پرداخت موبایلی؛ انقلابی قریب‌الوقوع در نظام پرداختی ایران

روزنامه هفت صبح - علی هادی زاده: شاید فکر کنید ما اکنون از آسان ترین و امن ترین روش پرداخت یعنی پرداخت از طریق POS بهره می بریم و دیگر روشی راحت تر وجود ندارد. ولی در حقیقت هنوز با برترین روش پرداخت در دنیا فاصله داریم. روشی که به کیف پول موبایلی با پرداخت موبایلی معروف بوده و اکنون با موافقت بانک مرکزی و برطرف شدن بحث های امنیتی، از همیشه به ما نزدیک تر است.

حذف دردسرهای استفاده از کارت های بانکی در یک بستر امن و جایگزینی موبایل با بسیاری از ابزارهای مورد استفاده امروزی، پرداخت موبایلی را به یکی از ضرورت ها تبدیل کرده است؛ به نظر می رسد این امر نیز در حال تحقق است تا شعار دولت همراه بیش از پیش عملی شود. برای این که بدانید این فناوری دقیقا چگونه عمل می کند، هزینه های آن چگونه است و اکنون با توجه به سیاست های بانک مرکزی و دولت در چه وضعیتی به سر می برد، نگاهی به همه اطلاعات و حاشیه های این روش پرداخت انداخته ایم.

پرداخت موبایلی چیست؟

پرداخت موبایلی در حقیقت اصطلاحی است که برای کیف پول موبایلی و تراکنش برون خط موبایلی استفاده می شود. فکر نکنید با این اصطلاحات با قضیه پیچیده ای رو به رو هستید. کل داستان این است که پرداخت پول از طریق گوشی شما انجام می شود. ولی این مسئله را با پرداخت الکترونیک اشتباه نگیرید. در پرداخت الکترونیک شما با شماره گیری ستاره فلان مربع یا از طریق اینترنت، پولی را پرداخت می کنید. ولی در پرداخت موبایلی نیازی به این کارها نیست. در این روش شما می توانید با نصب نرم افزارهای خاص گوشی خود را تبدیل به یک کیف پول موبایلی کنید. از این طریق فقط کافی است مثل کارت مترو گوشی را به یک جایگاه خاص نزدیک کنید تا پرداخت انجام شود.

کیف پول موبایلی چیست؟

نرم افزارهای خاصی وجود دارند که می توانید از طریق آنها اطلاعات کارت اعتباری خود را در گوشی ذخیره کنید. این اطلاعات می تواند مشخصات یک کارت یا چند کارت اعتباری باشد. از این طریق دیگر شما نیازی به کارت اعتباری فیزیکی ندارید. اطلاعات کارت همیشه به همراه شما و در گوشی ذخیره است. به همین خاطر به گوشی لقب کیف پول موبایلی اطلاق می شود.

فناوری کیف پول موبایلی چیست؟

شاید فکر کنید این تراکنش ها از طریق بلوتوث و یا شبکه وای فای انجام می شود. ولی در حقیقت پای یک فناوری دیگر در میان است. فناوری قدیمی به اسم NFC که سال ها در زندگی روزمره ما وجود داشته و اکنون توانسته خودی نشان دهد. عنوان NFC مخفف «ارتباطات با فاصله نزدیک» است. همان طور که از اسمش پیداست این ارتباط وقتی برقرار می شود که دو وسیله (در اینجا موبایل و دستگاه پرداخت) خیلی به هم نزدیک شوند. این فناوری در حقیقت بر پایه امواج رادیویی ساخته شده است و اطلاعات را از این طریق منتقل می کند.

چند نوع پرداخت موبایلی داریم؟

شاید فکر کنید که پرداخت موبایلی فقط محدود به خرید فروشگاهی می شود. ولی در حقیقت پرداخت موبایلی تنوع بسیار زیادی دارد و می توانید در فرم های مختلف از آن استفاده کنید. اولین نوع پرداخت موبایلی همان تراکنش های روزمره ما است. می توانید یک دستگاه پرداخت موبایلی برای خانه بخرید و تمام کارهای مالی خود را از این طریق انجام دهید. از کارت به کارت کردن گرفته تا پرداخت قبوض و غیره. نوع دوم همان داستان فروشگاه ها است. شما در مکان های مختلف مثل فروشگاه، فرودگاه، دفتر خدماتی و غیره مثل همین کارت کشیدن خودمان می توانید فقط گوشی خود را به پوز مخصوص نزدیک کرده و حساب خود را صاف کنید.

در نوع سوم شما با یک شرکت و یا سازمان خاص طرف هستید. مثلا فرض کنید رستوران محبوبتان. شما می توانید با دریافت پرداخت موبایلی مخصوص آن فروشگاه بی خیال صف شده و به سراغ جایگاه مخصوص بروید. می توانید روی نرم افزار غذای خاص خود را انتخاب کنید، موبایل را به دستگاه نزدیک کنید و منتظر دریافت غذا شوید. بدون این که بخواهید در صف بایستید و سفارش بدهید. در نوع چهارم شما میتوانید پول را از طریق قبض موبایل و با تاخیر پرداخت کنید. این کار معمولا برای خیریه ها استفاده می شود که اصراری برای گرفتن پول در لحظه ندارند.

امنیت آن چقدر است؟

گفتیم اطلاعات موبایلی در گوشی شما ذخیره می شوند، به همین خاطر ممکن است فکر کنید کسی به این اطلاعات دسترسی پیدا می کند و کار شما تمام است. در حقیقت روند ثبت اطلاعات کمی پیچیده تر از آن چیزی است که فکر می کنید. هر نرم افزاری که نصب کنید روش خاص خود برای ثبت این اطلاعات را دارد. مثلا یکی از معروف ترین این نرم افزارها یعنی «پرداخت اپل» را در نظر بگیرید. شما یک عکس از کارت اعتباری خود می گیرید. نرم افزار این عکس را به بانک مربوطه می فرستد. بانک مربوطه اطلاعات کارت شما را با کدنویسی های خاصی تغییر داده و به صورت یک کد رمزگذاری شده به اپلیکیشن «پرداخت اپل» بر می گرداند. از آن به بعد این نرم افزار آن کدگذاری ها را به عنوان اطلاعات کارت شما شناخته و پرداخت را انجام می دهد. در حقیقت چیزی برای سرقت از گوشی شما دیگر وجود ندارد.

چگونه می توانیم در فروشگاه خود این امکان را فعال کنیم؟

شما می توانید به راحتی و با خرید یک دستگاه پوز که از کارت های غیرتماسی و یا همان کیف پول موبایلی پشتیبانی می کند از مشتریان پول دریافت کنید. این دستگاه ها اکنون در ایران نیز موجود هستند و می توانند علاوه بر پشتیبانی از این نوع پرداخت، از روش های قبلی پرداخت مثل کارت کشیدن نیز پشتیبانی کنند. قیمت این دستگاه ها چیزی حدود 300 تا 400 هزار تومان است و نحوه نصب و راه اندازی آنها نیز بسیار راحت است.

چرا باید از این نوع پرداخت موبایلی استفاده کنیم؟

اکنون نیز ما بسیاری از پرداخت های خود را از طریق موبایل انجام می دهیم، ولی چه لزومی دارد که به سراغ کیف پول موبایلی برویم؟ اولین مزیت این روش سرعت فوق العاده آن است. در حقیقت این سریع ترین روش پرداخت پول موجود است و تقریبا حدود چند ثانیه طول می کشد. اگر این روش همه گیر شود دیگر خبری از صف های شلوغ فروشگاه و عابربانکی نخواهدبود و همه چیز تنها با نزدیک کردن موبایل سریع انجام می شود.

از طرفی اگر توجه کنید مردم هر روز پول کمتری با خود حمل کرده و بیشتر به فناوری های مبتنی بر موبایل علاقه نشان می دهند. این فناوری این دو مسئله را بیشتر از قبل به هم نزدیک کرده. فرض کنید برای پرداخت پول کسی دیگر نیاز نبوده به عابر بانک بروید و یا کلی شماره کارت وارد کنید. فقط کافی است از طریق پوز اقدام کرده و یا به راحتی گوشی خود را به گوشی دوستتان نزدیک کنید تا پول جا به جا شود.

همچنین این روش پرداخت بسیار امن تر از روش های دیگر است. زیرا اولا شماره کارت شما به طرق مختلف کدگذاری می شود و مثل اطلاعات روی کارت شما قابل خواندن و کپی کردن نیست. از طرفی شما فناوری های امنیتی گوشی خود را نیز به کارت اعتباری اضافه کرده اید. مثلا امنیتی در حد حسگر اثر انگشت برای پرداخت و یا حسگر عنبیه چشم و حالت صورت که به تازگی روی موبایل ها آمده است. دیگر چه امنیتی از این دو تا بالاتر می خواهید؟

اوضاع این روش پرداخت در ایران چگونه است؟

از همان ابتدا به دلیل مسائل امنیتی مقاومت هایی از طرف بانک مرکزی و رگولاتوری درباره این روش های پرداخت وجود داشت. اما اواخر پاییز سال گذشته ناصر حکیمی- مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی- از آماده سازی زیرساخت مورد نیاز برای بانکداری بر بسترت تلفن همراه خبر دارد و گفت در این شیوه که با شبیه سازی کارت های بانکی انجام می شود، سیمکارت های مشتریان جای کارت های بانکی را می گیرد. این خبر تا حدی چراغ سبز بانک مرکزی برای فعالیت در عرصه پرداخت موبایلی بود.

بعد از بالا و پایین های بسیار، در پی رونمایی رسمی بانک مرکزی از روش پرداخت الکترونیک موسوم به NFC، اولین ارائه پرداخت موبایلی به صورت گسترده در نمایشگاه کتاب سال جاری اتفاق افتاد. بدین ترتیب ناصر حکیمی- مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی- با تشریح بخشنامه بانک مرکزی درباره مجوز به بانک ها برای آغاز پرداخت های موبایلی در کشور گفت با توجه به توسعه استفاده از ابزارهای جدید پرداخت که جایگزین پایانه های فروش خودپردازها و یا پرداخت های اینترنتی شود، در جامعه احساس می شد.

به تازگی نیز موافقت بانک مرکزی به سرعت گرفتن این مسئله کمک کرده و آغاز تحولی در زمینه پرداخت محسوب می شود. دولت همراه اخیرا همزمان با فاز اول دولت الکترونیک راه اندازی شده است و تلفن همراه را به یک دفتر خدمات الکترونیکی تبدیل می کند. بدین ترتیب افزوده شدن خدمات پرداخت به موبایل می تواند مکمل دولت همراه باشد و با توجه به این که امروزه گوشی موبایل از مهم ترین ابزارهای مورد استفاده روزمره است، به آسان تر شدن هرچه بیشتر فرآیندها کمک کند. با وجود این موارد احتمال دارد ما از سال آینده شاهد پرداخت موبایلی در بانک ها و فروشگاه ها باشیم.

آمارها در مورد پرداخت موبایلی ایرانی ها چه می گویند؟

فعلا پرداخت موبایلی ایرانی ها به صورت پرداخت اینترنتی بوده و به بحث کیف پول موبایلی نرسیده است ولی با بررسی همین پرداخت اینترنتی از طریق موبایل می توان حدودا پی برد که مردم پول کیف موبایلی خود را صرف چه چیزهایی می کنند. براساس آماری که درخصوص نصب اپلیکیشن های مالی از کافه بازار به دست آمده است، بیش از چهار میلیون نصب برای اپلیکیشن یکی از اپراتورها بوده است و نزدیک به ۵۰۰ هزار نصب را برنامه های پیشخوان به خود اختصاص داده اند. از طرفی نیز اپلیکیشن های بانکی یا همراه بانک ها نزدیک به دو میلیون و اپلیکیشن های تراکنش مالی بیش از چهار میلیون نصب داشته اند.

آمار استفاده از خدمات تراکنش موبایلی در بین تهرانی ها، با بیشترین اختلاف، مربوط به خرید و شارژ بسته اینترنت است. رده های دوم و سوم را خرید شارژ سیمکارت و انتقال وجه به خود اختصاص داده اند. جالب اینکه تنها نیمی از مردم پرداخت قبوض را از طریق موبایل انجام می دهند! ولی ایرانی ها از چه طریقی به سراغ ابزارهای پرداخت موبایلی رفته اند؟ بررسی ها نشان می دهند آشنایی با خدمات از طریق دوستان و آشنایان با 60 درصد بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. این بدان معناست که روش تبلیغاتی دهان به دهان، تاثیرگذارترین ابزار در این حوزه است و تبلیغات اینترنتی با 55 و آگهی بازرگانی تلویزیونی با 50 درصد با اختلاف بسیار کم در رده بعدی قرار دارند. جالب این که تبلیغات در شبکه های اجتماعی و حضور در برنامه های پرطرفدار تلویزیونی، تاثیرگذاری مشابهی داشته اند و بیلبورد و تبلیغات چاپی از کم اثرترین رسانه های تبلیغاتی محسوب می شوند.