داعش پشت خاکریز شبکه های اجتماعی

هفته نامه عصر ارتباط - میثم لطفی: دولت فدرال آمریکا چند روز قبل یکی از دانشجویان دانشگاه کویینز را که با پشتیبانی گروهک تروریستی داعش قصد انجام عملیات هدفمند داشت، دستگیر کرد و این مساله بار دیگر به جهانیان نشان داد که تبلیغات گسترده تروریستی در شبکه های اجتماعی تا چه اندازه موفق بوده و حتی هزاران کیلومتر دورتر هم توانسته از طریق دنیای مجازی روی کاربران تاثیر بگذارد.

مونتر عمر صالح، جوان 20 ساله ساکن آمریکا که مدتی قبل در صفحه توییتر خود نوشته بود گروهک القاعده نسبت به قبل میانه روتر شده است، جست و جوهای آنلاین گسترده ای را در مورد شیوه ساخت مواد منفجره انجام داد و پلیس FBI با بررسی های بیشتر دریافت که در رایانه شخصی او تبلیغات گروه داعش و تصاویر مربوط به آن موجود است. صالح طی چندماه اخیر روی صفحات خود در شبکه های اجتماعی مختلف از فعالیت های داعش تقدیر کرده بود و در توییت های مختلف نوشته بود ماجرای حمله تروریستی به نشریه «شارلی ابدو» فرانسه و دیگر عملیات های داعش در خاورمیانه کاملا بجا بوده است.

این روزها تعداد جوانانی مانند صالح که با تبلیغات گسترده گروه های تروریستی در شبکه های اجتماعی مواجه می شوند، افزایش یافته است. جامعه شناسان بر این باورند که داعش طی چند سال اخیر در زمینه تبلیغات مجازی و حضور گسترده در شبکه های اجتماعی بسیار موفق عمل کرده است و کاربران جهانی در هر کشوری که زندگی می کنند با یک حساب کاربری رایگان به حمایت از این تبلیغات و فعالیت ها می پردازند و بدون آگاهی، پس از مدتی خود را یکی از اعضای آنها می بینند. اگرچه این روند، نگرانی های فراوانی در پی داشته، اما باید گفت هنوز اقدام قابل ملاحظه ای برای مقابله با آن صورت نگرفته است.


نبرد تبلیغاتی

جسیکا استرن و ج.ام.برگر به تازگی کتابی را با این عنوان به چاپ رسانده اند: «داعش: ایالت ترور». آنها معتقدند داعش با ورود به شبکه های اجتماعی و استفاده کارآمد از آن منطقه ای را به تصرف خود درآورده است که هیچ گروهک تروریستی در گذشته موفق به حضور در آن نشده بود. در این کتاب گفته شده چگونه داعش طی چند سال گذشته سیاست های تبلیغاتی خود را گسترش داد و به مرور زمان توانست قوی ترین پایگاه نظامی خود را در شبکه های رسانه ای بنا کند.

استراتژی داعش برای حضور در شبکه های اجتماعی بر تبلیغات گسترده استوار است و این گروه در انواع مختلف شبکه های اجتماعی سعی کرده ابتدا تعداد حامیان و هواداران خود را افزایش دهد و سپس تبلیغات خود را آغاز کند. این گروه که انواع صفحات اجتماعی با موضوعات مختلف را مدیریت می کند، در ابتدا با تبلیغ زندگی بهتر و شرایط ایده آل تر، کاربران را به سمت خود می کشاند و سپس هواداران را با سیاست های خود آشنا می کند. این نوع فعالیت موجب شده طی چند سال گذشته هزاران نفر از مردم جهان با هدف پیوستن به گروه داعش به خاورمیانه سفر کنند و در میدان های نبرد این کشور حضور یابند.

کارشناسان حوزه وب و شبکه های اجتماعی بر این باورند که استراتژی های داعش برای حضور در این فضا به خوبی عمل کرده است. از حدود یک سال قبل که این گروهک تروریستی عملیات های خود را در مناطق شمالی عراق و سوریه آغاز کرد، بیش از ۵۰ هزار نفر به آن پیوستند و گزارش های جدیدتر نشان داد که بخش اعظم آنها به واسطه تبلیغات گسترده داعش در شبکه های اجتماعی با این گروه آشنا شدند. رسانه های خبری اعلام کردن از ۵۰ هزار عضو جدید داعش، ۳۴۰۰ نفر را ساکنان کشورهای غربی تشکیل می دهند و البته تعداد آنها همچنان رو به افزایش است.

گرو تروریستی داعش از پلتفرم هایی مانند توییتر، فیس بوک و واتس اپ استفاده می کند تا به اهداف خود دسترسی پیدا کند و پیام های هدفمند خود را به کاربران برساند. این شبکه اجتماعی به صورت گسترده از هشتگ بهره می برد و پیام هایی را که قصد دارد میان کاربران جهانی منتشر شوند از این طریق به آنها اعلام می کند.

جین پساکی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این خصوص به خبرگزاری سی ان ان توضیح داد که داعش در هر روز بیش از ۹۰ هزار توییت منتشر می کند که هرکدام از آنها پیام های هدفمند جداگانه ای را شامل می شوند.


مرکز Brookings Institution در این خصوص مطالعه ای را انجام داد و طی آن ۲۰ هزار حساب کاربری را که احتمال می رفت به وسیله گروهک تروریستی داعش مدیریت شوند برای دوره زمانی مشخص بررسی کرد. در پایان این مطالعه برخی سوال های اساسی مطرح شد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

چگونه تعداد زیادی از مشترکان توییتر از داعش حمایت می کنند؟ این افراد چه کسانی هستند و چگونه در فعالیت های آنلاین سازماندهی شده حضور می یابند تا حمایت های خود را از داعش انجام دهند؟ براساس اطلاعات جمع آوری شده مشخص شد که داعش حساب کاربری با هواداران کمتر از ۱۰۰۰ نفر را مدیریت می کند و از این طریق توانسته با تک تک هواداران و دنبال کنندگان خود در شبکه های اجتماعی ارتباط نزدیک برقرار کند. سیاست اینکه تعداد هواداران در هر صفحه اجتماعی بیشتر از ۱۰۰۰ نفر نباشد، از جمله اقداماتی محسوب می شود که توانست طی چند سال اخیر موفقیت های این گروه تروریستی در دنیای مجازی را رقم بزند.

خلافت سایبری

شبکه های اجتماعی اینترنتی پیام رسان این روزها به محبوب ترین ابزار برای کاربران جهانی تبدیل شده اند و داعش با توجه ویژه به این قبیل فضاها توانسته اهداف خود را پیش ببرد. همکاران داعش به صورت مرتب صفحات مختلف در شبکه های اجتماعی را به روز می کنند و با انتشار تصاویر و مطالب مختلف در مورد زندگی خود نشان می دهند که پیوستن به این گروهک تروریستی تا چه اندازه برای آنها مزیت داشته است.

این فضاها همچنین موجب شده اند هماهنگی عملیات های تروریستی وابسته به داعش در نقاط مختلف جهان آسان تر انجام شود. براساس اسنادی که به تازگی منتشر شده اند مشخص شد یکی از اعضای داعش در تالارهای گفت و گوی اینترنتی وابسته به شبکه های اجتماعی اعلام کرده؛ بمبی را که در یک آشپزخانه جاسازی کرده است منفجر می کند. در این صحبت های اینترنتی همچنین فهرستی از نقاط مختلف از جمله میدان تمایز ارایه شده بود که تمامی آنها اهداف بعدی برای بمب گذاری بودند.

اگرچه دلت ها به صورت گسترده اقداماتی را آغاز کرده اند تا مانع پیوستن جوانان به داعش شوند و ماهیت اصلی این گروهک تروریستی را برملا کنند، اما باید گفت شبکه های اجتماعی فضای مناسبی در اختیار تروریست ها قرار داده اند تا امکان ادامه فعالیت های جهانی آنها وجود داشته باشد.

کاربرد شبکه های اجتماعی برای گروه تروریستی داعش به قدری افزایش یافته که دولت آمریکا در این زمینه احساس نگرانی می کند. همین مساله موجب شد چندی پیش کمیته ویژه مجلس سنا همکاری هایی را با سازمان امنیت داخلی و امور دولتی آمریکا آغاز کند تا از این طریق کنترل بیشتری در شبکه های اجتماعی ایجاد شود. در کنفرانس اخیری که این دو سازمان به صورت مشترک برگزار کردند گفته شد که شبکه های اجتماعی انواع اطلاعات مناسب و نامناسب را در اختیار کاربران قرار می دهند و اگر این اطلاعات نامناسب ظاهر زیبایی داشته باشند، به راحتی می توانند کاربران را فریب دهند.

این قابلیت موجب شده تا داعش استراتژی اصلی خود برای جذب نیروهای جدید را مبتنی بر شبکه های اجتماعی تعریف کند و با تمرکز فراوان بر این فضاها بتواند اهداف خود را پیش ببرد. کمیته ویژه مجلس سنای آمریکا اعلام کرد که برای مبارزه تبلیغاتی و جلوگیری از فعالیت داعش در شبکه های اجتماعی به همکاری های بین المللی نیاز است و باید هرچه سریع تر جلوی این اقدامات گرفته شود.

ناتوانی های FBI

جیمز کامی، رییس پلیس فدرال آمریکا (FBI) هفته گذشته اعلام کرد سازمان او هنوز نتوانسته فعالیت ها و اقدامات داعش در شبکه های رسانه ای را محدود کند و کاربران آمریکایی را از گزند فعالیت های تبلیغاتی این گروهک تروریستی در فضای مجازی دور نگه دارد.


بررسی های اخیر نشان می دهد که کاربران آمریکایی علاقه فراوانی به فعالیت های داعش نشان می دهند و تبلیغات منتشر شده در شبکه های اجتماعی را به صورت گسترده دنبال می کنند. اما جیمز کامی در این خصوص توضیح داده که پلیس FBI توانایی لازم را ندارد تا بتواند با این پروپاگاندای اجتماعی آنلاین مقابله کند و محافظت لازم از کاربران خود را انجام دهد. او در این خصوص گفت: «ماموریت ما در شرایط کنونی مانند پیداکردن سوزن در یک انبار کاه به وسعت کشور آمریکا است. این سوزن ها همواره سعی می کنند خود را از مقابل چشم ها مخفی نگه دارند، زیرا فعالیت آنها در شبکه های اجتماعی معمولا به صورت رمزگذاری شده دنبال می شود و این مساله کار ما را سخت تر می کند».

رییس پلیس آمریکا توضیح داد گروهک تروریستی داعش از طریق ابزارهای موبایلی ارتباط نزدیکی را با شهروندان آمریکایی برقرار کرده و رمزگشایی از اطلاعات رد و بدل شده در این ارتباطات برای FBI کار بسیار دشواری محسوب می شود. او همچنین اظهار کرد در این زمینه نگرانی های بیشتری درباره حریم شخصی کاربران موجود است و اگر هرچه سریع تر اقدامات لازم به نتیجه نرسد، شاهد عواقب جبران ناپذیری خواهیم بود.

جمیز کامی در ادامه صحبت های خود اظهار کرد:«باید اعتراف کنم این یک مشکل بسیار دشوار محسوب می شود. تهدیدها برای ورود به حریم خصوصی و امنیت عمومی از طریق شبکه های اجتماعی بسیار ما را نگران کرده و مهم ترین نکته این است که هرچه سریع تر یک راه حل در این زمینه پیدا کنیم».

مدیر سازمان FBI پیش از این گفته بود که ابزارهای پیام رسان اینترنتی از جمله واست اپ، وایبر و... بین کاربران نفوذ زیادی دارند و داعش به کمک آنها توانسته تعداد زیادی از اعضای جدید را جذب کند. اما باید گفت که قابلیت این ابزارها برای گروهک تروریستی مذکور به اینجا ختم نمی شود و حتی از طریق آنها عملیات های تروریستی هم هماهنگ می شوند.

سازمان FBI براساس آخرین بررسی های خود اعلام کرد که موفقیت های داعش در شبکه های اجتماعی از القاعده هم بیشتر بوده است و این روزها دیگر گروهک های تروریستی مانند طالبان هم سعی دارند استراتژی های داعش را برای فعالیت های آنلاین خود دنبال کنند. در حالی که القاعده طی فعالیت های آنلاین خود همواره بر مردم خاورمیانه تمرکز داشت، اما داعش با حضور گسترده در شبکه های اجتماعی توانست جوانان غربی را به میزان گسترده به سمت خود بکشاند.

سازمان FBI به اسنادی دست پیدا کرده که براساس آن گفته می شود یک گروه فکری ویژه متشکل از کارشناسان و متخصصان زبده سیاست های اصلی داعش برای فعالیت در شبکه های اجتماعی را تبیین می کنند و همین مساله موجب شده گام های برداشته شده در دنیای مجازی آنها را به اهداف شان نزدیک تر کند.

رییس پلیس فدرال آمریکا اعلام کرده که نگرانی در مورد فعالیت های اجتماعی داعش در شبکه های مجازی به صورت جهانی دیده می شود و اگر هرچه سریع تر دولت ها اقدامات لازم را در این زمینه انجام ندهند، مشکلات فراوانی به وجود می آید.