همه عوارض عجیب عطرها، اسپری ها و مام ها

انسان ها ذاتا به بوی خوش علاقه دارند و از استشمام مواد خوشبو مانند گل ها لذت می برند، چه برسد به بعضی عطرها و ادکلن ها و اسپری ها که بوی خوش شان هوش از سر آدمی می برد. اما مشکل اساسی جایی خودش را نشان می دهد که بعضی از مردم به جای اینکه به سازگاری مواد موجود در این فرآورده ها با پوست بدنشان توجه کنند، خوشبوکننده هایی می خرند که هم بیشترین ماندگاری را دارند و هم بهترین مارک موجود در بازار هستند. غافل از اینکه حتی گاهی مصرف بهترین مارک هم دقیقا به خاطر وجود مواد شیمیایی مختلف می تواند مشکلات جدی را برایشان به دنبال داشته باشد و تبدیل به عوارض پوستی شود. آن موقع است که پای متخصصان پوست به ماجراباز می شود.

پس اگر پایه استفاده از خوشبوکننده هایی مانند عطرها، مام ها و اسپری ها هستید و تا به حال آنها را تنها به عنوان خوشبوکننده می شناختید و نمی دانستید که ممکن است عوارضی درپی داشته باشند، پیشنهاد می کنیم گفت و گوی ما را با دکتر همایون مژدهی آذر، متخصص پوست، مو، لیزر و عضو انجمن متخصصان پوست اروپا بخوانید تا بدانید این خوشبوکننده های فریبنده و جذاب خیلی هم خالی از خطر نیستند.

استفاده از مواد معطر به دوران قبل از مسیح برمی گردد. آن روزگار که خبری از اسپری، عطر و ادکلن نبود. مردم به مصرف مشک ختن که از ناف آهو گرفته می شد، صندل (گیاهی خوشبو)، عصاره گل های مختلف، عصاره لیمو، پرتقال و کندر راضی بودند و حداقل نفعشان این بود که به پوست آسیبی نمی رساندند. اما این تصور برایتان به وجود نیاید که استفاده از این خوشبوکننده ها در آن زمان مانند الان تنها جنبه تزئینی داشت و صرفا به خاطر بوی خوش شان از آنها استفاده می کردند. در قرن های ۱۴ و ۱۵ میلادی رعایت بهداشت و نظافت شخصی مانند امروز نبود. اوضاع بهداشتی و نظافتی مردم به شکلی بود که حتی صابون و آب شرب کافی هم در اختیار نداشتند تا خودشان را بشویند. در چنین شرایطی پای استفاده از عطر و خوشبوکننده ها به محافل طبقات اشرافی و پولدار باز شد و برای اینکه بوی بد بدنشان را از بقیه پنهان کنند، مشتری پر و پا قرص استفاده از این مواد شدند. دقیقا از همین زمان بود که ساخت عطر و ادکلن های معروف در فرانسه باب شد. البته در دین اسلام هم توصیه هایی برای استفاده از لباس تمیز و عطر شده است.

خوب و بد

دکتر همایون مژدهی آذر فرآورده های آرایشی و بهداشتی را به دو گروه تقسیم می کند و می گوید: «یک گروه از این مواد، عطرها، ادکلن ها و دئودورانت ها هستند که برای خوشبوکردن بدن مورد استفاده قرار می گیرند. گروه دوم فرآورده هایی هستند که برای ایجاد یک تاثیر خاص مانند کاهش تعریق و یا رفع یک مشکل استفاده می شوند. این فرآورده ها از دو بخشکلی ماده موثر و مواد نگهدارنده تشکیل شده اند.» نگهدارنده ها موادی هستند که برای جلوگیری از فساد، تغییر رنگ و بدرنگ شدن ماده موثر در خوشبوکننده مورد استفاده قرار می گیرند. او در ادامه می گوید: «مواد نگهدارنده انواع مختلفی دارند، اما برای اینکه کمترین عارضه را ایجاد کنند باید تا حد ممکن خنثی باشند و تغییری در ماده اصلی به کار رفته در آن ایجاد نشود تا خاصیت سرطان زایی و حساسیت زایی پیدا نکنند. غیر ازا ین دو جزء می توان به مواد دیگر رنگی اشاره کرد که در این فرآورده ها وجود داشته و صرفا برای زیبایی به کار می روند.»

کاربرد خوشبوکننده ها

هر فرآورده ای بسته به نوع موادی که در آن به کار رفته است، وظیفه اش را انجام می دهد؛ برای مثال کارکرد عطر و دئودورانت، خوشبوکردن بدن است. اسپری ضدعرق، میزان تعریق را کاهش داده و کرم مرطوب کننده نیز سطح پوست را مرطوب نگه می دارد. دکتر مژدهی آذر توضیح می دهد: «ممکن است در همین کرم های مرطوب کننده مواد خوشبوکننده نیز به کار رفته باشند اما در هر حال وظیفه اش مرطوب کردن پوست است. البته شرکت ها برای اینکه از رقیب هایشان در تولید محصولات مختلف جا نمانند، به خاطر تنوع در ساخت محصول و جذب مشتری، مواد دیگری با خاصیت های متفاوت به تولیدات شان اضافه می کنند؛ به طور مثال، اگر ماده معطر یا ضدعفونی کننده به اسپری ضدعرق اضافه شود، خیلی خوب است اما باید منتظر وقوع واکنش های بیشتر پوستی بود.»

عوارض پوستی

هر فرآورده آرایشی و بهداشتی هر قدر گران قیمت و با کیفیت هم باشد، ممکن است مصرف آن در بعضی شرایط باعث ایجاد واکنش پوستی در افراد شود. دکتر مژدهی آذر در ادامه می گوید: «استفاده از این مواد در ابتدای امر ممکن است عارضه ای برای مصرف کننده ایجاد نکند اما بعد از مدتی ممکن است پوست فرد در اثر تماس با این مواد مقاومت نشان دهد تا جایی که ممکن است این مواد به محض تماس مستقیم با آفتاب، تاثیر منفی شان را بروز دهند. درصورتی که واکنش هایی مانند تاول زدن، خارش، قرمزی پوست، پوسته پوسته شدن، ترشح، باقی گذاشتن لک، حساس کردن فرد به نور آفتاب رخ بدهد، فرد باید مصرف آن مواد را قطع کند. هرچند به وجود آمدن این عوارض باعث نمی شود تا مصرف آنها قدغن اعلام شود زیرا اگر فرآورده به شکل استاندارد تولید شده باشد احتمال وقوع این عوارض بسیار نادر است. البته برای وقوع این نوع عارضه ها حدی نیز تعیین شده است. پژوهش های اخیر نشان داده اند که این عوارض از هر ۱۰۰ نفر ممنک است در یک نفر دیده شوند. در قسمت نگهدارنده مواد خوشبوکننده نیز رنگ و مواد دیگری وجود دارند که باعث واکنش های حساسیتی در فرد می شوند.» استفاده از بعضی از فرآورده های خوشبوکننده در میان خانم های باردار، شیرده و اطفال ممنوع است و بهتر است که در استفاده از فرآورده های معطر در کودکان محتاط تر عمل شود. البته تولیدکنندگان این مسائل را درنظر گرفته و روی محصولاتی مانند شامپو، پودر و صابون که برای بچه ها تولید می شوند، این نکته را درج می کنند که محصول تولیدی مخصوص بچه هاست. این نوع محصولات یا فاقد عطر هستند یا کم عطرند.»


فرمولاسیون فرآورده های خوشبوکننده

پای سلامت جسمی مردم که وسط باشد محققان حداکثر تلاش شان را می کنند تا عارضه ای متوجه مردم نشود. به گفته دکتر مژدهی آذر شرکت های تولیدکننده فرآورده های خوشبوکننده موظف هستند مواد تشکیل دهنده را به صورت نزولی و درصد تشکیل دهنده را (از بیشترین ماده تا کمترین آن) روی تولیدات شان درج کنند تا اگر کسی نسبت به یکی از مواد موجود در آنها حساسیت دارد از مصرفش خودداری کند. اما به اعتقاد این متخصص پوست و عضو انجمن متخصصان پوست اروپا: «ظاهرا این قانون در ایران وجود ندارد و یا به درستی رعایت نمی شود و ممنک است روی فرآورده ای نام و درصد مواد تشکیل دهنده درج نشده باشد. اگر این اطلاعات به آگاهی مردم برسد و آنها این مواد را بشناسند با خیال راحت تری درباره خرید خوشبوکننده ها و کلا فرآورده های بهداشتی تصمیم می گیرند و صرفا از روی ظاهر زیبا و بوی خوش این فرآورده ها آنها را انتخاب نمی کنند.

لک های ناشی از عطرها

حتما شنیده و خوانده اید که بعضی از مواد مانند عطرها را باید دور از نور آفتاب و در جای خشک و خنک نگهداری کرد. شرکت هایی که فرآورده های عطری تولید می کنند به خوبی می دانند اگر خریدار از شیشه عطرش به خوبی نگهداری نکند هم هزینه ای که برای خرید آن پرداخت کرده است به هدر می رود و هم پوستش دچار مشکل اساسی می شود. اگر روزی دیدید رنگ عطرتان تغییر کرده است خیلی هم تعجب نکنید زیرا احتمالا به توصیه روی جعبه اش توجه نکرده اید. دکتر مژدی آذر معتقد است: «در بسیاری از فرآورده های عطری، ماده ای به نام برگاموت وجود دارد که یکی از عوامل موثر در ایجاد واکنش ها و ایجاد لک است و بهتر است هرگز عطر را به نواحی مانند صورت، گردن و ریش نزنیم. اما برای تشخیص نوع حساسیت و اینکه به کدام یک از مواد تشکیل دهنده حساسیت دارد، بهتر است مقداری از آن به پوست صاف پشت گوش و قسمت پشت آرنج مالیده شود. بهتر است مواد بهداشتی و به طور کل آنهایی که ماده معطر دارند مانند کرم های دور چشم، روزی دو تا سه بار. در مدت ۱۰ تا ۱۵ روز مصرف شوند. اگر مشکلی ایجاد نشد می تواند در مناطق دیگری از بدنش نیز استفاده کند. البته ما به افراد توصیه نمی کنیم که از این مواد استفاده کنند، اما به هر حال سلیقه ای است و هرکس بنا بر سلیقه و اطلاع از ریسک مواد یادشده، نسبت به استفاده از فرآورده های عطری اقدام می کند.»

لک های ناشی از استفاده از مام ها

استفاده از بعضی خوشبوکننده ها گاهی فقط به ایجاد حساسیت و التهاب ختم نمی شود و کار را به جاهای باریک تر مانند ایجاد زخم می کشاند؛ برای طور مثال، در بعضی موارد اگر از خوشبوکننده در ناحیه ای استفاده کنیم که در معرض نور خورشید است، بدون شک باعث ایجاد لک می شود.

بعضی از افراد، به خصوص خانم ها ادعا می کنند که زیر بغلشان بعد از استفاده از مام لک پیدا شده است، دکتر مژدهی آذر توضیح می دهد: «گاهی اوقات استفاده از مام ها ممکن است منطقه زیر بغل را پررنگ کرده و حتی واکنش هایی رخ دهد که فرد را وادار به مراجعه به متخصص کند. با این حال اگر فرد به موقع مصرف مام را قطع کند می توان به درمان لک ناشی از مصرف مام امید داشت اما بعضی مواقع نیز ممکن است لک به شکل دائمی زیر بغل بماند. در این مواقع پزشکان وارد عمل شده و درمان را شروع می کنند. در مورد لک هایی که زمان زیادی از ایجاد آنها گذشته کار خاصی نمی توان انجام داد؛ البته می توان لک ها را کمرنگ کرد اما به طور کامل برطرف نمی شوند.»

واکنش پوست به خوشبوکننده ها

هر سه نوع پوست خشک، نرمال و چرب به قدری ویژگی های متفاوت ساختاری دارند که به ذهن آدم خطور نمی کند. ممکن است حتی مصرف یک اسپری ساده باعث ایجاد حساسیت پوستی شود. اما موضوع خیلی پیچیده تر از اینهاست. این متخصص پوست و مو توضیح می دهد: «واکنش های حساسیتی نسبت به این نوع فرآورده ها، ناشی از تفاوت های ذاتی آنان است. یعنی ممکن است پوست فردی به استفاده از فرآورده ای واکنشی نشان ندهد و اصطلاحا آن را تحمل کند اما در مقابل افرادی هم هستند که نمی توانند تحمل کنند و پوستشان واکنش نشان می دهد. به طور ساده این فرآورده ها ممکن است روی پوست چرب یک نوع تاثیر و روی پوست خشک تاثیر دیگری بگذارند. هرکدام از مواد مجود در ترکیبات می تواند اثرات خوب و یا بدی را روی پوست داشته باشند. البته تا جایی که امکانداشته باشد سعی کنید از فرآورده هایی استفاده کنید که دارای اثرات مضر و سوء نباشند.»


فاز آزمایشگاهی خوشبوکننده ها

هر ماده ای برای اینکه وارد چرخه مصرف شود و به دست مصرف کننده برسد، طبیعیا ست که باید فازهای مختلف آزمایشگاهی را پشت سر بگذارد. دکتر مژدهی آذر می گوید: «در ماده موثر اسپری ها، عطرها و ادکلن ها ماده معطری وجود دارد که منشا آن یا گیاهی (عنصر گل ها) یا ماده شیمیایی صنعتی است. برگ و پوست بعضی درختان خوشبو نیز در فرایند ساخت این نوع خوشبوکننده ها مورد استفاده قرار می گیرند. اما تا زمانی که این مواد در بسته های مناسب به دست مصرف کننده برسند، باید تایید شوند تا از آنها در عطرها و ادکلن ها استفاده شود. اینها موادی هستند که برچسب دارند و از مجراهای مختلفی واردک شور می شوند اما مصرف فرآورده هایی که از کانال های قانونی وارد کشور نمی شوند و برچسب استاندارد ندارند ممکن است مصرف کنندگان را دچار عارضه کنند. البته ورود فرآورده های خوشبوکننده با تاییدیه استاندارد به این معنی نیست که دارای هیچ عارضه ای نیستند.»

آزمایش برای تشخیص حساسیت پوست

متخصصان پوست با استفاده از روش های تشخیصی موجود پی می برند که مصرف کننده به کدام یک از اجزای تشکیل دهنده ماده خوشبوکننده حساسیت دارد.
اما بخشی از این آزمایش ها بسیار هزینه بر است. در بعضی تولیدات مانند فرآورده های ضدعرق یا کاهش دهنده چربی پوست نیز به خاطر وجود مواد تشکیل دهنده و نگهدارنده ممکن است همان واکنش هایی که قبلا توضیح دادیم، در مصرف کنندگان این محصولات نیز دیده شوند.

بیماری هایپرهیدروز و خوشبوکننده ها

کسانی که ترشح غدد عرقی شان طبیعی است مشکلی ندارند و به راحتی می توانند از خوشبوکننده با رعایت نکات ایمنی استفاده کنند. اما در این میان افرادی هستند که شرشر عرق می کنند و به خاطر اینکه کسی متوجه بوی بد عرق شان نشود، از انواع و اقسام خوشبوکننده ها استفاده می کنند تا بوی بد را مهار کنند. اما این راه حل برخورد با این مشکل نیست و حتی وقتی از خوشبوکننده ها روی بدنشان استفاده می کنند از ترکیب عرق و خوشبوکننده ها بروی غیرقابل تحملی متصاعد می شود. البته کسانی که این مشکل را دارند نگران نباشند، دکتر مژدهی آذر درمورد راه حل آن توضیح می دهد: «اگر بیماری هایپرهیدروز زندگی فرد را با مشکل مواجه کند می تواند به پزشک مراجعه کند. ما با استفاده از داروهای مناسب و راهکارهای در دسترس، میزان تعریق فرد را کنترل می کنیم.»

منبع: مجله تندرستی