۱۵ دی - ۵ ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۵ دی برابر با ۵ ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۲۱۸ سال پیش از میلاد - آغاز مناسبات ديپلماتيک ايران و چين

شي هوانگ دي امپراتور چين از دودمان «كين = شين = هسين = چین» متولد سال ۲۵۹ و متوفا در سال ۲۱۰ پيش از ميلاد كه موفق شده بود براي نخستين بار چينيان را زير يك پرچم يكپارچه كند و نوسازي ديوار چين را به انجام برساند و همانند كوروش ما، عنوان موسس چين واحدرا به خود اختصاص دهد درصدد جلب دوستي ايران برآمد و در زمستان سال ۲۱۸ پيش از ميلاد (طبق برخي محاسبات تازه تقويمي ژانويه ۲۱۷ پیش از میلاد و بيست و دوم این ماه) یکی از درباریان خودرا مامور سفر به ایران و برقراری مناسبات دیپلمات کرد. امپراتور چین پس از دریافت این خبر که ایرانیان بپاخاسته سلوکیها [جانشینان اسکندر مقدونی]را عقب رانده اند این تصمیم را گرفته بود. این فرستاده دو ماه بعد در شهر «آپاوارتا (كلات نادري امروز)» با تيرداد يكم ـ دومین شاه اشكاني ايران ملاقات كرد و تيرداد از او خواست كه به اقامت در ايران به عنوان سفير دائمي چین ادامه دهد و وسيله ارتباط دو امپراتوري باشد. اين سفير پس از درگذشت تيرداد در سال ۲۱۵ پيش از ميلاد، همچنان به اقامت در ايران ادامه داد و رابط اردوان جانشين تيرداد يكم و امپراتور چين بود. دفتر ثابت او در دامغان (شهر صددروازه) قرارداشت. ايرانيان از همان زمان كشوري را كه دودمان چين (شين) بر آن حكومت داشتند كشور «چين» خوانده اند كه اين نام از طريق ايران به قلمرو امپراتوري روم و غرب منتقل شد و باقي مانده است و جز خود چيني ها، ساير ملل آن کشوررا به اقتباس از ایرانیان؛ چين و چاينا مي خوانند.


امپراتور «شي هوانگدي» بود كه يكنواخت نوشتن واژه هاي زبان چيني را (صرف نظر از لهجه هاي محلي) اجباري كرد. او با اين باور، كه سيستم هاي سنجش، قوانين، نظامات و پول واحد، موجب پايداري وحدت ملت مي شود، قوانين چين را كه برپايه سنت، رسوم و عادات اين ملت تدوين كرده بود سراسري ساخت و سكه واحد ضرب كرد.

«شي» همانند ساسانيان ما شديدا با ورود اقوام با تمدني پايين به قلمرو خود مخالف بود و نوسازي ديوار چين (متصل ساختن قطعات ديوار قديمي تر كه داراي رخنه بود به هم) كه از آن زمان به همان صورت باقي مانده است به تصميم او صورت گرفت. در سال 1974 در چين و در نزديكي پايتخت آن دودمان كه بعدا بر اثر زلزله ويران شده بود، تاسيساتي در زير زمين كشف شد كه در آنجا مجسمه هاي سفالي هشت هزار نظامي و برخي از آنان سوار بر اسب قرار داده شده بود. «شي» همچنين در منطقه «شيان» چين قصر هاي زيبا ساخته بود.

242 - شاپور یکم رومیان را شکست داد و شهر نصیبین را پس گرفت

شاپور یکم شاه ساسانی ایران پنجم ژانویه 242 میلادی با شکست دادن رومیان، شهر نصیبین Nusaybin=Nisibis را پس گرفت. [نصیبین اینک شهری است 90 هزار نفری در ترکیه و واقع در مرز ترکیه با سوریه و عمدتا کُردنشین]. نصیبین از سال 536 تا سال 332 پیش از میلاد از مناطق امپراتوری ایران بود که در این سال به دست اسکندر مقدونی افتاد. در آن زمان شهری آرامی و آشوری (آسوری) نشین بود. پس از پیروزی اشکانیان بر جانشینان اسکندر، نصیبین باردیگر، شهری از شهرهای ایران شد و در دوران اشکانیان، بارها میدان جنگ ایران و روم. زیراکه دژی مستحکم داشت و محل استقرار یک واحد نظامی. در زمان اشکانیان، صدها خانواده ارمنی به نصیبین مهاجرت کردند و سکنی گزیدند و شماری از همین ارمنیان در نیمه ی سال 1915 به دست نظامیان عثمانی کشته و شماری دیگر از آنان به سوریه و لبنان کوچ داده شدند.


شاپور دوم (ذوالاکتاف) نیز در سال 363 میلادی نصیبین را از دست رومیان که دوباره بر آن استیلاء یافته بودند خارج ساخت. بر سر این شهر، سه بار میان شاپور دوم و رومیان جنگ شده بود.

Ammianus Marcellinus مورخ رومی که خود ناظر جنگ های شاپور دوم با رومیان و کشته شدن ژولیان امپراتور روم در این جنگها و تسلیم خواست های شاپور دوم شدن ژویان ـ جانشین او بود شرح این رویدادها را نوشته است. مارسلینوس در جوانی یک نظامی رومی بود که تاریخ نگار شد.

ساسانیان پس از بازگرفتن نصیبین از رومیان، 12 هزار خانواده را از اصفهان (سپاهان) و استخر (شیراز) به آن شهر کوچانیدند تا شهر اکثریت پارسی داشته باشد. به پیشنهاد ساسانیان، شماری از کُردها (مادهای کوچانیده شده قبلی از منطقه همدان و آذربایجان) به آشورستان (کردستان کنونی عراق) نیز به نصیبین منتقل شدند که همانجا مانده اند و فرهنگ ایرانی خودرا حفظ کرده اند.

1895 - كشف اشعه ايكس توسط رونتگن آلماني

پنجم ژانويه سال 1895 ويلهلم رونتگن Wilhelm Roentgen فيزيكدان آلماني اشعه ايكسX - rays را كه به نام او به اشعه رونتگن معروف شده اند كشف كرد. اين اشعه بر خلاف اشعه معمولي، قادر به عبور از اشياء هستند و به همين دليل از آنها براي عكسبرداري از داخل بدن استفاده مي شود.

رونتگن با اين كشف مهم، جايزه نوبل فيزيك سال 1901 را نصيب خود كرد.


1516 - كشف سرزمين اروگوئه در امريكاي لاتين

1691 - چاپ نخستين اسكناس اروپا در سوئد

واژه اسكناس در اصل از زبان لاتين گرفته شده است. شكل اوليه آن، اسيگنو به معناي حواله امضا مي‏باشد. مبدا پيدايش اسكناس را كشور چين مي‏دانند. البته شكل اسكناس در روزگاران قديم با آن‏چه امروز مي‏شناسيم تفاوت اساسي بسياري داشته است. شكل و طرح و اندازه آن بسيار ساده و ابتدايى بوده است. پژوهش‏هاي تاريخي نشان مي‏دهد كه ساير كشورهاي جهان در انتشار اسكناس از چيني‏ها تأسّي نموده و اسكناس را جانشين پول‏هاي مسكوك نموده‏اند. از اين‏رو در پنجم ژانويه 1691 م اولين اسكناس اروپا توسط مردي به نام يوهان پالِمتروك براي بانك استكهلم در سوئد چاپ شده و به معرض انتشار گذاشته شد. تا قبل از اينكه اسكناس در سوئد و سپس در سراسر اروپا چاپ و منتشر شود، مبادلات نقدي به وسيله سكه‏هاي چهارگوش و بزرگ انجام مي‏شد. در حال حاضر پول كاغذي يا اسكناس در عرصه مبادلات بين‏المللي و اقتصاد جهاني و سيستم پولي دنيا نقش اساسي ايفا مي‏كند و به اعتبار مؤسسه انتشار دهنده كه اغلب دولت يا بانك مركزي يك كشور مي‏باشد، گردش مي‏كند و به همين جهت داراي ماهيت اعتباري است

1781 - انگليسي ها شهري را كه خود در آمريكا ساخته بودند به آتش كشيدند

پنجم ژانويه سال 1781 در جريان انقلاب استقلال آمريكا، نيروهاي انگلستان شهر ريچموند را در ويرجينيا كه به انقلاب پيوسته بود به آتش كشيدند. اين شهر قبلا به دست مهاجران انگليسي ساخته شده و انگليسي هاي حاكم بر مهاجر نشين ها آن را از افتخارات خود مي دانستند. انگليسي ها قبلا بندر نورفوك (نورفولك) را هم كه دو قرن پيش از آن به دست خودشان ساخته شده بود به همان سبب به توپ بسته و آتش زده بودند. نورفوك از ريچموند 115 كيلومتر فاصله دارد و امروزه بزرگترين پايگاه دريايي ايالات متحده در آن قرار دارد. شهر ريچموند نيز اينك پايتخت ايالت مشترك المنافع ويرجينيا است.


۱۸۲۲ - كشور هاي آمريكاي مركزي به مكزيك ملحق شدند و امپراتوري لاتين (آمريكاي مركزي اسپانيايي زبان و كاتوليك مذهب) را به وجود آوردند که عمري طولاني نداشت.

۱۹۱۵ - در جريان جنگ جهاني اول در يك نبرد يكروزه در «ساري كاميس» كه ميان نيروهاي روسيه و عثماني روي داد به فاصله چند ساعت ۷۷ هزار سرباز عثماني كشته شدند.

۱۹۱۹ - حزب کارگران آلمان که بعد به حزب نازی تغییر نام داد تشکیل شد.

۱۹۳۳ - احداث پل گلدن گیت در خلیج سانفرانسیسکو آغاز شد.


1290 ش - انتصاب "موسيو مرنارد" به سمت خزانه‏ داري كل ايران

در پي اولتيماتوم دولت روسيه به دولت ايران مبني بر عزل "مورگان شوستر" آمريكايي از سمت خزانه‏ داري كل كشور و اخراج وي از ايران، دولت ايران در حالي كه قواي روس در شهرهاي آذربايجان ايران به قتل و غارت و كشتار مردم مشغول بودند به ناچار در برابر خشونت دولت تزاري تسليم شد و به خدمت مستشاران آمريكايي پايان داد. دولت روس كه هنوز هم به اين موفقيت قانع نبود، به زودي دولت را مجبور ساخت كه مجلس را منحل و اكثر مطبوعات را توقيف نمايد و رييس بلژيكي كل گمرك را كه دست‏نشانده ايشان بود، به جاي شوستر آمريكايي، خزانه‏دار كل ايران كند. سرانجام ناصرالملك كه در اين زمان، نايب‏السلطنه كشور بود "موسيو مرنارد" بلژيكي را به اين سمت برگزيد.


1356 ش - تعطيلي دانشگاه ‏هاي ايران در اعتراض به سفر "كارتر" به ايران

دانشجويان مسلمان در اعتراض به سفر جيمي كارتر رييس جمهور وقت آمريكا به تهران، به مدت سه روز بر سر كلاس‏ها حاضر نشدند و دانشگاه را به تعطيلي كشاندند. دانشجويان انقلابي با دركي درست از اوضاع ايران و جهان و دخالت‏هاي نارواي ابرقدرت‏ها به‏ويژه آمريكا در امور ايران، اين بار با تعطيل كردن دانشگاه ‏ها، صداي اعتراض خود را به گوش جهانيان رساندند.

زادروزها

۱۵۹۲ - زادروز شاه جهان پنجمین امپراتور سلسله گورکانیان هند
۱۸۴۶ - زادروز رودولف کریستف یوکن فیلسوف آلمانی، برنده جایزه ادبیات نوبل ۱۹۰۸


۱۸۷۶ - زادروز کنراد آدناور نخستین صدر اعظم جمهوری فدرال آلمان
۱۹۳۲ - زادروز اومبرتو اکو نشانه‌شناس، فیلسوف ، منتقد ادبی و رمان‌نویس ایتالیایی


۱۹۳۶ - زادروز بهرام صادقی نویسندهٔ ایرانی
۱۹۳۸ - زادروز خوآن کارلوس اول اسپانیا پادشاه سابق اسپانیا
۱۹۴۱ - زادروز هایائو میازاکی کارگردان و تهیه‌کنندهٔ ژاپنی فیلم‌های پویانمایی، طراح، گرافیست و فیلمنامه‌نویس


درگذشت‌ها

۱۵۳۱ - درگذشت بابر موسس سلسله گورکانیان هند و امپراتوری مغولی هند
۱۵۸۹ - درگذشت کاترین مدیچی ملکه فرانسه


۱۷۶۲ - درگذشت الیزابت روسیه امپراتریس روسیه از ۱۷۴۱ تا زمان مرگ
۱۹۳۳ - درگذشت جان کالوین کولیج سی‌امین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا


۱۹۵۱ - آندری پلاتونوف، روزنامه نگار و داستان نگار سوسیالیست، اما منتقد نظام شوروی.
۱۹۷۰ - درگذشت ماکس برن فیزیکدان و ریاضیدان آلمانی، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۵۴
۲۰۱۴ - درگذشت اوزه‌بیو فوتبالیست اهل پرتغال