۱۰ نکته عجیبی که راجع به ترافیک شهری نمی دانستید

مجله همشهری دانستنیها - مهدی بنواری: ترافیک بلای جان ماست. هیچ چیز نمی تواند به اندازه معطلی در ترافیک ابتدای صبح، روز ما را خراب کند. بدتر از همه این که ترافیک مورد بحث انگار اصلا بی دلیل رخ می دهد. با این وجود بهتر است بدانید مجموعه دانش بنیادین عظیمی پشت ترافیک هست که گرچه دانستن آن کمکی به حال آدمی که پشت ترافیک مانده نمی کند اما می تواند جلوی بعضی اشتباهات رانندگی ما را بگیرد.

10- مشکل از آنجایی می آید که خط عوض می کنیم

چپ یا راست فرقی نمی کند. از هر طرف که بخواهید خط عوض کنید، احتمال زیادی دارد که این کار را اشتباه انجام دهید. بسیاری از مشکلات هم از همین جا ناشی می شوند. بیشتر مردم وقتی می بینند باید مسیرشان را عوض کنند، به طور غریزی بلافاصله به این کار تن می دهند؛ رفتاری که کاملا نادرست است.


راننده ها در این شرایط ترمز می زنند و آهسته می کنند یا سرعت می گیرند و در میان ترافیک، باندشان را تغییر می دهند. یکدفعه آهسته کردن، باعث ترافیک می شود. از آن طرف سرعت گرفتن و تغییر باند هم باعث می شود دیگر ماشین ها بخواهند ترمز بگیرند و همین خودش ترافیک ایجاد می کند.

پس چه کنیم؟ دقیقا همان کاری که به خاطر انجامش به راننده ها فحش می دهیم! «تا آخرین لحظه منتظر شویم.» اگر این کار را بکنیم، ترافیک قالبی به خود می گیرد که به آن «ترکیب زیپی» می گویند؛ یعنی نه کسی جا می خورد، نه ناگهانی ترمز می کند. در نهایت، تغییر خطوط روان تر اتفاق می افتد که باعث کم شدن سربار ترافیک می شود.

البته این روش به راننده های دیگر هم وابسته است که بگذارند در آخرین لحظه داخل مسیر شوید و اینقدر بزرگ منشی داشته باشند که جلوی شما را نگیرند.

۹- گره های ترافیکی؛ ذات شهرها

یکی بود یکی نبود زیر گنبد کبود، شهرهایی بودند که عادت داشتند در اطراف مراکز تجمعی رشد کنند که بیشتر کسب و کارها را در خود جای داده است. امروزه اما بیشتر شهرها، حجمی عظیم از محله های تجاری را در بیرون از خود ساخته اند که دلیل عمده اش همان گره های ترافیکی است.

محققان موسسه فیزیک نظری فرانسه، ۹ هزار شهر ایالات متحده را مورد مطالعه قرار دادند و به بررسی نوع تکامل و تحول حومه های آنها، چگونگی رشد نواحی تجاری بیرون شهری و ارتباط آن با مسیرهای سریع دسترسی از مرکز شهر پرداختند. بر اساس این تحقیق، هر گاه مسافرت درون شهری به مرکز شهر مشکل شود، کسب و کارهایی در حواشی شهر به وجود می آیند.

یعنی شهرهایی که برای مدتی طولانی متمرکز می مانند، حتما تسهیلات حمل و نقل عمومی مطمئنی دارند که امکان دسترسی به تمام نقاط مرکز شهر را فراهم می کند. نتیجه آن که مرگ و زندگی در نواحی تجاری و مسکونی شهر، وابستگی عمیقی به استفاده از الگوهای ترافیکی برای برنامه ریزی شهری دارد.

۸- ساعات تابستانی و تصادفات


تغییر ساعت تابستانی مخالفان زیادی دارد اما شاید هیچ گاه از این زاویه به ماجرا نگاه نکرده باشید که یکی از خطرناکترین عوارض اولیه آن، زمانی است که آدم در اتوبان ها حضور دارد. در روزهای اول تغییر ساعت، آمار تصادف ها بین ۶ تا ۱۷ درصد افزایش می یابد اما در هفته های بعدی که مردم دیگر به تغییر ساعت عادت کرده اند این آمار کم می شود.

هر چند افزایش تصادف ها در زمان تغییر ساعت تابستانی را می توان به کم خوابی ناشی از تغییر ساعت ربط داد اما در پاییز هم چنین اتفاقی می افتد که دلیل آ«، استفاده مردم از این ساعت اضافی برای تفریح و خوشگذرانی است.

۷- خود شما گره ترافیکی منفورتان را ایجاد می کنید

همیشه تقصیر گره های ترافیکی را به گردن تعداد زیاد خودرو در خیابان ها می اندازیم در حالی که مطالعات نشان داده حتی سنگین ترین ترافیک ها هم می توانند روان باشند اما به یک شرط ساده؛ این که همه با سرعت ثابت حرکت کنند.

مشکل این است که نمی توانیم. محققان دانشگاه «کستر» کشف کرده اند که ترمز کردن حتی یک نفر، می تواند اثرات ویرانگری بر ترافیک اطرافش داشته باشد. حتی در راه هایی که آنقدرها شلوغ نیستند، ممکن است پشت سر کسی که ترمز می کند تا بگذارد راننده دیگری مسیرش را تغییر دهد، تنها پس از چند دقیقه گره ترافیک وحشتناکی ایجاد شود؛ البته مدت ها بعد از این که ترمز گیرنده به راه خودش رفته است.

۶- فضولات اسب

شاید مشکل ترافیک مدرن امری جدید باشد اما روش های حمل و نقل قدیمی هم مشکلاتی داشتند. هر کس فکر می کند آلودگی ترافیکی اختراعی جدید است، بد نیست نگاهی به لندن اوایل قرن بیستم بیندازد. در اواخر سده ۱۸۰۰ میلادی، تقریبا تمام ترافیک شهر لندن را اسب ها تشکیل می دادند؛ یعنی حدود ۱۱ هزار درشکه اسبی و چند هزار درشکه عمومی دوازده اسبه.

تمام این اسب ها کود تولید می کردند. به طور متوسط هفت الی ۱۵ کیلوگرم در روز. در ۱۸۹۴، تخمین می زدند طی پنجاه سال آینده تا ارتفاع سه متری کل خیابان های لندن را تاپاله اسب خواهد گرفت. دیگر شهرهای بزرگ مانند نیویورک نیز چنین مشکلی داشتند. اسب های شهر نیویورک روزانه یک میلیون کیلوگرم (هزار تن) تاپاله تولید می کردند که شهر را مجبور می کرد مبلغ عظیمی خرج پاکسازی آن کند.

باید کاری انجام می شد؛ اولین کنفرانس بین المللی مدیریت شهری تاریخ که البته نتیجه ای در بر نداشت و آینده همچنان تیره و پوشیده از تاپاله به نظر می رسید. خوشبختانه اختراع خودرو این مشکل را حل کرد هر چند ماشین ها مجموعه مشکلات جدیدی با خود آوردند اما اگر خودروهای دوران ویکتوریایی (اواخر قرن ۱۹) کمی اقتصادی تر بودند، دنیا امروز شکل دیگری داشت.

۵- پارکومترها برای کنترل ترافیک اختراع شدند

پارکومترهای امروزی مایه آزارند؛ هیچ وقت دقیق نیستند، وقتی به آنها می رسیدم پول خرد (یا در تهران امروزی، کارت مترو و اتوبوس) نداریم و نصف شان هم کار نمی کند اما پارکومترها وقتی معرفی شدند، هدف شان ایجاد درآمد سریع و مطمئن برای شهرداری ها نبود.


آنها در واقع برای کنترل جریان ترافیک ایجاد شدند. بیشتر شهرها برای خودرو طراحی نشده بودند. سنگ بنای اغلب خیابان های شهرها متعلق به زمانی بود که خودرو هنوز وجود نداشت. وقتی هم خودروها آمدند، راننده ها هر جا دل شان می خواست (از جمله در خیابان های مرکز شهر) پارک می کردند و جایی برای خریداران و مراجعان گذری باقی نمی گذاشتند. این اتفاقات، مشکلاتی مانند پارک دوبل و گره های ترافیکی ایجاد کرد.

نخستین پارکومتر - که برای راحتی خریداران و تشویق کارمندان و کارگران به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی طراحی شده بود - در ۱۹۳۵ در «اوکلاهاماسیتی» نصب شد و هدف آ«، جلوگیری از پارک کردن مردم در خیابان در طی روز بود. به این ترتیب الگوهای ترافیکی سبک تر شدند و دسترسی مردم به مغازه ها و رستوران ها آسان تر شد. شهر نیز درآمدی کسب کرد و چند شغل جدید ایجاد شدند.

۴- تابلوهای تبلیغاتی

حواس پرتی یکی از مرگبارترین عوامل تصادف است. برای همین بیشتر وقت ها نمی شود موقع رانندگی با تلفن حرف زد اما یکی از قدیمی ترین ساکنان بزرگراه ها، عامل تصادف های بسیاری می شود و آن، چیزی نیست جز تابلوهای تبلیغاتی یا همان بیلبورد خودمان.

مطالعات موسسه «تحقیقات راه ها» در هلند نشان می دهد همانطور که انتظار می رود، وقتی در مسیری تابلوی تبلیغاتی نصب شده باشد، راننده ها به راه و دیگر راننده ها توجه کمتری نشان می دهند.

این مطالعه همچنین مشخص کرده که راننده های تابلوی تبلیغاتی مشاهده شده را از علائم ترافیکی که تازه دیده اند بهتر به خاطر دارند. بر اساس تحقیق دانشگاه «گرانادا»، آخرین تابلوی تبلیغاتی که قبل از رسیدن به چراغ زرد دیده اید، تاثیری بنیادی بر توقف یا سرعت گرفتن شما برای عبور از این چراغ دارد.

رانندگانی که در معرض تابلوی تبلیغاتی هشداردهنده ای در مورد خشونت قرار گرفته اند، در برابر چراغ زرد توقف می کنند. از سوی دیگر تابلوهای تبلیغاتی شاد و روشن با تصاویر رنگی، باعث می شوند راننده چراغ را رد کنند.

۳- سیستم جریمه پلکانی فنلاند

در بیشتر کشورها، میزان جریمه سرعت به عواملی مثل مقدار سرعت و تعداد جرایم قبلی بستگی دارد اما فنلاند روش متفاوتی در پیش گرفته. جریمه سرعت غیرمجاز در این کشور به جای جدول مقادیر، به صورت پلکانی بر اساس درآمد خاطی تغییر می کند.


پیش ترها پلیس روی صداقت افراد در پاسخ به پرسش میزان درآمدشان حساب می کرد اما اکنون می تواند با دسترسی مستقیم به سیستم مالیاتی کشور، ببیند هر کس چقدر درآمد دارد.

برخی کشورهای اروپایی دیگر نیز روش هایی مشابه در پیش گرفته اند. در سوییس، جریمه سرعت غیرمجاز ممکن است تا یک میلیون دلار هم باشد؛ در حالی که حد بالای جریمه سرعت غیرمجاز در آلمان به ۱۶ میلیون دلار نیز می رسد.

رکورد فعلی جریمه ۲۹۰ هزار دلاری مرد سوییسی است که با فِراری اش، دو برابر سرعت مجاز در روستایی می راند.

۲- خطوط بیشتر به معنی ترافیک کمتر نیست

منظره اضافه شدن خطوط جدید به بزرگراهی همیشه بسته معمولا دو احساس متفاوت در انسان به وجود می آورد: دلخوری از معطلی حالا یا امید به این که پس از اتمام کار، ترافیک راه بهبود خواهد یافت.

متاسفانه هیچ وقت چنین اتفاقی نمی افتد. محققان دانشگاه پنسیلوانیا طی دوره ای ۱۰ ساله به بررسی همبستگی بین توسعه راه ها و میزان ترافیک آن راه ها پرداخته و دریافتند که میزان ترافیک در پی افزایش خطوط جدید افزایش یافته است.

نظریه پذیرفته شده در این باره می گوید وقتی جابجایی آسان باشد، مردم بیشتر جابجا می شوند؛ البته معکوس آن هم صحیح است، یعنی اگر خطوط مسیر یا کناره های خیابان را کم کنیم، ترافیک خود را چنان تطبیق خواهد داد که از قبل بهتر یا بدتر نباشد.

اکنون تحقیقات نشان می دهد راه حل کاهش ترافیک افزایش راه نیست بلکه این است که استفاده از راه ها را مشکل کنیم. در شهرهایی مثل لندن، برای استفاده از راه ها باید عوارض پرداخت که نتیجه هم داده است. مردم سفرهای درون شهری خود را ترکیب می کنند، از حمل و نقل عمومی استفاده می کنند یا حتی سراغ روش های دیگری مانند دوچرخه سواری می روند.

۱- از الگوی باکتری و کپک مخاطی پیروی می کند


دفعه بعدی که خواستید از هزارتوی راه های یکطرفه و دوربرگردان ها بگذرید یا از چند خط ترافیک عبور کنید تا به خروجی خود برسید به یاد بیاورید کسی که این راه ها را طراحی کرده، با باکتری «ای کولای» و کپک مخاطی نقاط مشترک زیادی دارد.

در جستجوی یافتن راه حلی برای مشکلات ترافیکی توکیو، محققان دانشگاه «هوکایدو» نقشه ای شبیه سازی شده متناسب با زندگی کپک مخاطی ایجاد کردند. آنها تکه های غذا را به جای شهرها، نور را به جای راه بندها و کپک مخاطی را به عنوان نماینده بزرگراه ها به کار گرفتند.

بعد در محلی که باید توکیو روی نقشه باشد، کپک مخاطی قرار دادند تا خودش را به سمت منابع غذایی رشد داده و از نورها بپرهیزد. الگوی حاصله، شباهت بسیاری به نقش راه ها و راه آهن اطراف توکیو داشت.

قارچ ضمن رشدش، خود را به نحوی بهبود می داد که بتواند با بهره وری بیشتر، به منابع غذایی دسترسی پیدا کند. در عین حال، بخش هایی را که عملکرد بهینه نداشتند، حذف می کرد.

این امر محققان را بر آن داشت فکر کنند شاید بررسی الگوهای کپک مخاطی، بتواند راهی برای بهینه سازی الگوهای ترافیکی فعلی و بزرگراه ها به دست دهد. کپک مخاطی تنها چیزی نیست که به شکل طبیعی، خود را به صورت بزرگراه ها درمی آورد. یکی از محققان دانشگاه اوهایو - که تلاش می کرد دریابد باکتری «ای کولای» چگونه منابع غذایی خود را می یابد - پی برد با وجودی که حرکات خودِ باکتری تصادفی است اما مدت زمان شنای آن به سوی غذا، از شنا در خلاف جهتش بیشتر است.

این امر هر چند ممکن است در نگاه اول ساده به نظر بیاید اما در واقع این باکتری، بهینه سازی حرکتی پیچیده ای انجام می دهد. نظریه هایی ارائه شده که شاید بتوان آنها را بر روی راه ها و ترافیک نیز اعمال کرد تا بهترین روش برای کنترل چراغ های راهنمایی را بیابیم.

در حال حاضر، اداره ترافیک راه های چین برای تعیین الگوهای ترافیکی خود به بررسی روش های باکتری «ای کولای» پرداخته تا از گره های ترافیکی مانند کابوس ۱۲ روزه سال ۲۰۱۰ جلوگیری کند. نام رسمی این روش، «بهینه سازی خوشه چینی باکتریایی» است.