گردشگری: ماسوله، نگین شمال ایران!

ایران ایرانی ها: بی شک ماسوله یکی از زیباترین روستاهای کوهپایه ای در ایران است. هرچند در تقسیم بندی های جدید وزارت کشور ماسوله به عنوان شهر شناخته می شود اما یقیناً با جمعیتی در حدود ششصد نفر، نمی توان آن را شهر نامید. به همین دلیل در این مقاله ترجیح داده می شود به جای استفاه از واژه های شهر یا روستا، صرفاً از "ماسوله" نام برده شود.

ماسوله در ۶۰ کیلومتری رشت و ۳۲ کیلومتری غرب فومن در دامنه ی کوهپایه ای که ۱۰۵۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد واقع شده است. پایین ترین نقطه ی ماسوله با بالاترین نقطه ی آن حدود ۱۲۰ متر اختلاف ارتفاع دارد. از لحاظ جمعیت شناسی، مردم ماسوله آمیخته و تاثیر پذیرفته از فرهنگ های تالشی، آذری خلخالی و گیلکی هستند و گویش عامه، زبان تالشی است.

آن گونه که در منابع مختلف فارسی و انگلیسی آمده است، قدمت ماسوله ی فعلی به حدود هشتصد تا هزار سال می رسد. روستای متروک مانده ای در دوازده کیلومتری شمال ماسوله قرار دارد که به آن کهنه ماسوله می گویند و سفالینه های پیدا شده در آن، به حدود قرن های پنجم تا ششم هجری برمی گردد. گفته می شود که اهالی کهنه ماسوله به دلیل بیماری طاعون و حملات سایر روستاها به محل فعلی مهاجرت کرده اند. از طرف دیگر امام زاده ای به نام "عون بن محمد حنفیه بن علی" (ع) در مرکز ماسوله وجود دارد که بر فرض صحت مدعا، باید مربوط به اوایل قرن دوم هجری، یعنی بیش از هزار و دویست سال قبل باشد. سال هایی که بعید به نظر می رسد رد پای شیعه در این منطقه وجود داشته باشد.


آب و هوا و استعدادهای طبیعی

ماسوله در کنار رودخانه ای نسبتاً پرآب به نام ماسوله رودخان واقع شده است. این رودخانه از به هم پیوستن سرشاخه های بالا دست ایجاد شده و درست در کنار ماسوله آبشار زیبایی وجود دارد. همانطور که گفته شد، ماسوله در منطقه ای کوهستانی واقع شده است و در ارتفاعات این منطقه قلل مرتفعی وجود دارد که قله ی شاه معلم با ۳۰۵۰ متر ارتفاع، بلندترین آنهاست.

ماسوله تابستان هایی با هوای معتدل و زمستان هایی سرد دارد. بیش از یک ماه از سال در این منطقه یخبندان است و در بسیاری از روزها، ابرها چنان تو را در برمی گیرند و هوای مه آلود، زیبایی های ماسوله را دوچندان می سازند. میزان بارش باران و برف نسبتاً قابل توجه است و هوا رطوبت بالایی دارد. این رطوبت به علت خنکی هوا آزار دهنده نیست.

اقتصاد و تجارت

بازار ماسوله مجموعه ای است بسیار دلنشین که در آن انواع کسب و کار، بخصوص در ارتباط با گردشگران به چشم می خورد. چندین رستوران، نانوایی، شیرینی فروشی، خوار و بار و میوه فروشی، دکان های فروش صنایع دستی محلی و چینی، کلوچه پزی، آهنگری و ... در این بازار وجود دارد. بازار عمدتاً بدون سقف است و با پیچ و خم کوچه ها بالا و پایین می رود. وجود محله های مختلف، مساجد و کاروانسراهای متعدد نشان از زمانی دارد که ماسوله جمعیتی بیش از اکنون داشته و از اقتصادی شکوفاتر و بر مبنای مراودات تجاری با روستاها و شهرهای اطراف بهره مند بوده است. اقتصادی که با مهاجرت تدریجی روستائیان به شهر دیگر شکوفایی سابق را ندارد.

جمعیت ماسوله

جمعیت ماسوله در حال حاضر حدود ۶۰۰ نفر است. از نظر استانداردهای امروزی وزارت کشور عملاً نمی توان ماسوله را شهر نامید. زمانی جمعیت ماسوله بیشتر بوده و اهالی به گمان اینکه اگر از روستا به شهر تبدیل شوند، از امکانات بیشتری برخوردار خواهند بود، عملاً جمعیت روستا را به طور غیرواقعی بالاتر از آنچه بوده گزارش کرده اند. هرچند امروز اکثریت اهالی از اینکه ماسوله از نظر قانونی به شهر تبدیل شده است ناراضی هستند. در هر صورت آنچه به قاطعیت می توان گفت، اینکه ماسوله در حال حاضر روستایی است که اقتصاد آن به طور کامل به گردشگری وابسته است و جالب اینکه نه خود ماسوله ای ها و نه گردشگرانی که به ماسوله می آیند، دلشان برای حفظ یک محیط زیبا و دل نشین که می تواند جاذبه ی گردشگری جهانی داشته باشد، نمی سوزد.

معماری ماسوله

اکثر ساختمان ها در ماسوله به رنگ زرد یا رسی است. این باعث می شود که خانه ها در مه بهتر دیده شوند. چرا که نزدیک به یک سوم سال ماسوله در مه فرو می رود. ساختمان ها ( بخصوص ساختمان های قدیمی تر ) اکثراً دو طبقه ساخته شده اند. خانه های قدیمی که با ترکیبی از سنگ و چوب ساخته شده اند، یکی یکی از بین می روند و جای خود را به ساختمان های بتونی با سقف های آهنی می دهند. هرچند سعی می شود ظاهر خارجی ساختمان ها همان الگوی سنتی خود را حفظ نمایند. در و پنجره های چوبی ( بخصوص انواع قدیمی آن ) زیبایی خاصی به ماسوله می دهند و اهالی خوش ذوق ماسوله چهارچوب پنجره ها را گلدان های شمعدانی به نحو شایسته ای تزیین می نمایند.

یکی از جاذبه های معماری ماسوله این است که سقف خیلی از خانه ها، حیاط خانه ی دیگر یا مسیر و رفت و آمد سایرین به حساب می آید. با وجود برف و باران، به ندرت در ماسوله از سقف شیبدار استفاده می شود و امروزه برای پوشش خارجی سقف از آسفالت و ایزوگام استفاده می کنند. هرچند هنوز هم می توان پوشش های سنتی کاه گلی را پیدا کرد. این پوشش سنتی را باید سالانه ترمیم نمود.

سیستم سنتی گرمایش خانه های ماسوله استفاده از بخاری چوبی، سوزاندن فضولات خشک شده ی حیوانات و کرسی بوده است که همه ی آنها امروزه جای خود را به بخاری نفتی، برقی و بخاری هایی که با گاز کپسولی می سوزند، داده اند. ماسوله نیازی به سیستم های خنک کننده ی امروزی ندارد.

مشکلات زیست محیطی

آفت بزرگی که از حدود پنجاه سال پیش تمام جنگل ها و مراتع کشور را در بر گرفت و پس از انقلاب تشدید شد، یعنی قطع بی رویه درختان جنگل ها و چرای احشام در منطقه ی ماسوله نیز مشاهده می شود. بسیاری از درختان بریده شده اند. سطح وسیعی از مراتع بالا دستی ماسوله از بین رفته اند و همین نکته به تنهایی عامل بروز سیل های ویرانگر در منطقه می شود. زیبایی و بکر بودن را از آن می گیرد و به تدریج، ماسوله نیز مانند بسیاری از جاذبه های طبیعی در کشور، فرم و محتوای اصلی و اصیل خود را از دست می دهد.

مشکل همه گیر دیگری که در منطقه به چشم می خورد دفع غیر بهداشتی زباله است. هرچند در خود ماسوله سطل های بزرگ زباله گذاشته اند، اما باز هم در بسیاری نقاط شاهد انواع زباله ها هستیم. در مسیر رودخانه، هر جا که بنشینی، اطرافت آکنده از زباله، خصوصاً زباله های تجدید ناپذیر یا دیر تجدید پذیر هستیم. مردم ما به غلط اینگونه می اندیشند که وظیفه ی دولت و شهرداری هاست که حتی زباله های کنار رودخانه را جمع آوری کند.

ریزش سنگ، رانش زمین و زلزله از مشکلات دیگر زیست محیطی است که طی سالیان گذشته گریبان ماسوله ای ها را گرفته است.

· ماسوله طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده‌است.

موقعیت جغرافیایی:

استان گیلان، شهرستان فومن. " ۱۸ '۰۹ ْ۳۷ شمالی و "۲۴ '۵۹ ْ۴۸ شرقی. ارتفاع از سطح دریا ۱۰۵۰ متر.


نحوه دسترسی:

برای رسیدن به ماسوله، ابتدا لازم است خود را به شهر فومن برسانید. اگر خودروی شخصی ندارید می توانید از رشت یا فومن با سواری یا مینی بوس به ماسوله بروید. اگر با خودروی شخصی، از تهران قصد سفر به ماسوله را دارید، نیازی نیست ابتدا به شهر رشت بروید. بلکه قبل از رسیدن به شهر رشت، می توانید به سمت فومن تغییر مسیر دهید.

از فومن تا ماسوله ۳۲ کیلومتر راه است. جاده تماماً آسفالته و دارای علائم هشدار دهنده است. نیمی از این مسیر کوهستانی است. مراقب عبور تراکتور، تیلر و احشام باشید. در برخی از نقاط احتمال ریزش کوه وجود دارد. به تابلوهای هشدار دهنده توجه فرمایید.

امکانات رفاهی:

* برای ورود به ماسوله به ازاء هر خودرو ورودی گرفته می شود.

* بروشور و برگه ی اطلاع رسانی به زبان فارسی یا سایر زبان ها وجود ندارد. هرچند گردشگران خارجی بالاخره یک جورهایی گلیم خودشان را از آب بیرون می کشند.

* در مواقع معمولی سال جای پارک خودرو موجود است.

* آب آشامیدنی در ماسوله موجود است. این آب از چشمه های متعددی که در ماسوله وجود دارد تامین می گردد.

* سرویس بهداشتی عمومی در ماسوله وجود دارد. هتل ها و اماکن پذیرایی همه دارای سرویس بهداشتی هستند و برخی از آنها توالت فرنگی نیز دارند.

* آنتن دهی تلفن همراه وجود دارد.

* انواع و اقسام رستوران برای پذیرایی از میهمانان وجود دارد و غالباً قیمت آنها مناسب است.

* فروشگاه برای تهیه ی مواد غذایی وجود دارد. سایر نیازمندی های معمولی را نیز می توانید از ماسوله تهیه فرمایید.

* پمپ بنزین و پمپ CNG در فومن وجود دارد. وقتی از فومن به سمت ماسوله حرکت می کنید برای یک مسیر ۷۰ کیلومتری ( رفت و برگشت ) در مسیر کوهستانی بنزین داشته باشید.

* طبیعت زیبای ماسوله و اطراف آن بیش از اندازه صدمه دیده است. به دست خودمان با ریختن زباله آن را بدتر نکنیم.

* ماسوله برای خودش سوغاتی هایی دارد. عروسک، دستکش و پاپوش های بافتنی محصول دست خانم های ماسوله است. ماسوله ای ها شیرینی های مخصوص و کلوچه ی فومنی هم می پزند و ارائه می کنند. خرید محصولات محلی (برعکس محصولات چینی) یعنی کمک به اقتصاد مردم دوست داشتنی ماسوله.

امنیت منطقه:

به طور کلی استان گیلان جزء استان های امن کشور به حساب می آید. گیلانی ها مردمی خونگرم و میهمان نواز هستند و به حضور گردشگران در شهر و دیار خود عادت دارند. آنهایی که امروز در ماسوله زندگی می کنند، بخش عمده ی درآمدشان را حضور گردشگران تامین می کند. بنابراین معمولاً رفتار خوب و شایسته ای با میهمانان خود دارند. معمولاً مشکلی از نظر امنیت در این منطقه وجود ندارد.

بهترین زمان بازدید:

بازدید از ماسوله در هر موقع از سال لطف و زیبایی خودش را دارد. اگر برف سنگین و یخبندان باعث سخت شدن تردد نگردد، ماسوله حتی در زمستان ها هم زیباست. اما بهترین زمان بازدید از ماه اردیبهشت تا آبان است. به خاطر داشته باشید که در تعطیلات ممکن است به راحتی جا برای اقامت پیدا نکنید.