میراث آینه ها
معماری شگفت انگیز خانه قجری
حوالی خیابان ناصرخسرو، خانه ای قجری هست که ریزه کاری های معماری شگفت انگیزی دارد.
مجله منزل - سارا مشفق نیا: صبح نه چندان زود يكي از روزهاي تابستان، بعد از گذر از هياهوي متروي هميشه شلوغ ايستگاه امام خميني به سمت خيابان ناصرخسرو، در ميان همهمه دستفروشان دارو به كوچه امام جمعه مي‌رسيم؛ كوچه‌اي كه نامش را از خانه‌اي با همين نام به ارث برده است. در پلاك 37 اين كوچه خانه‌اي قجري جاي گرفته كه گويا زماني خانه امام جمعه تهران بوده است. البته روايت‌هاي بي‌شماري درباره صاحبان اين خانه و البته وجه‌تسميه آن وجود دارد.
بر سر اين موضوع كه اولين صاحب اين خانه ميرزا آقاخان نوري، صدراعظم ناصرالدين شاه بوده همه متفق‌القول هستند اما درباره اينكه اين خانه چطور به خانه امام جمعه معروف شد، روايات مختلف است. برخي مي‌گويند سيدزين‌العابدين پسر سيدابوالقاسم ملقب به ظهيرالاسلام امام جمعه تهران در دوره ناصري اين خانه را خريده و در آن ساكن شده است. از آنجا كه منصب امامت جمعه مانند ديگر مناصب دوران متاخر قاجار در خانواده ايشان موروثي بود، بعد از فوت پدر زماني‌كه زين‌العابدين به 21 سالگي رسيد به فرمان ناصرالدين شاه، امام جمعه تهران شد و بعد از فوت همسر اولش بزرگ‌ترين دختر ناصرالدين‌شاه را به همسري گرفت و اينگونه بود كه امام جمعه تهران داماد شاه شد!
بر سر اين موضوع كه اولين صاحب اين خانه ميرزا آقاخان نوري، صدراعظم ناصرالدين شاه بوده همه متفق‌القول هستند اما درباره اينكه اين خانه چطور به خانه امام جمعه معروف شد، روايات مختلف است. برخي مي‌گويند سيدزين‌العابدين پسر سيدابوالقاسم ملقب به ظهيرالاسلام امام جمعه تهران در دوره ناصري اين خانه را خريده و در آن ساكن شده است. از آنجا كه منصب امامت جمعه مانند ديگر مناصب دوران متاخر قاجار در خانواده ايشان موروثي بود، بعد از فوت پدر زماني‌كه زين‌العابدين به 21 سالگي رسيد به فرمان ناصرالدين شاه، امام جمعه تهران شد و بعد از فوت همسر اولش بزرگ‌ترين دختر ناصرالدين‌شاه را به همسري گرفت و اينگونه بود كه امام جمعه تهران داماد شاه شد!
اما در جايي هم روايت شده كه در سال 1330 امام جمعه خوي، ميرزا يحيي وقتي به عنوان اولين نماينده مردم خوي در مجلس به تهران نقل مكان مي‌كرد، اين خانه را از نوادگان ميرزا آقاخان خريد و چنين برهان آورده‌اند كه در زمان ناصري امام جمعه در خانه‌اي پشت مسجد شاه (امام فعلي) در بازار تهران زندگي مي‌كرده است. اينكه اين خانه، خانه كدام امام جمعه بوده به قطعيت نمي‌توان گفت اما به جرات مي‌توان ادعا كرد كه تزیينات هنري در اين خانه همچون؛ آينه‌كاري، نقاشي‌هاي روي گچ، گچبري، ارسي‌ها و شيشه‌هاي رنگي به‌كار برده شده در مقايسه با عمارت شمس‌العماره كاخ گلستان چيزي كمتر ندارد و يكي از ارزشمندترين خانه‌هاي تاريخي تهران است.
بعد از گذر از راهرویي نسبتا باريك به حياط مي‌رسيم و عمارتي باشكوه در دو طبقه با صلابت اما خسته كه گرد ايام بر چهره‌اش به خوبي پيداست روبه‌روي ماست؛ طبقه همكف كه حدودا يك پله پايين‌تر از سطح حياط قرار گرفته شامل حوضخانه و اتاق‌هايي در اطراف است.
ايوان ستون‌دار طبقه بالا با سرستون‌هاي گچبري و مقرنس پركار و زيبا، فضايي است كه در معماري سنتي به آن غلام‌گردش مي‌گفتند؛ فضايي كه خدم و حشم از آن عبور مي‌كردند و تداركات انجام مي‌گرفت تا در اتاق‌ها و تالارها كمتر گشوده شود و اندروني خانه از چشم نامحرمان در امان بماند.
بعد از گذر از راهرویي نسبتا باريك به حياط مي‌رسيم و عمارتي باشكوه در دو طبقه با صلابت اما خسته كه گرد ايام بر چهره‌اش به خوبي پيداست روبه‌روي ماست؛ طبقه همكف كه حدودا يك پله پايين‌تر از سطح حياط قرار گرفته شامل حوضخانه و اتاق‌هايي در اطراف است.
ايوان ستون‌دار طبقه بالا با سرستون‌هاي گچبري و مقرنس پركار و زيبا، فضايي است كه در معماري سنتي به آن غلام‌گردش مي‌گفتند؛ فضايي كه خدم و حشم از آن عبور مي‌كردند و تداركات انجام مي‌گرفت تا در اتاق‌ها و تالارها كمتر گشوده شود و اندروني خانه از چشم نامحرمان در امان بماند.
زيباترين بخش طبقه اول حوضخانه است؛ با كاشي‌هاي آبي در كف و حوض آبي كه تابستان‌ها بي‌شك در خنكاي لذت‌بخش آن روزگار سپري مي‌شده است.
اما از آنجا كه تالارها اكثرا نمي‌توانند به تنهايي ايجاد شوند، در دو طرف آنها دو اتاق گوشواره ايجاد مي‌كردند، تا اگر تعداد مهمان‌ها در تالار زياد شد براي پذيرايي بهتر، تيغه‌ها يا سردري‌ها را باز كنند تا فضا به سالني بزرگ تبديل شود. در خانه‌هاي امروزي، اتاق پذيرايي با تالارها مقايسه مي‌شود كه در قديم با تزیينات گچبري و نقاشي همراه بوده اما امروزه در پذيرايي از انواع گل‌هاي مصنوعي استفاده مي‌شود. كمبود زيبايي ارسي را در اتاق‌هاي پذيرايي امروز، با تابلوهاي نقاشي پر مي‌كنند و شومينه با سفال‌هاي نسوز و گازكشي شده به عنوان دكور جاي شومينه‌هاي دست‌ساز با تزیينات زيبا را گرفته كه نقش مهمي در گرمايش خانه‌هاي سنتي داشته است.
شايد برجسته‌ترين و باارزش‌ترين عنصر تزیيني به كار رفته در اين بنا ارسي ۹ لنگه با ظريف‌ترين گره‌هاي چوبي در كنار شيشه‌هاي رنگي است كه تالار را از ايوان جدا مي‌كند.
هنر سنگ‌كاري يكي از مهم‌ترين بخش‌ها در ايستايي و استحكام خانه‌ها بود. در قسمتي از حياط، استادكاران با استفاده از هنر سنگ‌تراشي، سنگ نصب مي‌كردند و براي اينكه جلوه زيبايي نيز داشته باشد، نقوش بسيار زيبايي را روی آن ايجاد مي‌كردند. در اين خانه به خوبي ردپاي هنر ايران باستان چه در سنگ برجسته‌هاي حياط به صورت برگ پنجه‌اي و چه در گچبري‌هاي خانه به صورت زنجيره‌وار مطابق با الگوي باستاني تركيبي از طرح‌هاي گياهي و هندسي ديده مي‌شود.
در حياط‌سازي خانه‌هاي سنتي حوض و باغچه از معتبرترين عناصر حياط‌سازي به شمار مي‌رفت.
میرزاآقا خان مالک اولیه این خانه بوده است. بعضی از روایت ها می گوید ظهیر الاسلام معروف به امام جمعه بعدها خانه را از او خرید.
میرزاآقا خان
ظهیر الاسلام معروف به امام جمعه
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
عه عه عه!!!!
چرا سالم مونده؟
زودتر خبر بدیم بیان خرابش کنن دیگه
یا مال صدراعظم بوده یا ظهیرالاسلام !!!!!