زندگی ماه رمضانی در شهرهای ایران (۲)

برترین ها: ماه مبارک رمضان، در شهرهای مختلف ایران آداب و رسوم متنوعی داردکه می توان آن را نشان از اهمیت فرهنگ رمضان در میان ایرانیان دانست. هر کدام از شهرها و قوم ها به نوعی و با توجه به خاستگاه اعتقادی و آیینی خود این روزها را گرامی می‌دارند. به همین منظور، برخی از شهرها را انتخاب و رسوم جالب آنها را نوشته ایم. امید که برایتان جالب باشد.

زندگی ماه رمضانی در شهرهای ایران (1)

مازندارن

بسیاری ازمردم مازندران برای برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوی با خدا ۳ روز مانده به ماه مبارک رمضان را روزه می‌گیرند. در مازندران افرادی که حاجتی داشته باشند برای برآورده شدن آن نذر ختم انعام می‌کنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت می‌کنند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند.

پس از خواندن سوره انعام، افراد روزه خود را با غذاهایی که در سینی قرار دارد باز می‌کنند و نان‌های باقی‌مانده را به‌عنوان تبرک در سفره نان قرار می‌دهند تا برکت پیدا کند و در ادامه صاحب مجلس سفره افطار را پهن می‌کند.

کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف می‌رسند و روزه می‌گیرند تا زمانی که از جانب بزرگ‌ترها به‌عنوان روزه‌سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند. معمولا این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران، پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران است.

ترکمن‌ها

ترکمن‌های ایران فرهنگ بسیار غنی و به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار قدیمی، تقریبا برای هر مناسبتی، مراسم خاصی دارند. یکی از این مناسبت‌ها، ماه مبارک رمضان است.

در بسیاری از مناطق ترکمن نشین، رسم است که زنان و دختران ترکمن آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شکل دسته جمعی، مسجد محل خود را نظافت کنند.

برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی از جنس قالیچه و نمد را که به آن نماز لیق می‌گویند، به مسجد محل خود اهدا می‌کنند. رویت هلال ماه رمضان نیز در میان ترکمن‌ها با هیجان خاصی همراه است. آنان عقیده دارند هرکس زودتر از بقیه هلال ماه را ببیند، ثواب بیشتری می‌برد و حتی باعث افزایش بینایی می‌شود به همین دلیل پیر و جوان سعی می‌کنند برای دیدن هلال ماه که علامت حلول ماه مبارک است، به بالای ارتفاعات و پشت‌بام‌ها بروند تا زودتر از دیگران ماه را ببینند.

یکی دیگر از سنت‌های حسنه ترکمن‌ها پیش از آغاز ماه مبارک رمضان برگزاری مراسم آشتی کنان است؛ به این ترتیب که ریش سفیدان هر محله که به آنها یاش اولی می‌گویند بنا به ابتکار خود، افرادی را که با هم کدورت دارند، بدون اطلاع از همدیگر برای صرف چای به خانه دعوت می‌کنند و آنها را با هم آشتی می‌دهند.

اردبیل

مردم استان اردبیل مانند سایر مناطق کشور که به پیشواز‌ ماه مبارک رمضان می‌روند از چند روز مانده به آغاز این ‌ماه پر برکت، مخصوصا سه روز آخر‌ماه شعبان را روزه می‌گیرند. اردبیلی‌ها به این پیشواز قاباقاگئتمک می‌گویند.

بسته‌شدن مغازه‌ها هنگام افطار از دیگر رسومی است که هنوز در اردبیل اجرا می شود. در این‌ماه تمامی مغازه‌ها به غیر از غذاخوری‌ها هنگام افطار بسته می‌شوند.

یکی از رسوم قدیمی در اعیاد، یادکرد امواتی است که اخیرا درگذشته‌اند. در‌ماه مبارک رمضان نیز که به عقیده مردم اردبیل، عید محسوب می‌شود، برای درگذشتگانی که طی یک سال اخیر فوت کرده‌اند، در تکایا، مساجد و یا منازل بستگان آنان مجلس ترحیم برگزار می‌شود.

طبق سنت دیرین مردم این منطقه، هر سال در دومین شب از‌ماه مبارک رمضان، این قبیل مراسم یادبود برگزار شده و مؤمنان با برگزاری مجلس ختم، جای خالی درگذشتگان را در نخستین رمضان بعد از درگذشت آنان، با قرائت قرآن کریم و فاتحه‌خوانی، پر می‌کنند.

مشکین‌شهر

دوخت «کیسه برکت» در آخرین روز‌ ماه مبارک رمضان و معمولا با ختم ۳۰جزء قرآن کریم در مساجد انجام می‌شود. این کار براساس یک باور دینی و مذهبی توسط زنان و دختران مشگین شهری انجام می‌شود.

این کیسه‌ها که بین مردم به برکت توربافی، معروف است، از پارچه نذری تهیه می‌شود و پس از آماده‌شدن، مقداری نمک و وجه نقد در آن قرار داده می‌شود. خانواده‌ها پس‌انداز خود را در طول سال داخل این کیسه قرارداده و در سفرهای زیارتی و کارهای عام‌المنفعه مورد استفاده قرار می‌دهند.

ارومیه

زنان بیشتر از روزهای معمول به نظافت خانه و حیاط منزل می‌پردازند تا به عقیده آنان با این خانه تکانی، برکت را نیز در این‌ماه به خانه خود مهمان کنند ومردان خواربار و ملزومات مورد نیاز این‌ماه را خریداری می‌کنند.

«قاباخلاما» یکی از مهم‌ترین سنت‌های مردم ارومیه پیش از آغاز‌ ماه مبارک رمضان است که سه روز پیش از فرارسیدن رمضان به پیشواز این‌ماه می‌روند و روزه می‌گیرند.

نگاه کردن به ‌آیینه و فرستادن صلوات بعد از رویت هلال‌ماه هنوز هم به‌عنوان یک رسم بین سالخوردگان مرسوم است.

به اعتقاد آنان باید در‌ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی‌ها صیقل یابد و نگاه کردن به آیینه این هدف را برای آنان دست یافتنی می‌کند.

از متداول‌ترین رسوم این شهر در‌ماه رمضان اباش یا سحری است که مردم روستاها هنوز هم مثل سالیان قبل یک ساعت قبل از اذان صبح در خانه همسایه‌ها را می‌زنند و آنها را برای خوردن سحری بیدار می‌کنند.

در برخی روستاها نیز موذنین روستایی، با صدای نافذ و گیرایی وقت سحر را بر پشت بام‌های منازل یا مساجد روستایی با دعایی که در محل به آن مناجات می‌گویند، اعلام می‌کنند.

رسم کیسه‌دوزی در روز ۲۷‌ماه رمضان هنوز هم در بسیاری از مناطق این منطقه پابرجاست که در قالب آن زنان کیسه‌ای می‌دوزند که به کیسه لعن ابن‌ملجم یا کیسه مراد ‌معروف است و با هر سوزنی که به این کیسه می‌زنند، یک‌بار به ابن‌ملجم لعنت می‌فرستند.

کرمان

مردم کرمان همزمان با ‌ماه مبارک رمضان با برپایی آیین‌هایی از جمله ‌الله‌رمضونی، کلید‌زنی و مراسم ۲۷‌ماه رمضان برگ دیگری از فرهنگ و رسوم غنی کرمان زمین در‌ماه مهمانی خدا را رقم می‌زنند.

از جمله مراسم‌ مردم کرمان در‌ماه رمضان، ‌الله رمضونی است. عده‌ای از جوانان هر محله در این رسم گرد هم می‌آیند و شب‌های ‌ماه رمضان بر در خانه‌ها می‌زنند و با اذن صاحبخانه قطعه شعری را به این مضمون می‌خوانند:

الله‌الله رمضون / شیخ شیده‌الله باس خزون/ رمضون اومده خوش نومش کنید/ گو و گوساله بقربونش کنید

از سنت‌های دیگر مردم کرمان که همچنان انجام می‌شود کلیدزنی است. در این رسم، خانمی در طول شب با پوشاندن خود با چادر به‌طوری که دیده نشود سینی‌ای را که در آن آینه، سرمه‌دان، نبات یا شیرینی و قرآن کریم قرار گرفته است به‌دست می‌گیرد و به در خانه‌های اهالی محله می‌رود.

گفته می‌شود، در کلیدزنی اجرا‌کننده باید از قبل نیت کرده باشد که هدایا را صرف امری خیر کند. کلیدزنی بیشتر در شب‌های قدر و از نیمه دوم‌ماه رمضان شروع می‌شود. البته گاهی دیده شده که در نیمه اول نیز کلیدزنی انجام می‌گیرد ولی آنچه بیشتر رایج است نیمه دوم و شب‌های قدر است.

از دیگر مراسم‌ماه رمضان در کرمان، رسم بیست‌ و هفتم‌ ماه رمضان است. در روز ۲۷رمضان بین نماز ظهر و عصر، بیشتر خانم‌ها کیسه‌ای از پارچه سفید می‌دوزند و در داخل آن پول می‌گذارند و در آن‌ را می‌دوزند و برای برکت روزی و پولشان، آن را داخل خانه نگهداری می‌کنند.

در کرمان اگر کسی قرار است پارچه‌ای برای خیاطی آماده کند در همین روز ۲۷ماه رمضان آن را در مسجد برش می‌زنند (البته دخترهای دم بخت این کار را انجام می‌دهند) و سنت آن بدین گونه است که چادر را برش می‌زنند و هفت نفر خانم که نامشان فاطمه است باید این چادر را برای آن دختر کوک بزنند تا بختش گشایش یابد و اعتقاد دارند که با این کار مرد زندگی آنان پیدا می‌شود.