۱۵ اسفند - ۶ مارس؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۵ اسفند برابر با ۶ مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۰۷۹ - زماني که «خيام» تنظيم تقويم خورشيدي را تكميل كرد


تقويم هجري خورشيدي كه مورد استفاده ما ايرانيان است، ششم مارس 1079 ميلادي (برابر با پانزدهم اسفندماه در آن سال، و امسال 16 اسفند) توسط حكيم عمر خيام نيشابوري تكميل شد كه به تقويم جلالي معروف گرديده است، زيرا كه در زمان حكومت جلال الدين ملكشاه سلجوقي تنظيم شده بود.

اين تقويم دقيق تر از تقويم ميلادي است كه آن هم خورشيدي است، زيرا كه عدم دقت آن هر 3770 سال، يك روز است و تقويم ميلادي هر3330 سال.

عمر خيام كه در سال 1044 ميلادي به دنيا آمد و در سال 1124 درگذشت نه تنها رياضي دان و آگاه از علم هيات (فضا - ستارگان) بود بلكه در فلسفه، پزشكي و شعر نيز شهرت جهاني دارد و رباعيات او كه در سال 1839 به انگليسي ترجمه شده هنوز هر سال تجديد چاپ مي شود. آثار ديگر او از جمله «نوروز نامه» و «رساله در وجود» معروفند. عمر خيام با همه علاقه اي كه به زادگاهش نيشابور داشت؛ در طول حيات خود چند سفر تحقيقاتي به اصفهان، سمرقند، بخارا و ري كرده بود. وي با اين که به كار دولتي علاقه نداشت، دعوت شاه وقت را براي ساختن رصدخانه ري پذيرفت.

1521 - فرديناند ماژلان Ferdinand Magellan در گردش با كشي به دور دنيا به جزيره گوام Guam رسيد و آن را ملك پادشاه اسپانيا اعلام كرد كه نزديك به سه قرن بعد دولت آمريكا آن را از چنگ اسپانيا بيرون اورد و با اين كه تا آمريكا هزاران كيلومتر فاصله دارد به نوعي ضميمه خود ساخت.


1714 - پايان جنگ‏هاي سيزده ساله در اروپا

جنگ‏هاي 13 ساله اروپا در 14 مه 1702م به تحريك انگلستان و پس از بروز اختلافاتي درباره سلطنت در اسپانيا آغاز شد. در اين سال و بر اساس قرارداد موسوم به "تجزيه" قرار بود با مرگ پادشاه اسپانيا، تاج و تخت آن به فرمان‏رواي اتريش برسد كه ادعاي فرانسه براي پادشاهي بر اسپانيا، باعث شعله‏ور شدن جنگي شد كه 13 سال بطول انجاميد و در جريان آن، هزاران نفر از نيروهاي طرفين، جان خود را از دست دادند. جنگ‏هاي سيزده ساله ميان فرانسه و اسپانيا از يك سو و دولت‏هاي عضوِ اتحاد كبير لاهه يعني انگليس، هلند و آلمان از سوي ديگر روي داد. اين جنگ‏ها سرانجام در 6 مارس 1714م به موجب معاهده راش تات كه ميان شارل ششم، امپراتور پروس و اتريش و لويي چهاردهم شاه فرانسه به امضا رسيد، خاتمه پذيرفت.


۱۷۸۰ - دو شاه در يك زمان در ايران!

از درگذشت كريم خان زند كه در طول حيات راضي نشده بود او را شاه بخوانند و تا پايان عمر عنوان «وكيل مردم» را حفظ كرده بود و از زندگي توده مردم دور نشده بود، دو برادرش زكي خان و صادق خان، هر دو خود را جانشين او و «شاه ايران» اعلام كردند. زكي خان در شيراز خود را شاه خوانده بود و صادق خان در ششم مارس ۱۷۸۰ (روزي چون امروز در ۲۲۶ سال پيش) دركرمان اعلام پادشاهي كرد.

هنگام در گذشت كريم خان، صادق خان در بصره بود تا از اين منطقه در برابر حمله احتمالي عثماني دفاع كند. او پس از اطلاع از مرگ كريم خان با شتاب عازم شيراز پايتخت آن زمان ايران شده بود تا بر جاي برادر بنشيند كه چون زكي خان قبلا پادشاهي خود را اعلام كرده و او را به شيراز را نداده بود روانه كرمان شد و در اين شهر اعلام پادشاهي كرد و كرمان را پايتخت خود قرار داد.


علي مرادخان زند، يك سركرده ديگر، با استفاده از اين وضعيت، در منطقه اي ديگر اعلام پادشاهي كرد و در صدد بر انداختن دو شاه زند بر آمد و چون صادق خان را ضعيفتر تشخيص داد به جنگ او شتافت كه در اين جنگ صادق خان اسير و كشته شد.

پس از اين پيروزي، چون جعفر خان پسر صادق خان با علي مراد خان از در دوستي در آمده بود، فاتح جنگ وي را حكومت كرمان داد.

لطفعلي خان زند آخرين امير زنديه پسر جعفر خان بود كه پس از يك مقاومت جانانه در كرمان، در ارگ بم دستگير و به دست آغا محمد خان قاجار افتاد و مقتول شد.

درگيري سران زند بر سر قدرت باعث سلطه قاجارهاي مغول تبار بر وطن ما و رو به زوال و انحطاط گذاردن امپراتوري پهناور ايران (ايران زمين) شد كه در دو قرن گذشته و تا به امروز، قدرت هاي وقت جهان با تمام نيرو مانع از احياء آن شده اند.

1896 - نخستين اتوموبيل كه «چارلز كينگ» آن را رانندگي مي كرد و مردم آن را درشكه بدون اسب مي ناميدند در شهر ديترويت ـ مرکز اتومبيلسازي آمريكا به حركت درآمد.

1899 - ثبت آسپرين به عنوان دارو

ششم مارس 1899 فليكس هوفمان شيميدان «آسپرين» را به عنوان داروي ضد درد، ضد التهاب اعضاي داخلي بدن و ضد تب به ثبت داد . او دو سال پيش از آن( 10 اوت 1897 ) ماده آسپرين «اسيد استيل سالي سيليك Acetylsalicylic‌» را خارج ساخته بود و به خاصيت دارويي آن پي برده بود. آسپرين از همان زمان بدون نسخه دكتر به فروش مي رسيد و در اندك مدتي در همه جهان توزيع شد. از سال 1971 هر سال يك خاصيت تازه آسپرين كشف شده است. از مهمترين خواص اين داروي اسيدي رقيق سازي خون و جلوگيري از لخته شدن آن است كه توصيه شده افراد مستعد به حمله قلبي و سكته مغزي آن را باخود داشته باشند.


۱۹۴۵ - روزي كه هواداران دكتر مصدق در بهارستان كشتار شدند

پانزدهم اسفند سالروز تيراندازي به مردم در ميدان بهارستان در سال ۱۳۲۳ خورشيدي ( ششم مارس ۱۹۴۵) است.

در اين روز بسياري از مردم و دانشجويان دانشگاه تهران به خانه دكتر مصدق كه دو روز پيش از آن، جلسه مجلس را به حالت اعتراض ترك گفته بود رفته بودند و او را به اصرار به مجلس باز گردانده بودند.

در ميدان بهارستان ماموران فرمانداري نظامي به سوي انبوه مردم كه هنوز در خارج از مجلس به حمايت از دكتر مصدق شعار مي دادند آتش گشودند و جمع كثيري را مقتول و مجروح ساختند.

در پي اين تيراندازي، مردم از بيرون و نمايندگان مجلس از داخل دولت را تهديد به ادامه تظاهرات و اقدامهاي ديگر كردند كه براي حل مسئله و رفع تشنج، همان روز ژنرال گلشائيان از رياست فرمانداري نظامي تهران و حومه بركنار شد.


دكتر مصدق سيزدهم اسفند ۱۳۲۳ در پي يك كشمكش چند ماهه با نماينگان موافق دادن امتياز بهره برداري از منابع كشور به خارجيان و نيز مخالفان محدود شدن قدرت شاه، پس از اين كه پيشنهاد او درباره اعلام جرم عليه مقامات فاسد با مخالفت رو به رو شد، جلسه مجلس را به حالت اعتراض ترك كرده بود.

دكتر مصدق در هفتم آبان ۱۳۲۳ پس از آن كه شنيد دولت وقت مي خواهد امتيازهاي صنعتي و معدني و اداره امور مالي كشور را به خارجيان بدهد و از جمله نفت شمال را در اختيار شوروي بگذارد ضمن نطق تندي با دادن هرگونه امتيازي به خارجيان مخالفت كرده بود و در اين زمينه آنقدر پافشاري كرده بود كه در جلسه يازدهم آذر همان سال طرح منع مقامات دولتي از واگذاري هرگونه امتيازي در زمينه نفت به شركتها و دولتهاي خارجي از تصويب گذشت كه طبق آن براي متخلفان از اين قانون، مجازاتي برابر سه تا هشت سال زندان و انفصال ابد از خدمات عمومي تعيين شده بود.

دور شديد مخالفت نمايندگان طرفدار قدرت شاه با دكتر مصدق از ۲۳ آبان همان سال (سال ۱۳۲۳) آ‎غاز شده بود. روز ۲۱ آبان، سه روز پس از كناره گيري ساعد از نخست وزيري، مجلس راي تمايل به نخست وزيرشدن دكتر مصدق داده بود و در پي اين ابراز تمايل، ۲۳ آبان شاه با دكتر مصدق ملاقات كرد تا او را به عنوان نخست وزير معرفي كند. دكتر مصدق در اين ملاقات كه در كاخ مرمر انجام شد شرايط خود براي قبول سمت نخست وزيري را با شاه در ميان گذارد؛ ازجمله محدودشدن اختيارات شاه به همان حد كه در قانون اساسي آمده بود و عدم مداخله او در تعيين وزير جنگ و تبديل واژه جنگ در نام اين وزارتخانه به «دفاع ملي» و منع كامل درباريان، اطرافيان و بستگان شاه از مداخله در امور دولت و نوشتن هرگونه توصيه به مقامات. شاه از پذيرفتن اين شرايط خودداري كرد و دكتر مصدق هم انصراف خود را از نخست وزير شدن به مجلس اعلام داشت و از آن روز تا ۱۳ اسفند و قهر كردن مصدق از مجلس، مخالفت نمايندگان طرفدار قدرت شاه و دادن امتياز به خارجيان با وي شدت يافته بود.

روايت است كه دكتر مصدق در ملاقات ۲۳ آبان ۱۳۲۳ به شاه گفته بود كه اگر نخست وزير باشد و توصيه اي از درباريان به مقامهاي دولتي برسد توصيه نامه را در روزنامه ها منتشر خواهد ساخت.

چند سال بعد كه شاه بر اثر فشار مردم مجبور شد ورقه نخست وزيري دكتر مصدق را امضاء كند مي دانست كه زود و يا دير اختيارات او را مخصوصا در امور ارتش محدود خواهد ساخت و به نفوذ نزديكان او در امور دولتي، معاملات و مقاطعه هاي دولتي (مزايده و مناقصه ها) و صدور امتيازها پايان خواهد داد.

۱۳۳۷ - روزي که ايران داراي سازمان «هواشناسي» شد

۱۵ اسفند سال ۱۳۳۷ (در آن سال برابر با ششم مارس ۱۹۵۹ ميلادي) دكتر محمدحسن گنجي استاد جغرافياي دانشگاه تهران براي ايران «سازمان هواشناسي» به وجود آورد و از آن پس رسانه هاي کشور به طور روزانه داراي گزارش وضع هوا شدند. تا آن زمان، ايران داراي چند هواشناس بود كه در فرودگاه مهراباد مستقر بودند و كارشان تنها دادن وضعيت هوا به خلبانان هواپيما ها بود. به تصميم دکتر گنجي که يک ايراندوست خراساني بود، تا سالها به روزنامه هايي كه در «گزارش هوا»، درياي مازندران را «خزر» مي نوشتند؛ گزارش پيش بيني وضع هوا داده نمي شد.

۱۳۵۲ - نبرد مرزی بین ایران و عراق مجدداً تکرار شد. طبق گزارش مقامات نظامی در این نبرد ۵۶ سرباز و افسر عراقی کشته شده اند.

۱۹۷۵ - سازش ایران و عراق در مارس ۱۹۷۵ در الجزایر

ششم مارس ۱۹۷۵ و در حاشیه نشست سران کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که در الجزایر برگزارشده بود، با میانجیگری «حواری بومدین» رئیس جمهور وقت الجزایر، شاه با صدام حسین (در آن زمان معاون رئیس جمهور عراق) ملاقات کرد، پیرامون اختلافات طولانی دو کشور که چندین بار باعث زد و خوردهای خونین مرزی و کشانده شدن کار به شواری امنیت شده بود مذاکره شد و درپایان مذاکرات اعلامیه ای به امضای هرسه صادر شد که حکایت از سازش و رفع اختلافات می کرد و مقرر می داشت که نمایندگان دو دولت بعدا بنشینند و مرزهای مشترک را برپایه پروتکلهای پیشین و در مورد شط العرب (اروندرود) با توجه به ضابطه جهانی خط القعر (تالوگ) بازنگری و سازشنامه تنظیم کنند که این سازشنامه تنظیم و ۱۳ جون (ژوئن) همان سال امضا و از ۲۶ دسامبر قطعی شده بود.

مرور زمان نشان داد که پنج سال و چند ماه بعد از آن، صدام حسین که شهرت دشمنی خونی با ایران و هرچه ایرانی [و به اظهار خودش؛ فارس] داشت سازشنامه را که طبق قاعده اسناد بین المللی نمی توان یکجانبه ملغی ساخت ابطال کرد و متعاقب آن دست به تعرض نظامی به ایران زد که جنگ دو کشور هشت سال طول کشید.

مورخان و اصحاب نظر در دهه یکم قرن ۲۱ بارها به جمهوری اسلامی ایران يادآور شده اند که تا شرایط مساعد آن دولت در عراق است، محکم کاری و مسائل فی مابین را ریشه کنی کند و گرنه تجدید اختلافات و زد و خوردها در آینده و فرداهای دور بعید نیست.



2006 - خودكشي رئيس جمهور سابق صربهاي كرواسي در زندان

ديوان داوري لاهه (دادگاه بين الملل) ششم مارس 2006 اعلام كرد كه ميلان بابيچ Milan Babic روز پيش از آن (پنجم مارس) در سلول خود در زندان شونينگن ويژه نگهداري محكومان و بازداشتي هاي دادگاه بين المللي و واقع در حومه شهر لاهه (هلند) خودكشي كرده و جسدش جهت تشخيص علت مرگ و صدور پروانه دفن به پزشكي قانوني منتقل شده است. ظاهرا ميلان خود را حلق آويز كرده بود. وي كه پس از اعلام استقلال كرواسي (يكي از اعضاي سابق كنفدراسيون يوگوسلاوي) در سال 1991، استقلال صربهاي كرواسي را اعلام داشته و به رياست جمهوري آنان (جمهوري كرايينا) انتخاب شده بود بعدا به اتهام ارتکاب جنايت جنگي و نقض حقوق بشر در دادگاه بين المللي لاهه محاكمه و در سال 2005 با توجه به اعتراف و ابراز ندامت از عمل خود با رعايت چند درجه تخفيف به 13 سال زندان محكوم شده بود. طبق پرونده اتهامي، در طول چهار سال رياست ميلان بر جمهوري صربهاي كرواسي (جمهوري كرايينا)، به تصويب وي بسياري از كرواتها و بوسنيايي هاي منطقه صرب نشين كرواسي مقتول و شكنجه شده بودند. ميلان كه قبل از فروپاشي كنفدراسيون يوگوسلاوي يك دكتر دندانپزشك بود هنگام مرگ 50 ساله بود. وي كه يك كمونيست و حامي جهان وطني بود، پس از آغاز كار فروپاشي كنفدراسيون يوگوسلاوي، به ناسيوناليست هاي صرب پيوسته بود تا دست كم صرب هاي يوگوسلاوي را يكپارچه نگهدارد كه به علت مداخله «ناتو» موفق نشد. او در جلسات دادگاه گفته بود كه اگر خشونت از او سرزده به خاطر وطندوستي و احساسات ملي بوده كه نمي خواسته يوگوسلاوي به آن گونه و به تحريك و خواست خارجي متلاشي شود.


مناسبت ها:

روز درختكاري

در جمهوري اسلامي ايران، از ۱۵ تا ۲۲ اسفندماه، به عنوان هفته منابع طبيعي تجديد شونده نامگذاري شده است كه نخستين روز اين هفته، روز درختكاري مي‏باشد. در اين هفته، نهالِ انواع درختان، متناسب با شرايط جوي ايران، بين مردم توزيع مي‏گردد و شيوه‏هاي كاشت درخت آموزش داده مي‏شود. اگر به صورت علمي از درختان استفاده شود و در ضمن، گونه‏هاي آنها تكثير گردد، نه تنها ميزان منابع چوب جنگلي كاهش نمي‏يابد، بلكه بر شمار درختان افزوده مي‏شود.


زادروز ها:

۱۹۳۷ - تولد والنتينا تروشكوا اولين زن فضانورد جهان


1361 - آندرانیک تیموریان، بازیکن فوتبال ایرانی


مرگ ها:

1852 - «گوت ليب دايملر Gottlieb Daimler» مهندس معروف آلماني و سازنده نخستين انجين انفجاري، انجين بنزيني، موتو سيكلت و اتوموبيل چهار چرخ درگذشت.


1994 - «ملينا مرکوري Melina Mercouri» سمبل ميهندوستي در قرن بيستم در این روز در 74 سالگی درگذشت.


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون