تمام زخم‌های تاریخی که روسیه به تن ایران زد

برترین‌ها: روابط ایران و روسیه در طول تاریخ فراز و فرود‌های بسیاری را تجربه کرده است. در اینجا نگاهی تاریخی انداخته‌ایم به این روابط.

جنگ جهانی اول در اوت ۱۹۱۴ م/ مرداد ۱۲۹۳ خورشیدی شروع و در نوامبر ۱۹۱۸ م/، آذر ۱۲۹۷ خورشیدی به پایان رسید. دولت ایران در این جنگ اعلام بی طرفی کرد. هرچند این بی‌طرفی دوام چندانی نداشت. روسیه و بریتانیایی که شش سال قبل از جنگ، ایران را بین خودشان تقسیم کرده بودند، در فاصله کوتاهی بعد از اعلام بی‌طرفی، ایران را به شکل رسمی اشغال کردند. هر چند پیش از اشغال و حرکت نیرو‌های نظامی روسیه تزاری به سوی تهران، نظامیان این کشور، عملا کنترل بخش‌های بسیاری در شمال کشور را در اختیار داشتند.

تصویر بالا چاپ‌شده در هفته‌نامه فرانسوی لو پتی ژورنال به تاریخ ۲۳ آوریل ۱۹۱۶ است، درباره‌ی اشغال اصفهان توسط ارتش روسیه در دوران جنگ جهانی اول.

پس از آغاز جنگ جهانی دوم در ۹ شهریور ۱۳۱۸ (۱ سپتامبر ۱۹۳۹)، ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرد اما پس از آغاز تهاجم آلمان به شوروی به دلیل گستردگی مرز ایران با اتحاد جماهیر شوروی، این بی‌طرفی ناپایدار بود. به دنبال اتحاد بریتانیا و شوروی و نیاز شوروی به کمک‌های ایالات متحده و بریتانیا در جبهه‌های نبرد، متفقین تصمیم گرفتند از ایران به عنوان کریدوری برای تامين نیروهای خود استفاده کنند و به این ترتیب، نیروهای متفقین در ۲۵ اوت ۱۹۴۱ به ایران حمله کرده و این کشور را به اشغال خود درآوردند.

اعلامیه‌هایی که هواپیماهای ارتش سرخ شوروی در شهریور ۱۳۲۰ بر تهران، رشت، انزلی و تبریز فرو ریختند تا اشغال ایران را توجیه کنند.

تانک و سربازان شوروی در خیابان‌های تبریز، به دنبال تجاوز و اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ - میانه جنگ جهانی دوم

در تیر ۱۳۲۴ شوروی با فرمان شخص استالین کوشید این‌بار به جای جنگ مستقیم و تحمیل عهدنامه‌هایی مانند گلستان و ترکمانچای، طی یک برنامه بلندمدت، دقیق و با جزئیات، با راه‌اندازی گرو‌ه‌های قوم‌گرا در درون ایران، آذربایجان و بخش‌های دیگری را از ایران جدا و تحت حاکمیت خود درآورد. استالین در فرمان خود حتی نام یکی از این گروه‌ها (فرقه دموکرات آذربایجان) را تعیین کرد و جزئیات حمایت نظامی، تسلیحاتی و لُجستیک از آن‌ها را شرح داده بود. اما با درایت و سیاست احمد قوام، حمایت کامل حکومت و مخالفت غرب، استالین به هدف خود نرسید.

در سال ۱۹۴۴ و زمانی که یک هیات از شوروی برای مذاکره درباره امتیاز نفت شمال به تهران آمد، با یک بهانه بزرگ از سوی سیاستمداران ایران روبه‌رو شد. آنها می‌گفتند بنا به مصوبه مجلس شورای ملی، اهدای هرگونه امتیاز نفتی به کشورهای خارجی تا پایان جنگ و اشغال ایران، منع شده است.یکسال بعد، وقتی جنگ تمام شد، بر اساس توافق تهران، هم شوروی و هم بریتانیا باید ایران را ترک می‌کردند. گویی آنها که در شوروی، ایده توسعه مرزهای این کشور را در سر داشتند، فرصت چندانی نداشتند. شاید به همین دلیل بود که سیاستهای شوروی در ایران بعد از جنگ، به سرعت تغییر کرد.

البته تلاش‌های شوروی برای پیاده کردن نقشه خودمختاری آذربایجان به گسترش این صنایع ختم نشد و خیلی زود ابعاد عملیاتی پیدا کرد. بر اساس اسناد به جای مانده از شوروی، یکی از مهمترین اسناد حزب کمونیست شوروی در روز ششم ژوئیه ۱۹۴۵ میلادی، پانزدهم تیر سال ۱۳۲۴ خورشیدی برای ایجاد جریان‌های تجزیه‌طلبانه در ایران با امضا و هدایت مستقیم استالین در کمیته مرکزی این حزب تصویب شد.

در سند شش ژوئیه آشکارا گفته می‌شد که برای توسعه حرکت تجزیه‌طلبانه در آذربایجان جنوبی، حزبی ملی تشکیل شود و به باقروف، تیمور قلی اوف و میرزا ابراهیموف وزیر فرهنگ آذربایجان شوروی سپرده شده بود که اقدامات لازم در این زمینه را انجام دهند.

یکی از شماره‌های روزنامه آذربایجان در زیر می ببینید، ارگان فرقه دموکرات با تصویری از استالین که در آن به ترکی نوشته‌است: نطق بزرگ، رهبر بزرگ، کشوری بزرگ

با موافقت‌نامه مشهور به قرارداد قوام-سادچیکف که بین قوام (نخست وزیرِ وقت ایران) و سادیچکوف (سفیر شوروی) در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۵ بسته شد، تخلیه نیروهای نظامی شوروی از ایران آغاز شد. قوام همزمان گفت‌وگوهایی را با فرقه دموکرات نیز شروع کرد، ولی به نتیجه نرسید و در نتیجه در ۱۳ آبان ۱۳۲۵ ارتش ایران برای مقابله با فرقه‌ و نظامیان آن راهی آذربایجان شد تا رود ارس همچنان مرز شمال‌غربی ما باشد.

واکنش ایرانیان به بمباران مناطق مسکونی شهرهای ایران با سلاح‌های فروخته شده توسط شوروی/روسیه به ارتش عراق در جنگ هشت‌ساله