موضوعی است که والدین در مورد فرزندان‌شان به آن آگاهی دارند. قادری می‌گوید هر پدر و مادری به این موضوع واقف است که فرزندش ممکن است از کدام یک از وسایل بازی موجود در شهربازی هراس داشته باشد. بنابراین وادار کردن کودکان و نوجوانان به استفاده از وسایلی که در آنها ترس ایجاد می‌کند، کاملا نادرست است.

در عوض می‌توان از راهکار دیگری بهره جست. به گفته قادری، آشنا کردن فرزندان با وسایل بازی و استفاده از نمونه‌های آسان‌تر و کم ارتفاع‌تر وسیله‌ها می‌تواند در مرحله اول موثر باشد.

این کار در دفعات بعدی حضور در شهربازی‌ها کودکان را یاری می‌کند تا بتوانند از وسایل دیگر بازی که تجربه استفاده از آنها را نداشته‌اند استفاده کنند. این کار باعث می‌شود حافظه کودک در تجربه شرایط مختلف با وسایل عمومی بازی، مسائلی را ثبت کند. به طوری که قدرت یادگیری و نحوه صحیح استفاده از وسایل بزرگتر و مرتفع‌تر به مرور زمان در کودک ایجاد می‌شود.

هم تخلیه انرژی هم تجدید قوا

دستگاه‌های رنگی شهربازی‌ها در روشنایی روز، اغلب آرام گرفته‌اند‌ اما وقتی نور و گرمای روز از تن میله‌های دستگاه‌ها پرید وقت بازی و شادی بین وسایل رنگارنگ محوطه هم فرا می‌رسد.

وسایلی که مثل مار روی ریل‌های آهنی خزیده‌اند یا حول یک دایره دهن‌دار عظیم تاب می‌خورند و از هوره شادی کودک و بزرگسال با تلق تلق دستگاه‌های بازی یک سمفونی شاد و پرهیجان می‌سازند.

گاهی در همین محوطه‌ها می‌توان دریاچه‌ای را هم پیدا کرد و با قایق به دل آن زد. خلاصه ماجرا این است که وسایل موجود در شهربازی ها قرار است جور یک شادی تمام و کمال را برای خانواده‌ها، اقوام و دوستان بکشند.

صدای هیاهو و خنده‌ای که از چند ۱۰ متری این محوطه‌های بازی شنیده می‌شود، نشان می‌دهد مراجعه کنندگان به شهربازی، محل خوبی را برای تخلیه انرژی و سرگرمی‌های چند ساعته پیدا کرده‌اند.

فعالیتی که کارشناسان امر، ‌ روی انجام آن توسط شهروندان تاکید می‌کنند. به خصوص اگر زندگی آنان آمیخته با استرس شغلی و فعالیت‌های پرشتاب موجود در محیط‌های شهری باشد.

هشدارها را بخوانید، بعد بلیت بخرید

استفاده از وسایل موجود در شهربازی ها قلق دارد. یعنی هر شخص با هر سن و سال و وضعیت سلامتی نمی‌تواند انواع و اقسام وسایل بازی در محوطه‌های بازی را امتحان کند. خوبی‌اش این است که برای استفاده از انواع وسایل بازی در محیط‌های استاندارد، دستورالعملی تهیه شده که قبل از ورود به محدوده بازی دستگاه، در معرض دید افراد قرار می‌گیرد.

مثلا بعضی از دستگاه‌های بازی مختص افرادی هستند که از سطح سلامتی مطمئنی برخوردارند و سن مناسبی برای استفاده از این دستگاه‌ها دارند. آنطور که مجید قادری می‌گوید در صنعت وسایل عمومی بازی، تکنولوژی تولید هیجان وجود دارد.

آستانه هیجان بازیکنان طبق همین تکنولوژی افزایش پیدا می‌کند. رعایت استانداردهای لازم در شهربازی‌ها تنها مختص وسایل گردآوری شده، نحوه چیدمان، نظارت و کاربری وسایل نیست بلکه با گروه‌های سنی مختلف و کنترل آستانه هیجان آنان هم ارتباط پیدا می‌کند.

به طور مثال اگر یک کودک بیش فعال در شرایط هیجانی بالاتر از آستانه تحملش قرار بگیرد دچار مشکلات جدی می‌شود یا شخصی که سابقه حملات قلبی داشته، محدودیت‌هایی برای استفاده از بعضی وسایل بازی در شهربازی‌ها دارد.

بنابراین دقت به هشدارهایی که در کنار دستگاه‌های بازی، مکتوب شده‌اند ضروری است. مراجعه‌کنندگان باید قبل از تهیه بلیت و استفاده از وسایل بازی به هشدارهای مربوط دقت کنند.

از چینش وسایل تا خورد و خوراک

ضابطه‌ها و موارد کارشناسی شده، در چینش وسایل شهربازی‌ها هم رخنه کرده‌اند. چون اگر این مراحل در دایر کردن یک شهربازی رعایت نشده باشند باید انتظار رخداد هر نوع حادثه ناگواری را در چنین فضاهایی کشید.

علاوه بر استانداردهایی که برای وارد کردن و نصب وسایل بازی در شهربازی‌ها رعایت می‌شود، نظارت مداوم بر فضاهای بازی هم از وقوع حوادث احتمالی در این محل‌ها جلوگیری می‌کند. اما آنچه مجید قادری بر ضرورت ارائه آن در حاشیه شهربازی‌ها تاکید می‌کند، وجود امکانات و تسهیلاتی است که شهروندان در شهربازی به آنها نیاز پیدا می‌کنند.

از آنجا که شهربازی‌ها محل‌های مولد هیجان هستند، نیاز افراد در این فضاها به استفاده از سرویس‌های بهداشتی افزایش پیدا می‌کند. بنابراین تعبیه سرویس‌های بهداشتی در شهربازی‌ها باید به وفور انجام شود تا مقابل این سرویس‌ها صف‌های طولانی تشکیل نشود.

استفاده از محوطه‌های عمومی بازی، اغلب تا چهار، پنج ساعت ادامه دارد. به همین خاطر طبیعی است که بعد از حضور چند ساعته در فضاهای بازی رستوران‌هایی تعبیه شده باشند تا مراجعه کنندگان از امکانات آنها بهره ببرند. رعایت استانداردهای لازم و وجود قیمت‌های متنوع برای ارائه خدمات در این رستوران‌ها جزو مواردی است که قادری بر ضرورت آنها تاکید می‌کند.

البته استفاده از وسایل بازی، درست پس از مصرف مواد غذایی، آنقدرها مطلوب به نظر نمی‌رسد. قادری می‌گوید افراد نباید درست بعد از تناول غذا از وسایل شهربازی ‌ استفاده کنند. اگرچه هشدارهایی هم در مورد خوردن بعضی از انواع غذاها قبل از استفاده از وسایل بازی در شهربازی‌ها وجود دارد که متصدیان وسایل بازی آنها را به افراد یادآوری می‌کنند.

علاوه بر اینها یادتان باشد که در حالت گرسنگی، سوار وسایل موجود در شهربازی‌ها نشوید چون این بازی‌ها به گفته کارشناسان وسایل بازی، قادر هستند میزان بالایی از قند خون شما را بسوزانند و با کاهش قند خون امکان بروز مشکلات جسمی افزایش پیدا می‌كند.

مشاركت خانواده

هر چند کارشناسان بازی های کودک و نوجوان، بر آموزش بازی به کودکان در فضاهای عمومی بازی تاکید می کنند اما اگر کودکی از تجربه این آموزش ها در دوران کودکی محروم مانده باشد، می تواند روی اصلاح تجربیاتش در دوران نوجوانی و جوانی حساب کند.

آنطور که قادری می گوید، این آموزش ها به ملزومات زندگی کودک و نوجوان تبدیل شده اند چون اگر والدین، فرزند خود را در کسب کردن این هیجان یاری نکنند، نه تنها فرزند آنها از حضور در فضاهای بازی سود نمی برد بلکه حس اضطراب نیز در او ایجاد می شود.

کارایی شهربازی ها در حدی است که پیشنهاد استفاده از وسایل بازی موجود در این فضاها توسط روان‌شناسان، مشاوران و کارشناسان رشته علوم تربیتی به خانواده‌ها داده می شود.

این توصیه ها پایه و بُن خانواده را هدف می‌گیرند چون پیشنهاددهندگان آن معتقدند، به کارگیری چنین روش‌هایی بنیان خانواده ها را مستحکم تر از قبل خواهد کرد به خصوص که با درگیر شدن تمام اعضای خانواده در یک فعالیت شاد و سرگرم کننده، حس نزدیکی میان آنها افزایش می یابد.

این موضوع با توجه به گسترش حضور افراد در شبکه های مجازی، توسعه ارتباطات دیجیتال و پایین بودن میزان تجربه شادی عمومی، اهمیت خود را نشان می دهد.

قاعده بازی

خاطره گرگم به هوا، بالا بلندی و شلنگ تخته انداختن توی حیاط درندشت خانه ها، میان دیوارهای خانه های قدیمی شهر جامانده است. امروز برج ها و آپارتمان های چند ده متری، مجال بالا و پایین پریدن را به فرزندان خانواده های پایتخت‌نشین نمی دهند.

حالا قواعد سفت و سختی برای آپارتمان نشینی باب شده که بیشتر از همه کودکان و نوجوانان خانواده ها را متضرر می‌کند. این درحالی است که فرزندان خانواده ها برای بازی کردن نیاز به فضاهای باز دارند.

به گفته دکتر محمد مهدی لبیبی؛ جامعه شناس این موضوع در روستاها بروز نمی‌کند چرا که کودکان در سنین کم در کنار والدین خود هم تفریح می‌کنند و هم کار کردن را می‌آموزند.

به این ترتیب، آموزش‌های ضمنی حین کار باعث اجتماعی شدن کودکان می‌شود به عبارت دیگر، بازی کردن به یک نوع آموزش برای بچه‌ها تبدیل می‌شود؛ مسأله‌ای که در جامعه‌شناسی با نام «کارکرد پنهان» خوانده می‌شود.

با این اوصاف، عمده‌ترین تاثیر شهربازی‌ها را می‌توان بر جامعه و روان کودکان و بزرگسالان آن مشاهد کرد. آنطور که دکتر لبیبی می‌گوید، کودکان در حین بازی می‌آموزند چطور کار گروهی انجام دهند و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

علاوه بر این نحوه برخورد با کودکان همجنس و غیرهمجنس را هم در حین بازی می‌آموزند. این آموزش‌ها در بزرگسالی به آنها کمک می کند تا رفتار مناسبی با سایر افراد جامعه داشته باشند.

ماکتی برای آموزش کودکان

شهربازی ها برای کودکان یک کلاس درس به حساب می آیند. کلاس‌هایی که اجتماعی شدن را به دانش‌آموزان آموزش می دهند و تاثیرگذارتر از آموزش‌های تئوری ظاهر می‌شوند. درست مانند ماکتی که قادر است کودکان را برای رویارویی با مسایل زندگی آماده کند.

علاوه بر این ویژگی‌هایی در بازی‌های موجود در این فضاها وجود دارد که قدرت خلاقیت کودکان را تقویت می‌کند. مثلا در نظر گرفتن راه‌های مختلف برای رسیدن به وسایل بازی یا سوار شدن این وسایل به کودکان کمک می کند از میان چند راه موجود، بهترین راه را با کمک قدرت درک و خلاقیت خود انتخاب کنند.

تجربه این شرایط به پرورش فکر و خلاقیت کودکان کمک خواهد کرد. دکتر لبیبی این وضعیت را به آموزش جالبی تشبیه می کند؛ شرایطی که در آن، اسباب بازی‌ها را در اختیار کودک قرار می‌دهیم تا آنها را با فکر خودش بسازد.

خوشبختی های نزدیک به خانه

از آنجا که شهربازی های کوچک بیشتر در نزدیکی محل های مسکونی تعبیه می شوند دسترسی به آنها برای کودکان راحت تر است. به همین خاطر شرایط بهتری برای کودکان ایجاد می کنند. از طرفی شهربازی ها می‌توانند تا حدودی روی اختلافات طبقاتی مرهم بگذارند.

کودکان در این فضاها در کنار یکدیگر بازی می کنند. این شرایط باعث می شود تا آنها احساس محرومیت را تجربه نکنند. وجود این فضاها در جنوبی‌ترین نقطه شهر این حس خوشایند را در کودکان ایجاد می کند که امکانات بازی در اختیار تمام کودکان با هر نوع زندگی قرار گرفته است.

این موضوع به گفته دکتر لبیبی؛ به کودکان حس یکسان بودن می‌دهد و اینکه همه کودکان می‌توانند در یک نوع فضای بازی تفریح کنند. البته او معتقد است، از آنجا که نسل آینده ساعت ها وقتش را در این فضاها می‌گذراند بهتر است کارشناسان در محیط های دانشگاهی طرح هایی برای بهتر شدن وضعیت این فضاها ارائه کنند.

مزیت این فضاها قرار گرفتن اعضای خانواده در کنار هم و انتقال تجربیات آنها به هم است. طراحی چنین فضاهایی اغلب آنقدر جامع است که در کنار بازی برای کودکان تفریحاتی برای بزرگسالان و نرمش هایی برای کهنسالان مهیا کند.

خلاصی از دودوتا چهارتای منطقی

با آنکه شهربازی ها محوطه هایی مختص کودکان به نظر می رسند اما در واقعیت امر، فضاهایی در اختیار خانواده ها قرار می دهند که قابلیت سرگرم کردن تمام اعضا و تخلیه انرژی‌شان را دارد. حضور جوانان در این فضاها پررنگ است اما کودکان هم بهانه‌ای هستند برای پیوستن بزرگسالان به جمع کسانی که عاشق بازی و سرگرمی هستند.

به گفته دکتر گنجی زیر پوست شهربازی‌ها نکته جالبی نهفته است. از آنجا که کودکان در لحظه زندگی می‌کنند فرصت شادی کردن در تمام شرایط برای آنها مهیاست. هیچ‌کس از کودکان انتظار ندارد که در وضعیت‌های مختلف با ظاهری خشک و رسمی ظاهر شوند.

با این اوصاف تکلیف شادی کردن‌های کودکانه آنان مشخص است اما وقتی صحبت از شادی‌های بزرگسالان به میان می‌آید هر فضایی برای بروز این شادی‌ها و تخلیه انرژی توسط آنان مناسب به نظر نمی‌رسد.

حالا اگر شهربازی‌ها این فضا را دودستی جلوی روی بزرگسالان قرار بدهند کمتر کسی حاضر می‌شود دست رد به سینه این پیشنهاد هیجان انگیز بزند. به خصوص که بازی های مختص بزرگسالان بعد از سنی تبدیل به ورزش کردن شده و رگه های بازی در این فعالیت‌ها کمتر و کمتر پیدا می شود.

بازی و آموزش حقوق شهروندی

بازی با وسایل شهربازی ها در ظاهر امر، حکایت تفریح و سرگرمی برای افراد به خصوص کودکان حاضر در این فضاها دارد اما آنطور که دکتر لبیبی می گوید، درگیری کودکان در فضای شهربازی ها به آنها می‌آموزد چطور با مسایل ایجاد شده در زندگی شان مواجه شوند.

بازی در چنین فضاهایی یک نوع یادگیری نهفته برای برخورد با مشکلات در بر خواهد داشت. به طور مثال، ایجاد جراحت در بدن یك کودک به هنگام بازی به كودك دیگر می‌آموزد که این اتفاق ممکن است مثل هر کودک دیگری برای او هم رخ دهد.

بنابراین اگر بروز این اتفاق، در مرتبه اول با گریه و ناراحتی کودک همراه باشد، در دفعات بعد به میزان کمتری کاهش خواهد یافت. بازی در چنین فضاهایی به کودکان آموزش می دهد چگونه در صف بایستند و به نوبت دیگران احترام بگذارند. به این ترتیب، بازی در فضای عمومی باعث آموزش حقوق شهروندی به کودکان می شود.

از آنجا که این آموزش ها در کتاب، مقاله و طبق دستورالعمل مکتوبی آموزش داده نمی شوند حضور کودکان در فضاهای عمومی بازی برای آموختن این مسایل، لازم به نظر می رسد. در این میان، والدین نقش هدایت و حمایت فرزندان شان را به عهده دارند.

با این روال، اگر جامعه پذیری کودکان به شکل مطلوب انجام شود، بعد از ورودشان به جامعه، ارتباط قوی‌تری با اطرافیان خود برقرار خواهند کرد. در غیر این صورت با بزرگسالانی منزوی و جدا از جامعه مواجه خواهیم بود.

معنی کارگروهی

میراثی که نسل های گذشته هر کجای این دنیا که باشد مزیت کارهای گروهی را به فعالیت های فردی روشن می کند.

برای همین هم ماجراهایی که به پشتوانه همکاری یک گروه به سرانجام می رسند، قصه‌های کهن و نو را قرق کرده اند. به خصوص که این داستان ها برای دنیای کودکان تدارک دیده شده باشند. حالا معلوم شده نمونه عملی این آموزش ها در فضاهای بازی عمومی هم سر بر آورده.

دکتر لبیبی معتقد است، کودکان در فضای شهربازی یاد می‌گیرند چطور کار گروهی انجام دهند. نمونه چنین آموزش‌هایی در کلاس‌های درس مقطع ابتدایی بعضی از کشورها گنجانده شده است. مثلا در انگلستان، کودکان می آموزند که درِ فلزی و سنگین کلاس را با کمک یکدیگر باز کنند و بعد وارد کلاس شوند.

استفاده از درهای فلزی سنگین در کلاس‌های درس این کشور، تعمدی بوده و برای آموزش فعالیت‌های گروهی به دانش آموزان در سنین پایین، طراحی شده است. بنابراین دور از ذهن نیست که کودکان ما هم در شهربازی‌ها بیاموزند بعضی از فعالیت‌ها به تنهایی قابل انجام دادن نیست.

به این ترتیب، اگر این کودکان در آینده به یک تیم ورزشی بپیوندند معنای کار گروهی را به خوبی درک می‌کنند و آن را به بهترین وجه ممکن انجام می‌دهند. این موضوع در تمامی رشته ها همچون پزشکی، محیط های دانشگاهی و بقیه مشاغل خود را نشان می‌دهد.

به طور مثال، پذیرفتن نظر شورای پزشکی یا همکاری با سایر اعضای یک گروه آموزشی تنها با آموختن همکاری گروهی، توسط افراد آن گروه میسر است. این موضوع در صورتی رخ می‌دهد که کودک خود را عضو یک گروه بداند و درک کند بازی کردن و لذت بردن می تواند در جمع کودکان دیگر و با وجود یک گروه میسر شود. علاوه بر این، امکان حل مشکلات احتمالی حین بازی، با وجود همکاری‌های گروهی نیز بیشتر است.

وقتی بازی، قالبِ نقش دخترانه و پسرانه را می ریزد

در هر جامعه ای از زنان، مردان، دختران و پسران انتظار می رود رفتارهایی مطابق با جنس خودشان بروز دهند. البته این موضوع در فرهنگ های مختلف، متفاوت است بنابراین نمی توان انتظار داشت مشابه رفتارهای یک جامعه به طور حتم در کشورهای دیگر هم پیدا شود.

همان‌قدر که ممکن است بعضی از رفتارها در کشورهای دیگر عادی تلقی شود، همان قدر امکان دارد رفتار خاصی در کشور ما نادرست و غیرقابل پذیرش به حساب بیاید. آنطور که دکتر لبیبی می گوید این موضوع به خاطر تفاوت هنجارها در جوامع گوناگون رخ می دهد.

در این میان دیدگاه ماری هولمز؛ جامعه شناس استرالیایی جالب توجه است. هولمز می گوید: «کودکان در محیط بازی دو دنیای متفاوت را تجربه می‌کنند؛ یکی دنیای آبی که مختص پسرهاست و دیگری دنیای صورتی که متعلق به دختر بچه‌هاست.» اما در شهربازی‌ها این دو دنیا با هم تلاقی پیدا می‌کنند.

به این ترتیب دخترها و پسرها می فهمند که دنیای آنها با یکدیگر متفاوت است و البته در جاهایی با هم شباهت دارد. به گفته لبیبی؛ این درک به آنها کمک می کند در برقراری ارتباط با جنس مخالف به طرز صحیح عمل کنند. این موضوعی است که در جامعه امروز به خاطر فضاهای کوچک مختص زندگی و معماری شهری، نیازمند جبران شدن در فضاهایی دیگر است.

به نام کودکان، به کار بزرگسالان؟

بازی کردن ناخودآگاه تصویر کودکانه ای در ذهن ها می سازد درحالیکه روانشناسان این فعالیت را مختص کودکان نمی دانند. دکتر گنجی می گوید با وجود آنکه اغلب مردم، بازی کردن را فعالیتی کودکانه برای گذران وقت می پندارند این فعالیت جزو نیازهای بزرگسالان هم به حساب می آید.

فعالیتی که برای فراغت از افکار منطقی، استراحت، تمدد اعصاب و گذران وقت تدارک دیده می شود و هدفی جدی را دنبال نمی کند. طبیعی است که جمع شدن چنین شرایطی در کنار هم بستری برای تجدیدقوا و آرامش افراد فراهم کند.

از طرفی این روزها کمتر جایی پیدا می شود که اغلب اعضای خانواده بتوانند همراه یکدیگر در آن جمع شوند. در صورتی که شهربازی‌ها این فضا را در اختیار خانواده ها قرار می دهند تا با مشارکت، تشویق و کمک کردن به اعضای خانواده برای بازی، هدف مشترکی را دنبال کنند.

به گفته دکتر گنجی؛ مجموعه این فعالیت ها روابط درون فردی و بین فردی را تقویت می کند و قدرت تحمل شکست، رقابت سالم و گفت‌گو را بالا می برد. به طور مثال، وقتی کودکی در برخورد با وسایل پیشرفته بازی شکست می خورد الگویی که والدین برای تلاش دوباره در اختیار او قرار می دهند باعث آموختن بسیاری از مفاهیم اساسی در زندگی کودک می شود.

به این ترتیب تمرینی در دل بازی ها نهفته است که مدام برای کودک تکرار می شود و نتیجه مطلوبی بر جا می گذارد.

هیجان زدگی، به هرقیمتی؛ هرگز!

اگر بازی کردن با وسایل بازی برای کودکان تمرین و آموزش به حساب می آیند برای بزرگسالان هم خالی از نکات آموزشی نیستند. ارزیابی و شناخت آدم ها از توانایی های شان چیزی است که هیچ مشابهی برای آن وجود ندارد. به این ترتیب یک بزرگسال می داند توانایی استفاده از کدام‌یک از وسایل شهربازی را دارد.

دستگاه های موجود در شهربازی ها طبقه بندی شده هستند و استفاده از آنها به صورت پلکانی سخت می شود. برخورداری از الگوی مناسب برای استفاده از این وسایل و همینطور حضور افراد مجرب به هنگام بازی در این فضاها مواردی است که دکتر گنجی ضرورت وجود آنها را تایید می‌کند و می گوید:« ترس جزو هیجانات مهم انسان به حساب می‌آید.

قرار دادن اجباری افراد در شرایط ترسناکی که تحمل تجربه کردن آن را ندارند ترس آنها را بیشتر می‌کند و خاطره هیجانات منفی در ذهن افراد باقی می گذارد که تا پایان عمر با آنها خواهد بود.»

اگر حریق به جان شهربازی ها بیفتد

همین جا آرزو می کنیم این احتمال در حد اما و اگر باقی بماند با این حال از آنجا که خوشبینی محض در این موارد دستِ مسؤولان امر را نمی گیرد کمیته استاندارد و انجمن صنفی شهربازی داران ایران از ابتدای کار شهربازی های کوچک و بزرگ شهر، فکر روز مبادا را کرده اند.

مردانی می‌گوید:«شهربازی های تحت نظارت این انجمن مجهز به سیستم اطفای حریق هستند و متصدیان دستگاه ها هم به نحوه استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی مسلط شده‌اند. این آموزش‌ها برای کلیه اپراتورها به همت انجمن صنفی شهربازی‌داران ایران به مدت سه روز انجام می شود.

در این آموزش‌ها نحوه راه اندازی، انتقال تجربیات به شهروندان، چگونگی بروز تهدید و خطر، جلوگیری و کنترل وقوع حادثه نیز به اپراتورهای دستگاه‌ها آموزش داده می‌شود.

متصدیان دستگاه‌های شهربازی‌ها با ارائه کمک‌های اولیه آشنایی دارند اما در صورت بروز مشکل افراد به درمانگاه حاشیه شهربازی منتقل می‌شوند تا مسوول درمانگاه در خصوص ارائه کمک های بهداشتی و درمانی اقدامات لازم را انجام دهد.»

چرا مو، لای درز نظارت ها نمی رود

رعایت استاندارد در این یک موردِ خاصِ، درست با جان آدم ها ارتباط پیدا می کند به همین خاطر لازم است با نظارت هایی که بر استانداردهای لازم در شهربازی ها می شود از سالم بودن دستگاه ها و نحوه عملکرد آنها خاطر جمع شد.

وضعیت شهربازی هایی که زیر نظر انجمن صنفی شهربازی داران ایران فعالیت می کنند آنقدر رو به راه است که رضا مردانی؛ دبیر این انجمن و عضو کمیته فنی سازمان استاندارد، در این مورد اطمینان خاطر بدهد و در حاشیه صحبت هایش تاکید کند اگر کودکان در این فضاها از والدین شان دور افتاده و گم شوند در اولین فرصت از بخش اطلاعات فراخوانده می شوند.

به گفته مردانی، در صورتی که والدین کودک پیدا نشوند کودک به نیروی انتظامی سپرده می‌شود تا والدین او برای تحویل گرفتنش اقدام کنند.

نشانی تعدادی از شهربازی های تحت نظر انجمن صنفی شهربازی داران ایران

خیابان قزوین- سر پل امامزاده معصوم- خیابان شهید عرب- پارک ۲۲بهمن

خیابان کمیل- بعد از خیابان کارون- روبه‌روی خیابان قصرالدشت- پارک رضوان

جاده ساوه- روبه‌روی شهرک ولیعصر- میدان بهاران- پارک بهاران

میدان آزادی- پارک المهدی

خیابان بهشت- روبه‌روی شورای شهر تهران- پارک شهر

هردستگاه یک هشدار

اگر قرار باشد شهروندان از باید و نباید استفاده از وسایل بازی شهربازی ها مطلع شوند، هیچ راهی مطمئن‌تر از مکتوب کردن دستورالعمل ها نمی تواند راهگشای استفاده صحیح از این دستگاه ها توسط آنان باشد.

مردانی می گوید: در کنار ورودی وسایل بازی موجود در شهربازی ها تابلوهایی نصب شده که هشدارهای لازم را به شهروندان ارائه می دهد. درعین حال شماره های تماسی روی این تابلوها درج شده است تا در صورت بروز مشکل با آنها تماس گرفته و موضوع را به متصدی مربوطه اطلاع دهند. هشدارها بسته به نوع دستگاه متغیر است و توسط اپراتورها نیز به افراد گوشزد می شود.