۳ اردیبهشت - ۲۳ آوریل؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز 3 اردیبهشت برابر با 23 آوریل تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

1479 پیش از میلاد - توتموس سوم Tuthmose III در چنین روزی (طبق محاسبات تقویمی!) در سال 1479 پیش از میلاد به عنوان ششمین فرعون سلسله هجدم مصر باستان زمام امور این کشور را به دست گرفت، ولی چون مادرش ملکه (زن اصلی فرعون متوفا) نبود؛ تا با خواهر خود که از ملکه (زن اصلی فرعون) به دنیا آمده بود ازدواج نکرد!، پادشاهی او برسمیت شناخته نشد. وی که گورش در وادی فراعنه (لوکسور) به دست آمده است در طول سلطنت خود سوریه و سودان (نوبی) را تصرف کرد و بر قلمرو مصر افزود. تصویر زیر، روکش جسد توتموس را که به دست آمده است نشان می دهد. معمولا این روکش ها به شکل صاحب جنازه ساخته می شد و المثنای او بود:
 
478 پیش از میلاد - اتحادیه «دلوس» بر ضد امپراتوری ایران

23 اپریل سال 478 پیش از میلاد سران کشور ــ شهرها و جزایر یونانی که اتحادیه دلوس«Delos League» را به منظور مقابله گروهی با تهدیدهای ایران ــ تنها ابرقدرت وقت جهان ــ تشکیل داده بودند اعلامیه ای را امضاء کردند که در آن آمده بود: وجود یک ابر قدرت در جهان؛ مغایر نظم گیتی، منطق و عقل سلیم و منافع ملل است و آنان این اتحادیه را تشکیل داده اند تا در برابر هرگونه زورگویی بایستند و بدون دغدغه از خطر تجاوز نظامی و تنها ماندن در برابر تعرض، به زندگانی خود ادامه دهند.

مورخان یونانی و بعدا رومی، بخشهایی از این اعلامیه را در تالیفات خود آورده اند. «دلوس» نخستین اتحادیه ملل کوچک در برابر یک دولت بزرگ در طول تاریخ بشمار می رود. نام این اتحادیه از جزیره «دلوس» گرفته شده است، زیرا طلا و نقره جمع آوری شده از اعضای اتحادیه (خزائن) در این جزیره نگهداری می شد. اتحادیه «دلوس» که بی شباهت به کنفدراسیونهای امروز نبود به ابتکار آریستیدس آتنی Aristides (متوفا در 468 پیش از میلاد) تاسیس شده بود.
 
پس از دو حمله سنگین ایران به یونان و سقوط آتن، بیشتر یونانیان انتظار حمله دیگری را می کشیدند. در حمله دوم ایران، آتنی ها مجبور به انتقال خانواده های خود به کشتی و انتقال آنان به جزایر شده بودند و پس از بازگشت ایرانیان تصمیم به کشیدن دیوار به گرد شهر آتن گرفتند که اسپارتی ها مخالفت کردند و استدلالشان این بود که ایرانیان شهر را تصرف و چون دارای دیوار است آنجا را تبدیل به یک دژ دائمی در قلب جهان یونانیان خواهند کرد. آتنی ها به این مخالفت توجه نکردند و دیوار را کشیدند و اسپارت نیز از شرکت در اتحادیه «دلوس» خودداری کرد و به سوی ایران متمایل شد، مخصوصا که پائوسانیاس (پوزانیاس) ژنرال اسپارتی به ایران نزدیک شده بود و پولی را که منظما ایران برای او ارسال می داشت می پذیرفت.
 
پس از تشکیل اتحادیه «دلوس» بدون شرکت اسپارت، ایران از این وضعیت استفاده کرد و هنگامی که میان اسپارت و آتن جنگ در گرفت، به رساندن پول و کمک نظامی و تجهیزات به اسپارت پرداخت و به دست اسپارتی ها استقلال آتن را نابود ساخت و از همین زمان مورخان یونانی واژه «امپریالیست» را برای توصیف ایران بکار بردند. زد و خوردهای اسپارت و آتن که توسیدیدس Thucydidesمورخ آن عصر، شرح آنها را نوشته است در تاریخ به جنگهای «پلوپونز» معروف شده اند.
 
۱۳۹۸ - تیمور لنگ به هند حمله کرد

امیر تیمور ۲۳ اپریل ۱۳۹۸ میلادی از طریق تنگه خیبر آهنگ تصرف هند کرد و ۱۷ دسامبر همین سال پس از غلبه بر ارتش ۵۰ هزار نفری سلطان هند وارد دهلی شد و این شهر را غارت کرد و ویران ساخت. امپراتوران هند تا زمان سلطه انگلستان از اعقاب او بودند، به فارسی سخن می گفتند و مغولها خطاب می شدند. امیر تیمور مغول تبار بود. وی قبلا در اصفهان، بغداد و دمشق قتل عام کرده بود.
 
1514 - نخستین لشکر کشی عثمانی به ایران

23 اپریل سال 1514 قشون عثمانی اردوی آمادگی خود را برپا کرد تا با همه امکانات و در راس آن سلطان سلیم یکم به سوی ایران به حرکت درآید و دولت نوبنیاد ایران به رهبری شاه اسماعیل صفوی را که می رفت تا امپراتوری ساسانیان را احیاء کند نابود سازد. برخورد دو نیرو 23 اوت (درست چهار ماه بعد) در چالدران نزدیک خوی صورت گرفت .
 
سلیم ملقب به یاووز (عبوس) که پس از پیروزی بر برادرش سلطنت خود را از ۱۵۱۲ آغاز کرده بود در شرق و جنوب با دو رقیب پر قدرت رو به رو بود، شاه صفوی در شرق و «ممالیک» در سوریه، و وی به جنگ با شاه صفوی اولویت داد زیرا که با اعلام شیعه اثنی عشری به عنوان مذهب رسمی ایران، شیعیان آناتولی متمایل به ایران شده بودند، ترکمانان ساکن مناطق شرقی و جنوب شرقی آناتولی نیز دولت ایران را ترجیح می دادند و کردهای آن مناطق خود را از تبار ایرانی، و تمایل و وفاداری به ایران داشتند. اروپاییان از دشمنی دو دولت همسایه بعدا سوء استفاده بسیار کردند و موفق هم شدند.

سرانجام سلیم یکم بر هردو حریف فائق آمد. شکست ایران در چالدران به علت نداشتن اسلحه آتشین بود که عثمانی ها به آن مجهز بودند. سلیم شاه اسماعیل را در اوت ۱۵۱۴ و ممالیک را در آگوست ۱۵۱۶ در جنگ حلب و سال بعد در قاهره شکست داد و در ۲۲ سپتامبر ۱۵۲۰ در ۵۰ سالگی پس از هشت سال حکومت درگذشت.
 
۱۹۲۰ - اخراج انگلیسی ها از شمال ایران با کمک بلشویکهای روسیه

لئو تروتسکی L. Trotsky کمیسر ارتش سرخ (نیروی نظامی بلشویکهای روسیه) در اپریل ۱۹۲۰ چند واحد ضربتی را با کشتی روانه بندر انزلی کرد تا انگلیسی ها را از شمال ایران برانند. این یگانها ۲۵ اپریل گام به خاک ایران گذاردند و تا بیستم ماه می (پایان اردیبهشت ۱۲۹۹) ماموریت خود را پیروزمندانه به انجام رسانیدند. انگلیسی ها پس از سقوط حکومت تزاری روسیه در صدد بلعیدن همه ایران برآمده بودند. قبلا دو دولت لندن و مسکو طبق موافقتنامه آگوست سال ۱۹۰۷ سن پترزبورگ ایران را به سود خود به دو منطقه نفوذ تقسیم کرده بودند و هرکدام از آنها در منطقه نفوذی نیروی نظامی داشت. با پیروزی انقلاب بلشویکی و لغو سازشنامه سن پترزبورگ از سوی لنین و خروج نظامیان روس از ایران، انگلیسی ها یکه تاز میدان شده بودند.
 
انقلابیون گیلان (جنبش جنگل) پیش از رسیدن نیروهای تروتسکی، کار مبارزه با انگلیسی هارا در شمال ایران آغاز کرده بودند.

۱۹۴۱ - خاطر مبارک آسوده باشد!

روزنامه های لندن از طریق انتشار مقاله و خبر در شماره های ۲۲ ، ۲۳ و ۲۴ اپریل سال ۱۹۴۱ خود رضاشاه پهلوی را متهم به هواداری و نزدیک شدن کامل به دولت وقت آلمان (حکومت حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان به رهبری هیتلر) کرده و مدعی شده بودند که سران این دو دولت با هم یک پیمان محرمانه امضاء کرده اند و هیتلر و موسولینی وعده داده اند که اگر رضاشاه به مساعی آنان کمک کند اورا در احیاء امپراتوری پارسیان کمک خواهند کرد. هدف از این نوشته ها آماده ساختن افکار عمومی برای تعرض نظامی به ایران بود که چهار ماه بعد صورت گرفت. ظاهرا این دعاوی مطبوعات لندن و تفسیر آنهارا که می توانست نوعی هشدار به دولت ایران باشد به موقع به گوش رضاشاه نرسانده بودند تا گوش به زنگ باشد و با بسیج نیرو و گسترش مراقبت نسبت به تماس بیگانگان با افسران ارشد ارتش و دولتمردان و ممانعت از چنین تماس هایی ایران را برای مقابله با پیش آمدهای احتمالی آماده کند.
 
مقامات ارشد دولتی و افراد نزدیک به دربار، در برابر پرسشهای رضاشاه که چه خبر است؟. پاسخ می دادند: خاطر مبارک آسوده باشد!.

دیدیم که این پاسخ ها، رضاشاه را که در سنین کهولت بود آسوده خاطر کرد و دو ـ سه افسر ارشد که یکی از آنان هم بعدا پاداش گرفت و وزیر جنگ شد، نیروهای مسلح را بدون اطلاع فرمانده کل (رضاشاه) مرخص کردند و ایران بدون مقاومت تسلیم و اشغال نظامی شد و رضاشاه خلع و از کشور تبعید و عملا به اسارت درآمد.

۱۵۰۰ - کشور پهناور برزیل متعلق به پرتغال شد!

پدرو آلوارز کابرال Pedro Alvarez Cabral دریانورد پرتغالی که آرزویش ثروتمند شدن خود و توانمند ساختن وطنش پرتغال بود ۲۳ اپریل سال ۱۵۰۰ میلادی به سرزمینی در قاره آمریکا رسید که چون دارای جنگلهای درخت برزیل (چوب سرخ) بود نامش را برزیل گذارد و پس از یک توقف هشت روزه، اول ماه مه آنجا را ملک شخصی پادشاه پرتغال اعلام داشت و با نصب یک پرچم پرتغال و یک صلیب چوبی که همانجا ساخته شده بود آن سرزمین پهناور و مسکون را به همین آسانی متصاحب شد. کابرال قصد سفر به قاره آمریکا را نداشت که کریستف کلمب از جانب اسپانیا هشت سال پیش از آن (سال ۱۴۹۲) به آنجا رسیده بود، اما در میان اقیانوس اطلس جنوبی راه را گم کرده و به برزیل رسیده بود که پس از اعلام تملک آن به نام پادشاه پرتغال! عازم ماموریت اصلی شد که رسیدن به هند و جزایر ادویه (اندونزی) بود.

کابرال و همراهانش هنگام ورود به برزیل با انبوه بومیان رو به رو شدند که در کلبه های بزرگ زندگی می کردند و در گهواره (هموک) می خوابیدند و برای شکار از تیر و کمان استفاده می کردند. بومیان برزیل مردمانی صلح طلب بودند و در صدد وارد ساختن آزار به تازه واردین برنیامدند.
 
کابرال چند مجرم را که از زندان پرتغال با خود آورده بود و نگران مرگ آنان نبود در برزیل باقی گذارد و یکی از کشتی هایش را روانه پرتغال ساخت تا خبر این کشف را به پادشاه برسانند و از آنجا عازم هند شد.

وی ازجانب پادشاه پرتغال ماموریت داشت که در سر راه خود به هند که قبلا وسکو دوگاما و همراهان پرتغالی او رفته بودند پاسگاه میان راه تاسیس کند و نظامی بگمارد. در اجرای این ماموریت، کابرال با خود ۱۲۰۰ مرد مسلح و ۱۳ کشتی برده بود.

پادشاه پرتغال با این که «دیاز» را که قبلا به جنوب آفریقا رفته بود با کابرال همراه کرده بود؛ با توجه به تجربه وسکو دوگاما، به او توصیه کرده بود بیش از دریا نوردان قبلی در جهت جنوب در اقیانوس اطلس پیش برود و سپس از آنجا به سوی اقیانوس هند حرکت کند تا گرفتار توفانهای مجاور دماغه امید نیک نشود. «دیاز» ۱۲ سال پیش از آن به عنوان نخستین اروپایی به دماغه امید نیک در منتهی الیه قاره آفریقا رسیده بود و راه ورود به اقیانوس هند را پیدا کرده بود. وسکو دوگاما در۲۳ ماه مه ۱۴۹۸پس از طی همین مسیر خود را به هند رسانده بود.

میان راه کشتی های کابرال دچار توفان و قطعات یخهای سرگردان شدند و چهار کشتی و بسیاری از مردان او از جمله «دیاز» از دست رفتند. با وجود این، کابرال به ماموریت خود ادامه داد و از مناطق مورد نظر دیدن کرد.

این سفر ها مقدمه برتری اروپا (غرب) بر سایر نقاط شده است که هنوز ادامه دارد. عامل این برتری از همان زمان اسلحه پیشرفته بود که هنوز هم به قوت خود باقی است. اروپاییان با استفاده از سفر نامه مارکوپولو از چگونگی ساخت باروت و قطب نما که در چین معمول بود آگاه شدند؛ توپ و تفنگ ساختند و قادر به عبور از دریاهای عمیق و دور دست شدند و ... و از آن زمان تا به امروز کوششان بر این است که کشوری دیگر دارای اسلحه پیشرفته نشود که کلید آقایی کردن و یا خارج شدن از مرحله آقا داشتن است.

۱۳۶۳ - آغاز جنگ نفت‏کش‏ها از سوی رژیم بعث عراق علیه ایران در خلیج فارس

پس از گذشت نزدیک به چهار سال از وقوع جنگ تحمیلی علیه ایران، عراق با کمک قدرت‏های بزرگ درصدد فشار بیشتر به ایران و شکستن بن بست جنگ برآمد. از این‏رو طی یک برنامه‏ریزی مشترک، قرار بر این شد که مانع از صدور نفت ایران گردد و برای جایگزینی نفت ایران در بازارهای بین‏المللی، تولید و صادرات نفت کشورهای منطقه افزایش یابد، طوری که به موازات تشدید حملات عراق به پایانه‏های صدور نفت ایران و نفت‏کش‏ها، قیمت نفت به تدریج کاهش یافت. بدین ترتیب، عراقی‏ها با حمایت آمریکا و غرب، برای نخستین بار با استفاده از هواپیماهای سوپراتاندارد فرانسوی، ضمن حمله به جزیره خارک، نفتکش‏های حامل نفت ایران را در سوم اردیبهشت ۱۳۶۳، مورد حمله قرار دادند. مقامات عراقی در مورد این اقدام چنین استدلال کردند که این حمله سبب پایان یافتن جنگ خواهد شد زیرا اگر ایران پول نفت را نداشته باشد، نمی‏تواند اسلحه مورد نیاز خود را از بازارهای سیاه تهیه کند. این در حالی بود که وقتی ایران سیاست مقابله به مثل محدود را در پیش گرفت، منجر به اعتراض کشورهای منطقه و صدور قطعنامه سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران گردید.
 
مناسبت ها:

روز بزرگداشت شیخ بهایی

سوم اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت شیخ بهایی، عالم کم‌نظیر، فقیه و حکیم فرزانه است؛ او که از شاگردان شهید ثانی و از افتخارات جهان اسلام به‌شمار می‌آید.شیخ بهایی در طول حیات پربار خویش، به نقاط مختلف جهان سفر کرد و از محضر استادان برجسته، در رشته‌های گوناگون استفاده کرد و در بسیاری از دانش‌ها متبحّر شد. او با ارائه حدود 100 اثر ارزنده در شاخه‌های مختلف علم و تربیت شاگردان بسیار که هر کدام منشأ برکات فراوان بودند، به جهان اسلام روشنایی بخشید. میراث ماندگار شیخ، هنوز پس از قرن‌ها چراغ راه پویندگان دانش و دین است. شیخ بهایی که در کودکی وارد ایران شده بود، از همان دوران، علاقه وافری به یادگیری زبان‌فارسی نشان داد و سرانجام با مکالمه، ترجمه و نگارش به زبان‌فارسی به خوبی آشنا شد . از نخبگان و فرزانگان دوران که خوشه‌چین خرمن پرفیض شیخ‌بهایی بودند، می‌توان ملاصدرای شیرازی، ملامحسن فیض کاشانی، فیاض لاهیجی، محقق سبزواری، سیدحسن کرکی، سیدماجد بحرانی و ملامحمدتقی مجلسی را نام برد که هر کدام از آنها، خدمتی بزرگ به دنیای اسلام ارائه دادند و نقشی عظیم در هدایت جامعه بشری ایفا کردند .
 
روز جهانی کتاب و حق تألیف

سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو، طی مصوبه خود در سال ۱۹۹۱م، روز بیست و سوم آوریل )برابر با ۳ اردیبهشت( هر سال را به عنوان روز جهانی کتاب و حق مؤلّف اعلام کرد. روز جهانی کتاب را نخست، اتحادیه بین‏المللی ناشران و دولت اسپانیا به بیست و هشتمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو پیشنهاد کرد. سپس به پیشنهاد فدراسیون روسیه، عنوان حق مؤلف نیز به آن افزوده شد و توسط اعضا به تصویب رسید. دلیل انتخاب بیست و سوم آوریل، ریشه در مراسمی در ناحیه کاتالونیای اسپانیا دارد که در این روز، فروشندگان کتاب با هر کتابی که می‏فروختند، گل سرخی هدیه می‏کردند. دلیل دیگر، تقارن این روز با تولد یا مرگ برخی از نویسندگان معروف و شخصیت‏های ادبی جهان از قبیل ویلیام شکسپیر ادیب شهیر انگلیسی و میشل سروانتس نویسنده معروف اسپانیایی و... است. هدف از اختصاص روزی برای بزرگ‏داشت کتاب و حق مؤلف، جلب توجه سازمان‏ها و انجمن‏های دولتی و خصوصی به این آسان‏ترین و ارزان‏ترین روش کسب دانش، بیان احساس اندیشه و کهن‏ترین وسیله ارتباطی معنوی بشر است که به رغم ظهور و گسترش رسانه‏های پیشرفته و مدرن، هنوز هم وسیله‏ای مؤثر، جذاب، قابل دسترسی و جای‏گزین‏ناپذیر است و می‏تواند بزرگ‏ترین عامل پیشرفت، گسترش دانش و فرهنگ و ایجاد دوستی و تفاهم بین ملت‏های جهان باشد.

زادروزها

۱۸۵۸ - ماکس پلانک فیزیکدان مشهور آلمانی. وی به سال ۱۹۱۸میلادی جایزه نوبل فیزیک را ازآن خود کرد.
1775 - تولد ویلیام تُرنِر نقاش معروف انگلیسی
 
۱۸۹۱ - تولد سرگئی پرو کُفیف موسیقی‏دان بلندآوازه روسی
۱۹۵۴ - مایکل فرانسیس مور (به انگلیسی: Michael Francis Moore) ‏ کارگردان مستندساز آمریکایی برندهٔ جایزه اسکار و نخل طلایی کن
 
۱۳۶۰ - جواد کاظمیان، بازیکن فوتبال ایرانی
 
مرگ‌ها

۱۰۱۶ - اتلرد بدفهم، پادشاه انگلستان
۱۶۱۶ - ویلیام شکسپیر (به انگلیسی: William Shakespeare) ‏ (۱۵۶۴-۱۶۱۶) شاعر و نمایشنامه‌نویس انگلیسی.
 
۱۶۱۶ -دن میگل د سِروانتِس ساآودرا رمان‌نویس، شاعر، نقاش و نمایشنامه‌نویس اسپانیایی بود.
۱۹۹۲ - ساتیاجیت رای کارگردان و فیلمنامه نویس هندی. فیلمهای جیت رای به عنوان آثار شاخص هنری در سینمای هند در افشانی می‌کنند. آوازجادو عنوان مهمترین فیلم اوست .
 
۱۸۵۰ - ویلیام ورد زورث شاعر معروف انگلیسی
 
*****
منابع:

-پایگاه نوشیروان کیهانی زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون