مربیگری در اروپا ۷ تا خوان داره!

مجله تجارت فردا: در سال های گذشته عادت کرده ایم که ستاره های لیگ برتر را در کسوت سرمربیان جدید فوتبال ایران ببینیم. بازیکنانی مانند علی دایی، یحیی گل محمدی، علی کریمی و ... آنها بدون گذراندن دوره های طولانی مربیگری و صرفا نشستن سر کلاس های برگزار شده توسط فدراسیون فوتبال جواز نشستن روی نیمکت تیم های لیگ برتری را کسب می کنند، بدون اینکه تجربه ای داشته باشند به تیم ملی می رسند و تمام معادلات آموزش مربیگری در دنیای فوتبال را به هم می ریزند.

جاوید جعفری فراهانی که زمانی در ایران روزنامه نگاری می کرد حالا چند سالی است در لندن روانشناسی ورزشی می خواند و در کنارش توانسته مدرک مربیگری B اروپا را هم کسب کند. او در نوشته پیش رو از هفت خوان مربیگری در فوتبال بریتانیا می گوید. از اینکه چطو رمی شود روی نیمکت تیم های لیگ برتری انگلیسی نشست.

در سال های اخیر، فوتبال فاصله اش را با سایر رشته های قهرمانی از نظر هوادار و البته پوشش رسانه ای به طرز چشمگیری بیشتر کرده است. جام جهانی، جام باشگاه های اروپا و لیگ های اروپایی، همه و همه به جولانگاه درخشش ستارگانی تبدیل شده اند که به واسطه هدایت و کمک تیم های مربیگری و پزشکی تفاوت محسوسی از لحاظ عملکرد فردی و جمعی با گذشتگان خود در دهه های گذشته دارند.


این رشد سریع منجر به ظهور مربیان و مدیرانی در فوتبال جهان شده است که برخی از آنها حتی از ستارگان فوتبال جهان هم نامدارتر و محبوب ترند. شهرت و محبوبیت بزرگانی همچون مورینیو، کلوپ، گواردیولا، سیمئونه و ... همه و همه محصول این رشد ناگهانی کیفیت فوتبال است.

مدیریت و مربیگری بازیکنان نقش کلیدی در موفقیت تیم ها بازی می کند و کمتر نشانه ای از فوتبال فردی دهه های پیش که تیمی مانند برزیل می توانست با یک لشگر فوق ستاره تکنیکی جام جهانی را فتح کند دیده می شود.

با این اوصاف، اکنون پرسش کلیدی این است که نسل جدید مربیان فوتبال جهان که سرمنشاء روش های نوین بازی هستند چگونه تربیت می شوند. آنها چه کسانی هستند و چه مسیری را برای نشستن روی نیمکت مربیگری تیم های بزرگ جهان طی می کنند.


مرور عملکرد بین آنها که سابقه بازیکنی طولانی و مهمی دارند و آن دسته از مربیانی که هرگز بازیکنان مشهوری نبوده اند دیده نمی شود. موفقیت های اخیر مورینیو و کلوپ، بیانگر این حقیقت است که مربیگری، حرفه ای سخت و پیچیده است که هر چند می تواند از تجربه بازی کردن سود بجوید اما الزاما به آن وابسته نیست.

در عوض، آنچه در فوتبال نوین جهان و مربیگری حرفه ای مطرح است، توانمندی فنی مربیان، کیفیت آنها در خواندن بازی و البته نحوه مدیریت رسانه ها و جو تیم از سوی آنهاست.

به منظور افزایش کیفیت مربیان در لیگ های اروپایی و اطمینان از اینکه آنها در سطح قابل قبولی از تجربه و دانش مدیریت تیم شان هستند، فدراسیون های فوتبال کشورهای صاحب فوتبال اروپا، مانند انگلستان، ایتالیا، آلمان و اسپانیا از مدتی پیش خود را به اجرایی کردن پروتکلی متعهد کردند که مربیان در آن به جای گذراندن دوره های محلی و بومی، ملزم به گذراندن دوره های حرفه ای با پیش شرط های سختگیرانه هستند.


برای مثال، یک مربی حرفه ای در فوتبال انگلستان، اگر بخواهد روی نیمکت یکی از تیم های لیگ برتری یا دسته اولی فوتبال این کشور بنشیند، باید مدارج حرفه ای مربیگری را زیر نظر یوفا به طور کامل طی کرده باشد و کارنامه قابل قبولی هم در اجرایی کردن ایده های فنی اش در تیم هایی که مدیریت کرده است ارائه کند.

به این منظور، یک مربی جوان با شرکت در دوره های مربیگری درجه ۱ و ۲ فوتبال در انگلستان، خود را برای آغاز اولین دوره مربیگری زیر نظر یوفا که دوره مربیگری «B License» هست آماده می کند.

دوره مربیگری درجه ۱، یک دوره یک هفته ای شامل مرور تکنیک های اولیه بازی از جمله کنترل کردن، پاس دادن و ... است که می توان آن را معادل محتوای دوره های C و D آسیا دانست. داوطلبان این دوره می توانند در صورت موفقیت در گذراندن امتحان شان، مبنی بر مربیگری ۴ در مقابل ۴ در مورد یک تکنیک خاص، به صورت مستقیم در دوره درجه ۲ که بخش اول یوفا بی لایسنس محسوب می شود شرکت کنند.


در دوره درجه ۲ که شامل یک کلاس ۲۱ روزه و شش ماه دوره تمرینی است، مربیان جوان با چهار جنبه مهم در مربیگری یعنی تکنیک، تاکتیک، آمادگی بدنی و آمادگی روانی آشنا می شوند و به مرور تاکتیک های اولیه در فوتبال (برای مثال دفاع منظم و دفاع غیرمنظم یا تعویض منطقه ای بازی) می پردازند. آنها برای موفقیت در اتمام این دوره موظف به تمرین دادن یک تیم زیر ۱۴ سال به مدت شش ماه (حداقل ۱۰۰ ساعت) هستند و در نهایت هم توسط یک مربی حرفه ای که معمولا پرولایسنس دارد ارزیابی می شوند.

مربیانی که موفق شوند دوره های ۱ و ۲ را با موفقیت طی کنند و به عنوان یک مربی به استخدام یک آکادمی فوتبال دربیایند، در صورت دسترسی داشتن به زمین چمن با کیفیت استاندارد برای بازی ۱۱ مقابل ۱۱ و دسترسی به ۲۰ بازیثکن ۱۴ سال اجازه شرکت در اولین دوره مربیگری یوفا، یعنی بی لایسنس را دریافت می کنند. این دوره شامل یک ماه کلاس آموزشی در دو بازه زمانی دو هفته ای است و داواطبان یک سال فرصت دارند.

برای مطالب آموزش داده شده (مانند ضد حمله، انقتال بازی، فشردگی دفاعی و ...) تمرکز کرده و آماده شوند. برای موفقیت در امتحان پایانی این دوره مربیان موظفند یک جلسه تمرینی ۴۵ دقیقه ای برای موقعیت ۸ در مقابل ۸ را سازماندهی کنند. یک یا دو مربی حرفه ای هم به همراه عضوی از کمیته آموزش فدراسیون فوتبال انگلستان برای ارزیابی عملکرد آنها در کنار زمین حضور خواهند یافت.


پس از مراحل فوق، نوبت به اولین تجربه مربیگری ۱۱ در مقابل ۱۱ می رسد که به سطح مربیگری A مربوط است. در این سطح، مربی الزاما باید در سطح حرفه ای تیمداری کند و در یک لیگ رقابتی (مانند لیگ برتر انگلستان برای رده سنی زیر ۱۸ یا ۲۱ سال) مربیگری کند.

دوره A، یک دوره یکساله است که شامل مطالبی در مورد روانشناسی ورزش، تغذیه و ریکاوری می شود. آن دسته از مربیانی که موفق شوند در مرحله اول دوره A حد نصاب لازم را کسب کنند اجازه ادامه دادن دوره را خواهند یافت تا در نهایت در حضور سه مربی حرفه ای جلسه تمرینی یکساعته را برای موقعیت ۱۱ در مقابل ۱۱ سازماندهی و مربیگری کنند.

همه آنچه ذکر شد، برای آمادگی یک مربی برای رسیدن به سطحی است که به عنوان دستیار روی نیمکت تیم های لیگ برتری بنشیند، چرا که برای مربیگری در سطح اول فوتبال بریتانیا، مدرک A هم کافی نیست و مربیان ملزم به گذراندن پرولایسنس هستند. این دوره شامل مرور پیشرفته ترین مباحث تاکتیکی روز و نکات رهبری و مدیریت تیم است و معمولا بدون پیشنهاد مربیان لیگ برتری فردی را برای این دوره نمی پذیرند.