۱۰ دی - ۳۱ دسامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز 10 دی برابر با 31 دسامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

672 - بازداشت خسروپرويز و آغاز پايان امپراتوري توانمند ايرانيان

31 دسامبر سال 627 ميلادي خسروپرويز (خسرو دوم) شاه وقت ايرانيان از دودمان ساساني كه به خاطر اطفاء حس جاه طلبي خود و رسانيدن مرزهاي ايران به روزگار داريوش بزرگ دست به جنگهاي غير ضروري ازجمله تصرف مصر و محاصره قسطنطنيه و تصرف همه آسياي غربي زده بود و صليبي را كه مسيح به آن مصلوب شده بود به تيسفون آورده بود و ارتش را فرسوده و مردم را زير بار مالياتهاي سنگين قرار داده بود در كاخ تيسفون بازداشت شد و اين اقدام كه به خواست ژنرالهاي ايران و تصويب شيرويه (قباد دوم) پسر او صورت گرفت آغاز پايان امپراتوري توانمند ايرانيان در عهد باستان بشمار مي رود. ايرانيان بعدا در قرون وسطا و جديد چند امپراتوري ديگر تشکيل دادند.

خسروپرويز پس از ناموفق بودن تعرض نهم دسامبر سال 627 نظاميان ايران به سپاه روم بفرماندهي هراكليوس امپراتور روم شرقي در نبرد نينوا روحيه خودرا ازدست داد و برغم اصرار ژنرالهاي ارتش که ناموفق بودن در يک تعرض محدود، شکست کامل نيست دستور عقب نشيني داد و خود، به حالت فرار به دستگرد (120 کيلومتري تيسفون) و سپس به تيسفون بازگشت و براي فراموش كردن غم شكست به شراب و باده گساري پناه برد. وي در اين كار دست به افراط زده بود و خروج شبانه روزي او از حالت طبيعي ژنرالهاي ايران را در برابر دشمن بلاتكليف گذارده بود به گونه اي كه تصميم به بازداشت او و نصب پسرش به پادشاهي گرفتند. خسروپرويز در حال مستي كامل در جلسات نظامي حضور مي يافت و در چنين وضعيتي اتخاد تصميم دشوار بود و نيروهاي هراكليوس به دروازه هاي تيسفون نزديک شده بودند.

بازداشت خسرو پرويز که 37 سال (از سال 591 تا سال 628 ميلادي) بر ايران سلطنت کرد، مسئله را حل نكرد زيرا مقامات سياسي و بزرگان كشور تا او زنده بود حاضر به پذيرش پسرش شيرويه (قباد دوم) به عنوان شاه نبودند.


پس از چند هفته سرگرداني و بحران، (اواخر فوريه) ناگهان در تيسفون اعلام شد كه خسروپرويز در بازداشتگاه كاخ درگذشته است كه بعدا معلوم شد به اشاره افسران گارد، زندانبان او را كشته بود و قتل او در سال ششم هجرت صورت گرفت و کمتر از 8 سال بعد - در نوامبر سال 636 ميلادي، ايران درقادسبه شكست نظامي خورد و طولي نکشيد که تيسفون مسخّر شد و با قتل يزدگرد سوم در مرو در سال 651 ميلادي حکومت ساسانيان پس از 427 سال (از 224 تا 651) پايان يافت. در چهارده سال آخر عمر حکومت ساسانيان، قلمرو آنان محدود به ايران خاوري (افغانستان)، منطقه فرارود، مازندران، گيلان و چند نقطه کوهستاني و دورافتاده ديگر بود.

پس از قتل خسروپرويز، پسر او شيرويه که به نام قباد دوم تاج برسر گذارده بود با هراكليوس آشتي كرد و ضمن قرارداد صلح مورخ سوم آوريل سال 628 ميلادي، ايران از همه متصرفات خسروپرويز از جمله مصر، سوريه و فلسطين صرف نطر كرد و صليب را كه بهانه جنگ بود به روميان پس داد و اين صليب 14 سپتامبر همان سال به فلسطين بازگردانده شد و مسيحيان را شادمان کرد. سلطنت قباد دوم طولي نکشيد و با درگذشت وي پايان يافت و بر بحران سياسي ايران افزود.

حكومت خسرو پرويز از همان آغاز كار با نا آرامي همراه بود؛ بر ضد پدرش كودتا كرده با كمك رومي ها بهرام چوبين بزرگترين و ماهرترين ژنرال ايران پس از «سورنا» را شكست داده و رنجانده بود و ....

در پي قتل خسروپرويز كه از رويدادهاي دگرگون كننده تاريخ جهان است در طول چهار سال و چند ماه ده نفر از اين قرار بر ايران حكومت كردند:

شيرويه كه به قباد دوم تغيير نام داده بود، اردشير سوم، خسرو سوم، جوانشير، پوراندخت، گشتاسب، آذرميدخت، هرمز پنجم، فيروز، خسرو پنجم و آنگاه در سال 632 يزدگرد سوم به سلطنت رسيد كه آخرين شاه دودمان ساساني بود و پس از چند شكست از اعراب در سال 651 در مرو كشته شد. پو راندخت و آذرميدخت دختران خسرو پرويز بودند. پوراندخت 17 ماه سلطنت كرد، ولي دوره سلطنت آذرميدخت بسيار كوتاه بود و هر دو نيز مانند بسياري از اين شاهان چند روزه در جريان مبارزه برسر قدرت و اختلافات خانوادگي (داخل قصري) كشته شدند.

ارتش روم نيز در اين جنگها چنان تضعيف شده بود كه هراكليوس پس از بازگشت به قسطنطنيه پايتخت خود عنوان امپراتوري روم را به پادشاهي بيزانس (بيزانتين شامل يونان، قسمتي از آناتولي، فلسطين، سوريه و نواحي اطراف آن) تبديل كرد و در جنگ سال 636 در يرموك (شام = سوريه) از اعراب مسلمان شكست خورد و سوريه و بعدا فلسطين را از دست داد و به اين صورت سالهاي 736 و 737 را بايد افول هردو امپراتوري و برقراري وضعيت تازه اي در جهان بشمار آورد.

1827 - اختراع کبریت

اولین کبریت شیمیایی در سال ۱۸۲۷ میلادی توسط «جان واکر» اختراع شد. این کبریت‌ها چوب‌های باریکی بودند که سرهای آن‌ها نخست گوگردی شده و سپش در کلرات پتاسیم و رصن و گوگرد اکسیژنه آغشته می‌شد و در آخر در محلول اسید سولفوریک فرو برده می‌شد. در سال ۱۸۳۰ میلادی شارل سوریای فرانسوی کبریت فسفری را اختراع کرد که با فسفر سفید ساخته می‌شد. بعدها این کبریت به کبریتی تبدیل شد که بر اثر مالش با کاغذ شیشه‌ای آتش می‌گرفت. خمیر این کبریت‌ها از کلرات پتاسیم، سولفور آنتیمون و آب صمغ بود. به دلیل خطر استفاده از فسفر سفید کارل رانس و لوندسترم فسفر بی‌شکل، را که مخلوطی از فسفر سفید و قرمز بود را به کار بردند. با این حال آلمانی‌ها افتخار این اختراع را برای کامرر می‌دانند و اتریشی‌ها و مجارها نیز آن را به اتین رومر و پرشل نسبت می‌دهند. نخستین کارخانهٔ کبریت‌سازی جهان توسط کامرر آلمانی در سال ۱۸۳۲ میلادی ساخته شد. نخستین کارخانه کبریت در ایران کبریت توکلی است.


۱۸۶۲ - صدور «اعلامیه آزادی بردگان» در اوج جنگ داخلی آمریکا توسط آبراهام لینکلن.

۱۹۳۷ - تقسيمات كشوري ايران

۳۱ دسامبر سال ۱۹۳۷ (۱۰ دي ماه ۱۳۱۶) ايران داراي تقسيمات كشوري تازه شد و به ده استان، ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش تقسيم گرديد. اين تقسيمات بر پايه عرف قديم بود. در دي ماه سال ۱۳۳۸( ژانويه ۱۹۶۰) اين تقسيمات تغيير كرد و استانهاي ده گانه ۱۷ استان شدند. تعداد شهرها نيز به ۱۴۵ شهر افزايش يافت. ايجاد استانهاي تازه از كوچك كردن استانهاي دهگانه صورت گرفته بود كه نارضايتي به بار آورد. براي مردم فارس و كرمان كوچك شدن اين دو استان پس از قرنها، قابل قبول نبوده است و تقسيمات بعدي هم از همين دست بوده است.


۱۹۱۵ - نيروي دريايي آلمان كشتي مسافربر انگليسي «پِرشيا» را غرق كرد كه در اين رويداد ۳۳۵ نفر كشته شدند. در آن زمان كه نيمي از ايران منطقه نفوذ انگلستان بود، نامگذاري كشتي به نام پرشيا (ايران) امري عادي بود ولي اينك رسانه هاي انگليسي خليج فارس را هم خليج و يا خليج عربي مي نويسند!

۱۹۷۱ - دولت عراق كه اختلافاتش بادولت وقت ايران گسترش يافته بود هزاران ايراني و ايراني زاده را از آن كشور بيرون راند.

۱۳۵۶ ش - جیمی کارتر رئیس جمهوری آمریکا وارد تهران شد.

در فرودگاه شاه و فرح از کارتر و همسرش استقبال نموده خوش آمد گفتند. از میان همراهان کارتر نام اشخاص زیر قابل ذکر است: سایروس ونس وزیر امور خارجه، برژینسکی مشاور امنیت ملی آمریکا و نیز اتوتون


۱۳۵۶ ش - تظاهرات تهران در اعتراض به سفر کارتر به ایران

تظاهر کنندگان پلاکارد هایی به زبان انگلیسی و با مضمون آزادی زندانیان سیاسی و بازگشت امام به وطن با خود حمل می کردند. این عده با دخالت مأموران متفرق و دو نفر دستگیر شدند.

۱۳۵۷ ش - تظاهرات خونين مردم مشهد و ديگر شهرها در اعتراض به رژيم پهلوي

در روز دهم دي ماه ۱۳۵۷، مردم مشهد در حين تظاهرات ضد رژيم، به چند كلانتري، انجمن ايران و آمريكا و نيز به منزل چند مستشار آمريكايي حمله كردند. به دستور فرماندار نظامي مشهد، با تانك به مردم حمله شد و در نتيجه، طبق آماري كه روزنامه‏ها منتشر كردند، دويست نفرشهيد و دو هزار نفرزخمي بر جاي ماند. در همان روز، در كرمانشاه، در زد و خورد مردم و مأموران انتظامي، يكصد نفر كشته و چهار صد تن ديگر زخمي شدند. در شهرهاي ملاير، همدان، لنگرود، اردبيل، رشت، شيراز، گرگان، لار، خرم‏آباد، قم، بروجرد، ورامين، بابل و پل دختر نيز تظاهرات قهرآميز مردم، صدها شهيد و كشته داد. همچنين در تهران مانند روزهاي گذشته، بين مردم و مأموران درگيري روي داد و چندين ساختمان دولتي به آتش كشيده شد.


۱۹۹۹ - استعفاي "بوريس يلتسين" از رياست جمهوري روسيه


زادروزها

۱۴۹۱ - زادروز ژاک کارتیه دریانورد فرانسوی ، کاشف بخش فرانسوی کانادای کنونی
۱۸۶۹ - زادروز آنری ماتیس نقاش فرانسوی


۱۹۰۹ - زادروز باباجان غفورف تاریخدان و خاور شناس نامی اهل تاجیکستان
۱۹۳۰ - زادروز لیلیت تریان مجسمه سازایرانی ،مادر مجسمه سازی ایران
۱۲۹۷ - جروم دیوید سالینجر، نویسنده‌ی اهل ایالات متحده آمریکا


۱۳۰۴ - علی تابش، گوینده‌ی رادیو، کمدین و بازیگر اهل ایران
۱۳۲۹ - ناصر چشم‌آذر، آهنگساز و تنظیم‌کننده‌ی موسیقی اهل ایران


۱۳۳۴ - حمید علیدوستی، بازیکن و مربی فوتبال اهل ایران
۱۹۳۷ - زادروز آنتونی هاپکینز بازیگر بریتانیایی ، برنده جایزه اسکار


۱۹۴۱ - زادروز الکس فرگوسن مربی نامدار فوتبال بریتانیایی
۱۹۴۸ - زادروز دانا سامر خواننده آمریکایی، معروف به ملکه موسیقی دیسکو
۱۹۷۷ - زادروز سای خواننده رپ


درگذشت‌ها

۱۸۷۷ - درگذشت گوستاو کوربه نقاش فرانسوی
۱۹۳۶ - درگذشت میگل د اونامونو مقاله نویس٫ رمان نویس٫ شاعر٬ نمایشنامه نویس و فیلسوف اسپانیایی


۱۹۸۰ - درگذشت مارشال مک‌لوهان فیلسوف کانادایی
۸۹۳ - لوئی دوازدهم فرانسه، پادشاه فرانسه
۹۳۸ - یواخیم دو بله، شاعر اهل فرانسه


۱۳۵۸ - جواد بدیع‌زاده، خواننده و آهنگساز اهل ایران
۱۳۷۳ - رقیه چهره آزاد، هنرپیشه‌ی اهل ایران
۲۰۰۴ - درگذشت جرارد دبرو اقتصاددان و ریاضیدان فرانسوی، برنده جایزه نوبل اقتصاد سال ۱۹۸۳