«کراس ریل»؛ بزرگترین پروژه حمل و نقل ریلی لندن

هفته نامه همشهری جوان - ابوالفضل کریمی: ده ها متر زیر خیابان های شلوغ شهر لندن، بزرگ ترین پروژه زیرساختی تاریخ انگلستان و یکی از عظیم طرح عمرانی جهان در حال اجراست. اصولا مترو لندن موجود عجیبی است. یکی از عجایبش همین که اولین مترو یا سیستم قطار زیرزمینی در تمام دنیاست. مورد شگفت آور بعدی هم شاید فایده های این سیستم عریض و طویل برای دنیای باستان شناسی باشد اما همه این ها، برنامه هایی مربوط به سال ها پیش هستند.

تازه ترین پدیده شگفت آور مترو لندن، پروژه «کراس ریل» است. این برنامه مفصل قرار است 40 ایستگاه مترو زیرزمینی را به هم متصل کند. 30 ایستگاه آن قبلا ساخته شده و 10 ایستگاه جدید هم ساخته شده اند و به ناوگان حمل و نقل ریلی اضافه می شوند. برای تکمیل این طرح با استفاده از دستگاه های فوق پیشرفته ساخت آلمان 42 کیلومتر در زیرزمین حفاری شده است. پروژه خط مترو کراس ریل که بزرگ ترین پروژه زیرساختی اروپا به حساب می آید، مراحل پایانی خود را طی می کند. تاکنون بیش از 85 درصد از پروژه، تکمیل شده و قرار است تا یک سال دیگر یعنی در دسامبر سال 2018 خطوط مترو «الیزابت» در لندن افتتاح شوند. این ابرپروژه تاکنون مطابق با زمان بندی پیش بینی شده پیش رفته و حدود 15 میلیارد پوند هزینه داشته است. آن هم در روزهایی که جنجال جدایی از اتحادیه اروپا (برکزیت) هنوز مایه نگرانی دنیاست.

ماشین های فوق پیشرفته ویکتوریا

عملیات حفر تونل ها در تابستان سال 2012 با استفاده از ماشین های حفاری خارق العاده با نام ویکتوریا شروع شد. هشت ماشین که هرکدام بیش از 100 تن وزن دارد، 42 کیلومتر در دل خاک حرکت کرده و تونل هایی به قطر حدود هفت متر را حفر کردند. این دستگاه های فوق پیشرفته TBM (ماشین حفاری تونل) نامیده می شوند در آلمان ساخته شده و هر کدام نزدیک به 10 میلیون پوند قیمت دارند. قطر دستگاه های TBM که از دور شبیه به کارخانه های بزرگ زیرزمینی به نظر می آیند، کمی بیش از 150 متر است و هرکدام 1000 تن وزن دارند.

طول هر دستگاه برابر با 14 اتوبوس است که در یک خیابان پشت سر هم پارک کرده باشند و وزن هرکدام نیز معادل وزن 143 اتوبوس مسافربری است. هر ماشین یک سر چرخنده برای حفاری در دل خاک دارد و پشت آن هم یدک کش هایی هست که تمام تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی را به دنبال خود می کشند. دیواره تونل مرتبا با سنسورهای اندازه گیری فشار بررسی می شود تا از مقاومت خاک در حال حفاری اطمینان حاصل شده و از هرگونه خطر ریزش احتمالی پیشگیری شود. بلافاصله بعد از طی مسافت معینی در دل خاک حلقه های سیمانی توسط ماشین در دیواره خاک نصب می شوند و با استفاده از پیچ در جای خود محکم می شوند.

یک سیستم پیشرفته لیزری هم تیم حفاری را مطمئن می کند که دقیقا در مسیر درست در حال پیشرفت هستند و حتی یک میلیمتر هم از نقشه منحرف نمی شوند. روی هر کدام از این ماشین ها یک تیم بیست نفره فعالیت می کند. ۱۲ نفر روی خود ماشین حفاری کار می کنند و هشت نفر هم در پشت ماشین و روی زمین مستقر شده اند و فرآیند تخلیه خاک را کنترل می کنند. این گروه در شیفت های دوازده ساعته کار می کنند و بیست و چهار ساعته در حال حفاری زمین هستند.

وای فای و سیستم هوشمند کنترل انرژی

طول واگن های قطار در پروژه چند میلیاردی خط جدید مترو لندن، حدود 200 متر است که دو برابر واگن های کنونی مترو لندن خواهدبود و جالب تر این که هر واگن ظرفیت حمل 1500 مسافر را دارد، در حالی که واگن های کنونی حداکثر ظرفیت حمل 800 مسافر را دارند. واگن های مترو از مواد سبک مانند آلومینیوم ساخته شده اند. داخل هر واگن تجهیزات خاصی برای رفاه مسافر به کار رفته که از جمله آن ها میتوان به سیستم کنترل دما و کنترل هوشمند نور اشاره کرد.

هنگام ترمز کردن بخشی از انرژی برق مصرفی بازتولید می شود و به چرخه مصرف باز می گردد. به این ترتیب، نزدیک به 30 درصد در مصرف انرژی برق صرفه جویی می شود. تمام واگن ها مجهز به وای فای رایگان هستند و البته در تمام طول مسیر دسترسی به اینترنت 4G فراهم است. در هر قطار چهار فضای خاص برای ویلچر اختصاص داده شده است. به علاوه تعدادی فضای چندمنظوره طراحی شده که می تواند برای حمل چمدان و بارهای اضافی مورد استفاده قرار گیرد.

با پایان ساخت مترو جدید، روزانه بیش از 72 هزار مسافر در هر ساعت با قطارهای مترو جا به جا خواهندشد. به این ترتیب، ظرفیت حمل و نقل ریلی لندن افزایش چشمگیری پیدا کرده و زمان سفر در پایتخت کاهش پیدا می کند. پیش بینی می شود، سالانه 200 میلیون مسافر با استفاده از مترو در شهر لندن جا به جا شوند. به این ترتیب، حجم بار ترافیکی شهر که در دنیا زبانزد است، کاهش پیدا کرده و ظرفیت حمل و نقلی ریلی حداقل 10 درصد اضافه خواهدشد.

یک المپیک و نصفی

طرح اولیه این پروژه 40 سال پیش زده شد. دولت ها یکی پس از دیگری روی این طرح کار می کردند اما در هیچ کدام به طور رسمی ساخت مترو آغاز نشد. در نهایت در سال 2009 تصمیم برای ساخت به مرحله عملیاتی رسید و در ماه مه همان سال رسما گسترش خطوط فعلی آغاز شد. برای آن که به عظمت بزرگ ترین پروژه زیرساختی اروپا پی ببرید، کافی است هزینه ساخت آن را با هزینه برگزاری المپیک لندن مقایسه کنید. برگزاری بازی های المپیک، ساخت ورزشگاه ها و زیرساختارهای مرتبط برای دولت انگلستان نزدیک به نه میلیارد پوند هزینه دربر داشت.

در حالی که بودجه مورد نیاز برای تکمیل خط مترو الیزابت 8.14 میلیارد پوند برآورد شده است. بودجه این پروژه از منابع مختلفی تامین شده که 7.4 میلیون پوند آن از وزارت راه اختصاص داده شده است. شرکت های تجاری لندن هم در این طرح سرمایه گذاری کرده اند و قرار است بعد از راه اندازی مترو، بخشی از بدهی ها توسط کرایه پرداخت شده توسط مسافران تسویه شود. شوخی که نیست. این پروژه هزینه سرسام آوری داشته است. زمانی که این طرح راه افتاد، کسی به خروج از اتحادیه اروپا و مشکلات دیگری که به دنبال آن رخ می دهد، فکر نمی کرد.

این بار ماجرا طور دیگری رقم خورده است و انگلیس نگران هزینه های سرسام آور و اضافه در آینده خواهدبود. به همین خاطر باید از یک راه جدید پول این پروژه را جور کند. «اندرو ولستنهولم» مدیر اجرایی پروژه کراس ریل معتقد است که مترو ساخته شده بعد از تکمیل، بیش از 42 میلیارد دلار برای انگلستان سودآوری خواهدداشت. به گفته او صنعت ساخت و ساز بعد از المپیک شتاب بیشتری گرفته اما برای رسیدن به وضعیت ایده آل نیاز به تزریق بیشتر بودجه و تامین نیروی متخصص مورد نیاز در پروژه های جدید است.

خوش به حال باستان شناسان

حفاری خطوط مترو نه تنها به حل معضل ترافیک لندن کمک می کند بلکه از لحاظ تاریخی هم خدمت زیادی به باستان شناسان و تاریخ این کشور کرده است. از آغاز حفاری ها در سال 2009، حداقل 40 مکان تاریخی و هزاران شی قدیمی در مسیر حفر تونل کشف شده است. تاکنون نزدیک به 200 باستان شناس بیش از 10 هزار شی تاریخی را یافته اند که قدمت بعضی از آن ها به هزاران سال می رسد.

با توجه به آن که حفاری ها تا سال 2018 ادامه پیدا می کند، به طور حتم تعداد این اکتشافات افزایش پیدا خواهدکرد. شاید یکی از مهمترین آن ها، کشف گور دسته جمعی در قبرستان «بلدلام» بوده باشد. به نظر می آید افرادی که در این گرو دفن شده اند، قربانیان طاعون همه گیری باشند که در سال 1665 در لندن شایع شد. در طول 18 ماه نزدیک به 100 هزار نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند که معادل یک چهارم جمعیت این شهر به حساب می آید.

• خط مترو جدید قرار است ایستگاه های مترو موجود را از شهرهای «ریدینگ» و «هیترو» در غرب لندن به «شنفیلد» و «ابی وود» در شرق این شهر متصل کند.

• هرکدام از این ایستگاه ها نقشه خاص خود را خواهندداشت و طراحی هرکدام به یک معمار سپرده شده است. این طراحی باید به گونه ای باشد که با محیط زیست و تاریخچه منطقه ای که ایستگاه در آن ساخته می شود، کاملا هماهنگ باشد.

• ساخت این خطوط مترو در عمق چهل متری زمین و در مرکز شهر پرجمعیتی مانند لندن یک دستاورد مهندسی بی نظیر است. این خطوط در بعضی موارد از فاصله بسیار نزدیکی نسبت به خطوط مترو فعلی می گذشتند و در بسیاری از موارد درست از زیر ساختمان های تاریخی شهر عبور می کردند.

• 200: مترو لندن قدیمی ترین شبکه حمل و نقل زیرزمینی جهان است. تونل های مترو در لندن تقریبا داستانی 200 ساله دارند. برای اولین بار تکنولوژی حفاری برای خطوط مترو توسط «مارک ایزامبارد برونل» و «توماس کوچران» معرفی شد. در سال 1863 میلادی اولین خط حمل و نقل ریلی زیرزمینی بهره برداری شد که «مترو پولیتن» نام گرفت.

• ۴۲: دوسوم مسیر مترو از خطوطی استفاده می کنند که قبلا ساخته شده است. اما ۴۲ کیلومتر خطوط مترو جدید و ۱۴ کیلومتر ایستگاه و تونل های اتصال دهنده قبلی را به هم متصل می کند.

• در طول یک سال آینده ایستگاه های جدید مترو تکمیل می شوند و 15 هزار متر کابل در طول سیر برای انتقال جریان برق مورد نیاز و تامین روشنایی کشیده خواهدشد.

• ۱۸: متخصصان تصمیم دارند در ۱۸ نقطه از مسیر، فن های تهویه هوای غول پیکر نصب کنند تا هوا را به چرخش درآورده و دما را تنظیم کنند.

• بسیاری از قسمت ها مانند صندلی ها، تابلوهای راهنما و صفحه نمایش ها یک طرح و شکل خواهندداشت تا چهره یکنواخت و سازگار با بقیه ایستگاه ها را در نظر بیننده تداعی کند.