۱۰ جنگ افزار پر هزینه‌ای که تولید آن‌ها متوقف شد

وب‌سایت روزیاتو - حسین علی پناهی: سیستم های جنگ افزاری مدرن بدون شک پرهزینه هستند اما زمانی که این جنگ افزارها کارآیی خود را به خوبی در میدان نبرد نشان می دهند تمامی آن هزینه های هنگفت به فراموشی سپرده می شوند.

وقتی که یک جنگ افزار با هزینه های سرسام آور طراحی و تولید شده اما به مرحله ی استفاده در میدان جنگ نمی رسد بدون شک چنین کاری اتلاف سرمایه و زمان خواهد بود و به سرخوردگی سیاستمداران و عموم مردم که بر روی این پروژه به نحوی سرمایه گذاری کرده اند منجر خواهد شد. در ادامه ی این مطلب به ۱۰ مورد از پرهزینه ترین سیستم های جنگ افزاری که توسعه ی آن ها متوقف شده یا هیچ وقت در میدان نبرد مورد استفاده قرار نگرفته و از دستور کار خارج شده اند اشاره خواهیم کرد.

۱۰- زره پوش چند منظوره (Multi-Mission Effects Vehicle): هزینه ۱۰۰ میلیون دلار


این زره پوش قرار بود که یک سیستم چند منظوره ی دارای موشک انداز ضد تانک و موشک های سطح به هوا برای ارتش کانادا باشد. زره پوش چندمنظوره Multi-Mission Effects Vehicle دارای ۸ چرخ و برای کنترل و فرماندهی جنگ از راه دور طراحی شده بود. پروژه ی تولید این زره پوش در سال ۲۰۰۵ و با برآورد هزینه ی ۷۵۰ میلیون دلار آغاز شد اما تنها دو سال بعد متوقف گردید.

دلیل متوقف شدن پروژه نیز ناسازگاری وظایف عمده ی این زره پوش عنوان شد. انهدام چنین مرکز فرماندهی سیاری در میدان نبرد توسط نیروهای دشمن می توانست کارآیی نیروهای زمینی را به میزان یک سوم کاهش دهد. استدلال فرماندهان نظامی این بود که ترکیب سه وظیفه ی مهم (ضد تانک، ضد موشک هوایی و مرکزیت سیار فرماندهی) یک استراتژی نادرست بوده که کاهش هزینه ی تولید را به قیمت جان سربازان و کارآمدی عملیات تامین می کند که به هیچ عنوان عقلانی نیست.

۹- اسلحه ی مخصوص جنگ تن به تن ایکس ام ۲۹ (XM29 Objective Individual Combat Weapon): هزینه ۱۰۰ میلیون دلار


اسلحه ی خودکار ایکس ام ۲۹ یک نمونه ی اولیه از سلاح های خودکاری بود که کنترل بهتری بر روی گلوله را برای نیروهای زمینی فراهم می کرد. این اسلحه به سربازان اجازه می داد که یک گلوله ی ۲۰ میلیمتری با قدرت آتش زایی فراوان که قابلیت برنامه ریزی زمان انفجار داشت را به سمت اهداف خود شلیک کنند، بدین معنی که سرباز می توانست زمان انفجار گلوله را در مسافت یا ارتفاع خاصی تعیین و تنظیم کند.

این اسلحه برای هدف قرار دادن نیروهای دشمن که سنگر گرفته بودند مورد استفاده قرار می گرفت و با برنامه ریزی از قبل سرباز شلیک کننده می توانست گلوله ی رها شده را روی سر یا پشت نیروهای دشمن منفجر کند که باعث می شد نیروهای متخاصم کشته شده یا مجبور شوند از مخفیگاه خود خارج شوند.

پروژه ی ساخت این اسلحه در دهه ی ۹۰ آغاز شد و در اکتبر سال ۲۰۰۵ به دلیل هزینه ی بالای ساخت (۳۵٫۰۰۰ دلار برای هر قبضه) متوقف گردید. تا قبل از کنسل شدن پروژه برای تحقیقات و توسعه این اسلحه ی خودکار بیش از ۱۰۰ میلیون دلار هزینه شده بود. ممکن است در آینده با کاهش هزینه ها این اسلحه بتواند در میدان نبرد مورد استفاده قرار گیرد.

۸- بمب افکن والکایری بی ۷۰ (B-70 Valkyrie): هزینه ۱٫۵ میلیارد دلار


در اواخر دهه ی ۱۹۵۰، مرکز فرماندهی نیروی هوایی ایالات متحده ی آمریکا در تلاش برای تولید و طراحی یک بمب افکن پیشرفته ی جدید بود که بتواند ان را جایگزین بمب افکن های بی ۵۲ (B-۵۲) خود کند. بمب افکن والکیری بی ۷۰ توانایی حمل بمب های هسته ای را داشت و قرار بود برای ماموریت های عمقی مورد استفاده قرار گیرد.

از لحظ تئوریک این بمب افکن یک هواپیمای جنگی بی نقص و شکست ناپذیر بود که توانایی پرواز در ارتفاع ۲۱٫۰۰۰ متری و با سرعتی ۳ برابر سرعت صوت را داشت اما تولید موشک های سطح به هوا (SAM) باعث شد که آسیب ناپذیری این هواپیما خیلی زود از بین برود. برای مقابله با خطر موشک های سام قرار شد که این بمب افکن در ارتفاع های بسیار پایین تری پرواز کند تا از خط دید سیستم های پرتاب موشک سام پنهان بماند.

در پایان دهه ی ۱۹۵۰ توسعه و تولید موشک های بالستیک قاره پیما جایگزین این هواپیماهای دارای تکنولوژی قدیمی شد. زمانی که برنامه ی تولید و توسعه ی این هواپیمای جنگی در سال ۱۹۶۱متوقف شد، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا بیش از ۱٫۵ میلیارد دلار (۱۲ میلیارد دلار امروز) برای آن هزینه کرده بود.

۷- بمب افکن رادار گریز اَی ۱۲ اَونجر ۲ (A-12 Avenger II): هزینه ۲٫۹۵ میلیارد دلار


اَی ۱۲ اَونجر ۲ که یک بمب افکن رادار گریز بود که قابلیت عملیات در هر گونه شرایط جوی را داشت و قرار بود جایگزین هواپیماهای قدیمی اینترودر اَی ۶ (A-۶ Intruder) در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا شود. در طراحی اولیه قرار بود که این هواپیما نیز مانند بمب افکن رادار گریز بی ۲ (B-۲ stealth bomber) یک بال داشته باشد اما تنها برای عملیات استراتژیک دریایی مورد استفاده قرار گیرد.

برنامه ی توسعه ی این بمب افکن در سال ۱۹۹۰ آغاز شد اما در سال ۱۹۹۱ این پروژه ی ۵۷ میلیارد دلاری به دستور دیک چنی، وزیر دفاع وقت ایالات متحده آمریکا، متوقف گردید. در زمان متوقف شدن پروژه، دولت ایالات متحده بیش از ۳ میلیارد دلار از ۴٫۸ میلیارد دلار هزینه ی مرحله ی اول ساخت آن را پرداخت کرده اما هنوز هیچ هواپیمایی تا آن زمان ساخته نشده بود. از این رو وزارت دفاع ایالات متحده از شرکت طرف قرارداد خواست که هزینه ها را برگرداند. بالاخره در ژانویه سال ۲۰۱۴ دو طرف به توافق رسیده و ۴۰۰ میلیون دلار از هزینه ها به دولت برگردانده شد.

۶- خودروی زرهی تهاجمی (Expeditionary Fighting Vehicle): هزینه ۳ میلیارد دلار


خودروی زرهی تهاجمی (EFV) یک خودروی جنگی تهاجمی دو منظوره (آبی-خشکی) بود که برای نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا طراحی شده و قرار بود که جایگزین خودروهای زرهی قدیمی این نیروها شود که از سال ۱۹۷۲ در خدمت نیروی دریایی ایالات متحده بودند. این خودروی زرهی طوری طراحی شده بود که از لحاظ سرعت و قدرت مانور با تانک مَین بَتل آبرامز ام ۱ (M۱ Abrams Main Battle Tank) برابری می کرد اما هم در زمین و هم در خشکی یک وسیله ی تهاجمی موثر به شمار می آمد.

بر اساس برآوردها ساخت و توسعه ی چنین خودرویی ۱۵ میلیارد دلار هزینه در بر داشت اما در سال ۲۰۱۱ ادامه ی این پروژه توسط رابرت گیست، وزیر دفاع وقت ایالات متحده آمریکا، و در نتیجه ی درخواست فرماندهان ارشد نیروی دریایی برای توسعه ی خودروهای دریایی حمل نیرو (Marine Personnel Carrier) و خودروهای زرهی تهاجمی دو منظوره فعلی (Amphibious Combat Vehicle) متوقف شد. هزینه ی سرسام آور تحقیقات و توسعه ی این پروژه باعث شد که نیروی دریایی تعداد درخواست شده ی اولیه را از ۱٫۰۱۳ دستگاه به ۵۷۳ دستگاه کاهش دهد. این موضوع در نهایت باعث شد که وزارت دفاع ایالات متحده پس از صرف هزینه ای بالغ بر ۳ میلیارد دلار از ادامه ی این پروژه منصرف شود.

۵- جنگ افزار لیزری یال ۱ (YAL-1 Airborne Laser): هزینه ۵ میلیارد دلار


جنگ افزار لیزری یال ۱ یک سیستم جنگی پیشرفته بود که نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا قصد داشت آن را روی یک بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ اف نصب کند. این سیستم لیزری به یک لیزر یُد اکسیژن کلاس مگاوات بود که توانایی رهگیری و منهدم کردن موشک ها در هنگام پرواز را داشت. سیستم لیزری یال ۱ برای رهگیری و منهدم کردن موشک های تاکتیکی بالستیک قبل از رسیدن به سرعت نهایی طراحی شده بود.

این سیستم لیزری با موفقیت آزمایش شد اما به دلیل عملی نبودن استفاده از آن در میدان نبرد هیچ وقت به صورت میدانی مورد استفاده قرار نگرفت. رابرت گیتس این پروژه را نیز به دلیل نیاز به یک سیستم لیزری بسیار قدرتمندتر با طول برد بیشتر برای هدف قرار دادن موشک های شلیک شده توسط نیروهای دشمن متوقف کرد.

هزینه ی تولید هر دستگاه از این جنگ افزارهای لیزری ۱٫۵ میلیارد دلار و هزینه ی سالانه ی تعمیر و نگهداری آن نیز ۱۰۰ میلیون دلار برآورد شده بود که به هیچ عنوان صرفه ی اقصادی نداشت. این پروژه در سال ۲۰۱۱ و پس از ۱۵ سال تحقیق و توسعه با هزینه ای بالغ بر ۵ میلیارد دلار کنار گذاشته شد.

۴- هلی کوپتر رادار گریز کومانچی آر اَی اچ ۶۶ (RAH-66 Comanche): هزینه ۷ میلیارد دلار


هلی کوپتر رادار گریز کومانچی آر اَی اچ ۶۶ قرار بود که جایگزین هلی کوپترهای کنونی ارتش ایالات متحده آمریکا شود. قرار بود که ۶۵۰ فروند از این هلی کوپترهای فوق پیشرفته ساخته شود اما در سال ۲۰۰۴ ارتش آمریکا این پروزه را به طور کلی متوقف کرد. علت کنسل شدن این پروژه هزینه ی بالا و ساخت تکنولوژی های دفاعی سطح به هوا عنوان شد.

هزینه ی این پروژه به پروژه ی ساخت یک نوع هلی کوپتر رزمی دیگر به نام بل اَی آر اچ ۷۰ (Bell ARH-۷۰) اختصاص داده شد که آن نیز بعدها کنسل شد. از زمان آغاز پروژه در سال ۱۹۹۱ تا کنسل شدن آن در سال ۲۰۰۴ تقریباً ۶٫۹ میلیارد دلار برای تحقیقات و طراحی این پروژه ی نظامی هزینه شده بود. بعد از آن تمامی بودجه ی باقیمانده به نوسازی و مدرن سازی هلی کوپترهای موجود ارتش ایالات متحده آمریکا اختصاص یافت.

۳- توپ هوویتزر خودکششی کروسیدر ایکس ام ۲۰۰۱ (XM2001 Crusader): هزینه ۱۱ میلیارد دلار


توپ هوویتزر کروسیدر ایکس ام ۲۰۰۱ در واقع قرار بود که نسل پیشرفته ی هوویتزرهای خودکششی جدیدی ارتش ایالات متحده آمریکا باشد اما قبل از عملیاتی شدن و در سال ۲۰۰۲ به دستور دونالد رامسفلد، وزیر دفاع وقت ایالات متحده، متوقف شد. این سیستم توپخانه ای خودکششی قرار بود جایگزین سیستم قدیمی پالادین (Paladin system) شود که از سال ۱۹۶۰ به عنوان یک سیستم توپخانه ای دقیق و قدرت مانور بالا در عملیات پشتیبانی نیروهای ارتش ایالات متحده آمریکا مورد استفاده قرار می گرفت.

قرار بود که سرعت سیستم توپخانه ای کروزیدر کمی سریع تر از سیستم پالادین باشد اما به دلیل وزن زیاد و هزینه ی بالای هر سیستم، برتری آن نسبت به سیستم پالادین قابل قبول نبوده و برنامه ی توسعه ی آن متوقف شد.

این پروژه که در سال ۱۹۹۵ آغاز شده و در سال ۲۰۰۲ متوقف گردید با یک هزینه ی ۱۱ میلیارد دلاری موفق شده بود تنها یک نمونه ی اولیه را تولید کند.

۲- سیستم های جنگی پیشرفته آینده: هزینه ۱۸٫۱ میلیارد دلار


بین سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹ ارتش ایالات متحده آمریکا یک برنامه ی مدرن سازی را آغاز کرد که هدف آن تشکیل نیروهایی با قدرت مانور بالا با خودروهای کوچکتر بود که بتوانند در سریع ترین زمان ممکن و بدون این که دیده شوند در هر نقطه ای از جهان به میدان نبرد وارد شوند. این پروژه «سیستم های جنگی آینده» نام گرفته بود و در زمان شروع هزینه ی پیاده سازی کامل آن ۳۴۰ میلیارد دلار برآورد شده بود.

این پروژه هیچ وقت به اهداف از پیش تعیین شده دست نیافت تا این که در سال ۲۰۰۹ رابرت گیتس این پروژه را نیز لغو کرد. ۹ خودروی زمینی تولید شده در این پروژه نیز یا اسقاط شدند و یا در قالب پروژه های جدید قرار گرفتند. وزارت دفاع بیش از ۱۸ میلیارد دلار در طول ۶ سال برای این پروژه هزینه کرده بود.

۱- برنامه ی موشکی ترایدنت (Trident Missile Program): هزینه ۴۰ میلیارد دلار


شاید بهتر است همه ما نفس راحتی بکشیم که این سیستم موشکی هیچ وقت عملیاتی نشد اگر چه برای طراحی و ساخت آن میلیاردها دلار هزینه شد. موشک های تولید شده در این پروژه از نوع بالستیک بوده و توسط زیردریایی ها حمل و شلیک می شدند و هر یک توانایی حمل چندین کلاهک هسته ای مجزا را داشتند.

در سال ۲۰۱۱ این موشک ها روی زیردریایی های نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا نصب شده و هزینه ی هر فروند موشک ۷۰میلیون دلار اعلام شد که هزینه ی کل پروژه را به ۴۰ میلیارد دلار می رساند. این سیستم موشکی از سال ۱۹۷۹ در حال توسعه و به روز رسانی بوده و قرار است که تا سال ۲۰۴۲ در خدمت نیروی دریایی دو کشور باقی بماند. هزینه ی کلی این پروژه ۱۷۰٫۲ میلیارد دلار برآورد شده است اما امیدواریم که هیچ وقت از آن ها استفاده نشود.