مالیات بر کارآفرینی دیجیتالی، آری یا نه؟ (۳)

برترین ها: در بخش پایانی سلسله گفتارهای مالیات بر کارآفرینی دیجیتالی، به معرفی تجارب برخی از کشورهای جهان در این عرصه می‌پردازیم.

در بخش اول و دوم این گفتار، به موضوع اهمیت کارآفرینی دیجیتالی در اقتصاد جهانی و هم چنین، نقش مالیات و شیوه‌های آن بر این نوع اقتصاد الکترونیکی اشاره شد. در این گفتار، به موضوع معرفی تجارب کشورهای جهان در عرصه مالیات بر کارآفرینی دیجیتالی اشاره می‌شود.


مالیات بر کارآفرینی دیجیتالی، آری یا نه؟ (2) مالیات بر کارآفرینی دیجیتالی: آری یا نه؟ (۱)


امروزه با گسترش تجارت الکترونیکی در سطح جهان احتمال فرار و گریز مالیاتی، در درآمدهای جدیدی که قبلاً به صورت سنتی اخذ می‌شده وجود دارد. وی با اشاره به اهمیت این موضوع، ارائه الگویی جهت اعمال و اخذ مالیات از تجارت الکترونیکی در ایران را حائز اهمیت است. یکی از زیرساخت‌های لازم برای تجارت الکترونیکی امنیت است که عدم وجود آن در فضای مجازی مانعی بر سر راه رشد و توسعه تجارت الکترونیکی است.
استفاده از یک پایگاه الکترونیکی امن مبادلاتی که در آن، دولت ضمن ارائه امنیت به کاربران و مبادله کنندگان، از آنان مالیات اخذ کند، یک الگوی پیشنهادی جهت اعمال و اخذ مالیات از تجارت الکترونیکی است.

قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران را می‌توان، مناسب‌ترین مالیات برای تجارت الکترونیکی دانست. با توجه به اینکه در قوانین اخیر مالیات بر ارزش افزوده در ایران به جنبه‌های تجارت الکترونیکی توجهی نشده است، ایجاد یک پایگاه الکترونیکی امن مبادلاتی از سوی دولت توجیه اقتصادی داشته و افراد و شرکت‌ها تمایل کافی به استفاده از این پایگاه را دارند. به نظر می‌رسد، بهترین روش تأمین امنیت یک پایگاه‌های الکترونیکی، استفاده از امضاء و گواهی دیجیتال است.

فرانسه

گزارش انطباق سیاست فرهنگی با فناوری دیجیتالی به فرانسوا اول‌اند، رییس جمهور و اورلی فیلینی، وزیر فرهنگ فرانسه ارائه شد. قرار شد از غول‌هایی نظیر گوگل و اپل، به نفع فرهنگ در فرانسه مالیات اخذ شود. یکی از مهم‌ترین پیشنهادات در این گزارش، تعیین مالیات یک درصد بر فروش دستگاه‌هایی نظیر تلفن همراه هوشمند و تبلت می‌باشد. وزیر فرهنگ فرانسه معتقد است که امروز ما شاهد انتقال ثروت حاصل از فروش محصولات دیجیتالی توسط سازندگان آن ها هستیم.

این دستگاه‌ها وارداتی هستند و در فرانسه ساخته نشده‌اند و به ضرر صنایع فرانسه هستند. در سال ۲۰۱۲ میلادی، حدود ۴ میلیارد یورو تلفن همراه و بیش از دو میلیارد یورو رایانه شخصی و بیش از یک میلیارد یورو تلویزیون هوشمند در این کشور به فروش رفته است. وزارت فرهنگ فرانسه در نظر دارد با دریافت مالیات از بزرگان دنیای دیجیتال، از فناوری دیجیتالی داخل حمایت کند.. فرانسه به طور فعالانه ای به امر مالیات بر آی تی اهمیت می‌دهد و این قضیه با توسعه بحران مالی در این کشور در سال‌های اخیر افزایش یافته است.


امریکا

قانون مالیات بر فروش و مصرف در ایالت کالیفرنیا در پرتال (۳) مربوطه ارائه شده است. در آمریکا برنامه‌های متنوعی برای اخذ مالیات از شرکت‌های نرم افزاری وجود دارد. این شرکت‌ها باید بر اساس قوانین مالیاتی، اظهارنامه‌های خود را ارسال و منبع و شیوه تعامل و خرید و فروش خود را مشخص کنند تا یا مالیات دهند، یا مالیات تکلیفی (withholding tax) از دوش آن ها ساقط شود، یا معاف از مالیات شوند و یا مالیات به کشور ثانی یا ثالثی که خدمات و محصول دریافت کرده است منتقل شود.

تصویب قانون مالیات بر خرید الکترونیکی در آمریکا که در سال ۲۰۱۳ انجام شد با واکنش منفی مردم رو به رو شده است به گونه ای تحقیقی که توسط ای کامرس بایتز (ecommercebytes.com) انجام گرفت نشان داد که بیش از نیمی از شرکت کنندگان در نظر سنجی، مخالف اجرای این قانون هستند و اعلام کردند که خریدهای اینترنتی خود را کاهش خواهند داد تا مالیات کم تری پرداخت کنند..

تخمین زده می‌شود در سال گذشته میلادی در ایالات متحده حدود ۲۲۶ میلیارد دلار خرید اینترنتی انجام شده که نسبت به سال قبل از آن حدود ۱۶ درصد رشد داشته است. طبق همین آمار ایالات متحده در مجموع در سال ۲۰۱۲ درآمدی ۲۳ میلیارد دلاری را به دلیل استفاده خریداران از معافیت مالیاتی اینترنتی از دست داده است. نوع خدمات نرم افزاری، در میزان مالیات تکلیفی در ایالات متحده تأثیر گذار است. در بحث نرم افزار، فروش لایسنس، اجاره نرم افزار یا فروش نرم افزار به عنوان سه موضوع تفکیک شده در امر مالیات بر شرکت‌های نرم افزاری در برخی از ایالت‌های این کشور مطرح شده است.

قانون، برنامه‌های مختلف و متنوعی برای تفسیر ویژگی‌های یک قرارداد نرم افزاری و اعمال مالیات بر خرید و فروش دارد. معمولاً ۲۵ درصد قراردادهای نرم افزاری در این کشور مشمول مالیات مستقیم می‌شوند اما، قانون برای قراردادهای نرم افزاری بین یک شرکت آمریکایی و مشتری خارج از این کشور تسهیلاتی پیش بینی کرده است که در راستای توسعه صادرات قابل تفسیر می‌باشد.

انگلیس

انگلیس به عنوان عضو اتحادیه اروپا، از پول واحد و قاعده شنگن پیروی نمی‌کند و بنابراین در وضع مالیات بر فعالیت‌های کارآفرینی دیجیتالی نیز رفتار سازمانی مختص به خود را دارد. در این کشور کلیه شرکت‌هایی که در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات فعال هستند موظف به پرداخت مالیات تکلیفی هستند که رصد و شناسایی و تحلیل فعالیت‌ها و تراکنش‌های مالیان به عهده مراکزی است که در این حوزه زیر نظر وزارت دارایی این کشور فعالیت می‌کنند. میزان این مالیات نیز به واسطه بحران مالی در اروپا در یک دهه اخیر روند صعودی به خود گرفته است و زمینه خروج فعالان ای تی در این کشور را به بازارهای خارج از مرزهای این کشور را فراهم کرده است.


مثلاً، آمازون بریتانیا برای فعالیت‌های سال پیش در این کشور باید ۲.۴ میلیون پوند مالیات پرداخت کند و این در حالی است که ۴.۳ میلیارد پوند فروش کرده است. میزان مالیات پرداخت شده در مقایسه با فروش این کمپانی بزرگ فروش اینترنتی خیلی پایین است؛ چون این کمپانی شرکت خود را در لوکزامبورگ ثبت کرده است. به همین دلیل نیک اسمیت، مدیر این شرکت پرداخت این مالیات را دردناک خواند. با این حال آمازون همیشه تاکید کرده که مالیات‌هایش را در هر حوزه قلمرویی که فعالیت می‌کند، می‌پذیرد. با این حال کمپانی‌های بزرگی مثل آمازون و گوگل در حال مذاکره برای چگونگی پرداخت مالیات‌هایشان در اروپا هستند.

دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا اخیراً اعلام کرد کشورهای اروپایی باهم تلاش می‌کنند تا از برنامه‌های فرار مالیاتی جلوگیری کنند. آمازون بریتانیا که اعلام کرده مرکزش در لوکزامبورگ است، می‌خواهد به این ترتیب مالیات کمتری بپردازد. این کمپانی در بریتانیا ۴۲۰۰ کارمند دارد که قابل مقایسه با ۳۸۰ نفری که در لوکزامبورگ برای این شرکت کار می‌کنند، نیست. تحلیلگران اقتصادی معتقدند، باید شرایطی فراهم شود که آمازون مالیات واقعی خود را به بریتانیا پرداخت کند، اما همه این اقدامات باید با تغییر قانونی انجام شود.

سنگاپور

بر اساس گزارشات، سنگاپور بیش‌ترین سرعت رشد اقتصادی را در جهان به خود اختصاص داده است. این کشور در حال حاضر ۵۵۰ میلیارد دلار سرمایه در اختیار دارد که‌ایم مبلغ در سال ۲۰۰۰ میلادی تنها ۵۰ میلیارد دلار بوده است. از این میزان سرمایه، ۴۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی می‌باشد. البته سنگاپور در حال حاضر نسبت به سوئیس و بانک‌های زوریخ، سرمایه کم تری دارد. چون تخمین زده می‌شود سوئیس در حال حاضر ۲۸۰۰ میلیارد دلار سرمایه در اختیار داشته باشد.

یعنی ۳۴ درصد سرمایه جهانی. کم بودن نرخ مالیات در سنگاپور و ثبات اقتصادی از مهم‌ترین عوامل توجه جهانی به این کشور توسعه یافته آسیا می‌باشد. مالیات تکلیفی (withholding tax) در سنگاپور، تسهیلاتی را برای فعالان در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به خصوص شرکت‌های نرم افزاری و مشتریان آن ها فراهم کرده است. (۹) بر این اساس، در راستای اعمال سیاست‌های اجتناب از مالیات مضاعف در سنگاپور (DTA)، حتی افرادی که در این کشور اقامت ندارند نیز، از پرداخت مالیات برای موضوعات زیر معاف هستند:

۱- نرم افزارهایی با بسته بندی‌های کوچک

۲- نرم افزارهای قابل دانلود از طریق وب

۳- گواهی استفاده از خدمات آنلاین

۴- نرم افزارهایی با پیوست‌های سخت افزاری

البته قانون مالیات تکلیفی بر فعالان نرم افزاری این کشور، دو شرط را برای اعمال این قانون مالیاتی در نظر گرفته است که از آن می‌توان به لزوم پایبندی اشخاص حقوقی و حقوقی به رعایت کپی رایت و هم چنین عدم ویرایش و باز نشر محتوای دیجیتالی خریداری شده می‌باشد. سیستم مالیاتی سنگاپور، برای شرکت‌هایی که در زمینه‌های ظرفیت‌های کابل‌های فیبر نوری دریایی و هم چنین محصولات دیجیتالی دیگر مانند دانلود نرم افزارهای موبایل و موسیقی فعالیت می‌کنند نیز معافیت‌هایی در نظر گرفته است.

به طور کل، مالیات تکلیفی بر فعالان فناوری اطلاعات در این کشور بین ۱۰ تا ۱۵ درصد تعیین شده است که به نسبت کشورهایی مانند سوئد و نروژ، بهای ناچیزی تصور می‌شود و به همین دلیل، سنگاپور را بایدیکی از قطب‌های جدید صنعت و تجارت دنیا دانست که به دلیل وضع قوانین مالیاتی به نسبت آسان، رونق کسب و کار در عرصه کارآفرینی دیجیتالی را برای شرکت‌های اروپایی و آمریکایی فراهم کرده است.

سخن پایانی

دنیای امروز، با پدیده ای به نام کارآفرینی دیجیتالی رو به روست. کارآفرینی دیجیتالی فرصت ساز و فرصت آفرین است. بستر را برای فعالیت‌های کسب و کار دیگر فراهم می‌کند. این حضور، امکان رونق فعالیت‌های اقتصادی و به طبعان، اخذ مالیات را برای فعالان حکومتی در این عرصه سبب می‌شود. به نظر می‌رسد اخذ مالیات در فضای صفر و یک‌ها مراتب آسان تر از فضای غیر مجازی باشد.

اما، چگونگی اخذ مالیات، چگونگی خود اظهاری مالیاتی و هم چنین برخی از تعاریف مهمی که در عرصه منشأ یابی و منبع سنجی فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر وب وجود دارد، در امر مالیات بر فعالیت‌های اینترنتی نقش دارد. باید این تعاریف توسط دولت‌ها با همکاری مراکزی مانند ICANN سازماندهی و هدایت شود تا دنیا بتواند از مالیات بر وب، برای توسعه پایدار استفاده شایانی کند. تجارب کشورهای مورد اشاره در این سه مقاله نشان می‌دهد که رفتار مالیاتی در کشورها متناسب با ظرفیت‌های فرهنگی و ساختاریان ها متغیر است.

بنابراین در کشور ما نیز باید مالیات بر ارزش افزوده و کالای دیجیتالی و کارآفرینی دیجیتالی، منطبق با ارزش‌ها و رویکردهای ملی اشتغال و کارآفرینی همسان شود تا رونق این عرصه در کشور جوان و پر پتانسیلی مانند ایران، بیش از کشورهای منطقه و حتی آسیا شود. فرهنگ مالیاتی، باید بین اهالی کارآفرینی دیجیتالی نیز گسترش یابد و این موضوع هر ساله، تقویت شود و از طریق رسانه نیز، آموزش داده شود تا ایران نیز مانند کشوری چون سوئد و آلمان، به عرصه مالیات، به‌عنوان درامدی قابل اتکا نگاه کند.

منابع

۱- http://www.intamedia.ir/fileupload/tlaws۱۶.pdf

۲- روزنامه همشهری - صفحه علمی - ۲۲/۰۳/۱۳۹۲

۳- http://www.boe.ca.gov/transpubs/pdf/pub۷۳-f.pdf

۴- http://khabarfarsi.com/ext/۵۴۹۹۱۸۴

۵- علی محمد آقازمانی، مقدمه ای بر کارآفرینی دیجیتالی، نشر ناقوس - ۱۳۸۶

۶- علی محمد آقازمانی، رازهای بزرگ آمازون، نشر ناقوس - ۱۳۹۲

۷- محمود حسن زاده، مالیات بر تجارت الکترونیک در ایران - فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی - شماره ۳۷ و ۳۸

۸- خبرگزاری فارس - کد خبر ۱۳۹۲۰۲۲۴۰۰۰۲۹۲ - اردیبهشت ۹۲

۹- http://web.ita.doc.gov

۱۰- http://www.iras.gov.sg/irashome/page۰۴.aspx?id=۵۹۸

۱۱ روزنامه همشهری - ۲۲/۰۳/۱۳۹۲ - صفحه جهان